Список материалов
КАТАРИНСКИЙ Василий Владимирович
КАТАРИНСКИЙ Василий Владимирович (1.3.1846, Ҡазан губ. — 20.5.1902, Ырымбур ҡ.), урыҫ тел белгесе. Ҡазан дини акад. тамамлағандан һуң (1872) Чебоксар уч‑щеһында уҡытыусы, күҙәтсе; 1875 й. алып Ырымбур уҡыу округының башҡа милләттәр өсөн мәктәптәр инспекторы. Фәнни эшмәкәрлеге башҡорт телен һәм ҡаҙаҡ...
КАТЕНИН Александр Андреевич
КАТЕНИН Александр Андреевич (1800, Кострома губ. Кинешма өйәҙе — 24.6.1860, Ырымбур ҡ., Кинешма өйәҙендә ерләнгән), дәүләт эшмәкәре. Ген.‑адъютант (1849), ген.-лейтенант (1853), С.‑Петербург Император ФА‑ның почётлы ағзаһы (1858). Дворяндарҙан. 1828—29 йй. рус‑төрөк һуғышында, 1830—31 йй. поляк ихтилалын...
КАТКОВА Тамара Ларионовна
КАТКОВА Тамара Ларионовна (6.7.1937, БАССР‑ҙың Бөрө р‑ны Ҡуян а.), Соц. Хеҙмәт Геройы (1974). 1956 — 2001 йй. Бәләбәй һөт комб‑тында эшләй: мастер ярҙамсыһы, 1966 й. алып өлкән мастер, 1975 й. — цех начальнигы. БАССР ЮС‑ының 10‑сы саҡырылыш депутаты. Ленин орд. м‑н бүләкләнгән (1971, 1974).
Әҙәб.:...
КАТОЛИЦИЗМ
КАТОЛИЦИЗМ (гр. katholikos — дөйөм, төп, ғаләми), Католик сиркәүе, христианлыҡта төп йүнәлештәрҙең береһе. 1054 й. христиан сиркәүенең католик һәм православиеға бүленеүенән һуң дин ғилеме һәм сиркәү ойошмаһы булараҡ барлыҡҡа килә. Дин ғилеме сығанаҡтары — Библия һәм Изге Риүәйәт. К. төп тәғлимәте —...
КАУСТИК СОДА
КАУСТИК СОДА, каустик, натрий гидроксиды, натрий гидроокисы, зәһәр натр, NaOH. tиреү 328°С, tҡайнау 1390°С, тығыҙлығы 2130 кг/м3 булған гигроскопик аҡ кристалдар. Һыуҙа (күп миҡдарҙа йылылыҡ бүлеп сығарып), этанолда, метанолда эрей. Көслө нигеҙ, һауанан углекислый газды һәм һыуҙы йота, К.с. һыуҙағы...
КАЦЕРИК Георгий Иванович
КАЦЕРИК Георгий Иванович (12.5.1934, Өфө), яҙыусы. Яҙыусылар союзы ағзаһы (1986). БДМИ‑ны тамамлағандан һуң (1959) респ. мед. учреждениеларында эшләй: 1960 й. алып Бөрйән р‑ны дауаханаһында баш табип урынбаҫары, 1969 й. — Стәрлетамаҡ ҡ. психоневрология диспансерының баш табибы, 1977—78 йй. Бөрө үҙәк...
КАЧАЛКОВА Ольга Александровна
КАЧАЛКОВА Ольга Александровна (2.6.1979, БАССР‑ҙың Белорет р‑ны Инйәр ҡсб), спортсы. Йәйге биатлон б‑са Рәсәйҙең халыҡ‑ара класлы спорт мастеры (1999). РОСТО спорт‑техник клубы тәрбиәләнеүсеһе (Стәрлетамаҡ ҡ., тренеры М.З.Мөҙәрисов). Европа чемп. (2 тапҡыр, 1998), Европа (1998—99) һәм Рәсәй (1998) кубоктарын...
КАШАПОВ Иван Ибраһим улы
КАШАПОВ Иван Ибраһим улы (Уршат Кәшәфетдин улы; 2.9.1915, Өфө губ. Бөрө өйәҙе Ҡулай а. (БР‑ҙың Борай р‑ны) — 12.3.2005, Өфө, тыуған яғында ерләнгән), миномётсы, гвардия өлкән лейт. (2000). Дан орд. тулы кавалеры. Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. Ашхабад хәрби пехота уч‑щеһын тамамлаған (1943). 1939 й. һәм...
КАШАПОВ Револьт Шәймөхәмәт улы
КАШАПОВ Револьт Шәймөхәмәт улы (24.10.1937, БАССР-ҙың Балтас р‑ны Иҫке Балтас а. — 2.7.2014, Өфө), географ. Геогр. ф. д‑ры (2009), проф. (1993). БР‑ҙың мәғариф отличнигы (2010). БДУ‑ны тамамлағандан һуң (1969) Биология ин‑тында эшләй, 1974 й. башлап БДПУ‑ла (1990—2006 йй. физик геогр. каф. мөдире)....
КАШАПОВА Ләлә Мөхәмәтдин ҡыҙы
КАШАПОВА Ләлә Мөхәмәтдин ҡыҙы (22.8.1952, БАССР‑ҙың Өфө р‑ны Шаҡша станцияһы ҡсб, хәҙ. Өфө эсендә), педагог. Пед. ф. д‑ры (2007), проф. (2012). РФ‑тың халыҡ мәғарифы отличнигы (1995), БР‑ҙың мәғариф отличнигы (2004). Ҡазан пед. ин‑тын тамамлағандан һуң (1975) Приморье крайы Дунай ҡасабаһында балалар...
КАШЕЛЕВСКИЙ Геннадий Исаакович
КАШЕЛЕВСКИЙ Геннадий Исаакович (23.5.1934, Брянск ҡ. — 10.2.2009, Өфө), конструктор. ӨАИ‑ны тамамлағандан һуң (1956) 20‑се почта йәшниге пр‑тиеһында эшләй. 1960—67 йй., 1979—2001 йй. һәм 2008 й. алып Етештереү технологияһы һәм уны ойоштороу ин‑тында (Өфө), 1967—79 йй. Өфө приборҙар эшләү з‑дында эшләй....
КАШИН Николай Иванович
КАШИН Николай Иванович [28.2.1923, БАССР‑ҙың Арғаяш кантоны Оло Ҡуяш а. (Силәбе өлк. Ҡоншаҡ р‑ны) — 20.12.1943, Украина ССР‑ы Трахтемиров а. янында], Советтар Союзы Геройы (1944). Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. 1942 й. алып Воронеж фронтында хеҙмәт итә. Герой исеменә 40‑сы армия 309‑сы уҡсылар див. 955‑се...
КАШИРИН Иван Дмитриевич
КАШИРИН Иван Дмитриевич [3.1.1890, Ырымбур губернаһы Верхнеурал өйәҙе Форштадт ҡсб (Силәбе өлкәһе Верхнеурал районы) — 20.9.1937, Мәскәү ҡ.], дәүләт һәм хәрби эшмәкәр. Н.Д.Кашириндың ҡустыһы. Беренсе донъя һәм Граждандар һуғыштарында ҡатнашыусы. Ырымбур казак хәрби училищеһын тамамлаған (1910). 1911 й....
КАШИРИН Николай Дмитриевич
КАШИРИН Николай Дмитриевич (4.2.1888, Ырымбур губернаһы Верхнеурал өйәҙе Форштадт ҡсб (Силәбе өлкәһе Верхнеурал районы) — 14.6.1938, Мәскәү ҡ.), дәүләт һәм хәрби эшмәкәр. 2‑се ранг командармы (1935). И.Д.Кашириндың ағаһы. Беренсе донъя һәм Граждандар һуғыштарында ҡатнашыусы. Ырымбур казак юнкерҙар училищеһын...
КАШШАФ Ғәзи
КАШШАФ Ғәзи [ысын исеме Кәшшәфетдинов Мирғәзи Солтан улы; 2.4.1907, Өфө губ. Бәләбәй өйәҙе Яңы Арыҫланбәк а. (БР‑ҙың Туймазы р‑ны) — 9.12.1975, Ҡазан], әҙәбиәт белгесе, яҙыусы. Филол. ф. канд. (1960). Көнсығыш пед. ин‑тын тамамлағандан һуң (Ҡазан, 1929) Ҡазанда эшләй: 1939 й. алып Татарстан китап нәшриәтенең,...
КАЩЕЕВ Фёдор Александрович
КАЩЕЕВ Фёдор Александрович [6.12.1934, БАССР‑ҙың Балтас р‑ны Асҡын а. (БР‑ҙың Асҡын р‑ны)], рәссам. РСФСР‑ҙың атҡ. (1991), БАССР-ҙың халыҡ (1979) һәм атҡ. (1973) рәссамы. Рәссамдар союзы ағзаһы (1960). Башҡ. муз. уч‑щеһын тамамлаған (1955; педагогы В.Р.Кашкарёв).
Майлы буяу һәм темпера рәсем сәнғәте...
КАЯШЕВ Александр Игнатьевич
КАЯШЕВ Александр Игнатьевич (20.3.1944, БАССР‑ҙың Стәрлетамаҡ р‑ны Яңы Моҡатай а. — 15.5.2014, Стәрлетамаҡ ҡ.), инженер-электрик. Техник ф. д‑ры (1996), проф. (1997). БР‑ҙың атҡ. фән һәм техника эшмәкәре (2006), РФ‑тың почётлы юғары проф. белем биреү хеҙм‑ре (2003). Рязань радиотехника ин‑тын тамамлаған...
КӘБӘН, һаҙлыҡ
КӘБӘН, Кама й. басс. һаҙлыҡ. Краснокама р‑ны Һаҡлау а. көньяҡ‑көнбайышҡа табан 1,5 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Уйһыу һаҙлыҡ, дөйөм майҙаны 1769 га, торфтың уртаса ҡалынлығы 1,6 м, иң ҡалыны — 8,5 м. Туйыныуы ҡатнаш. Аҡ ҡайын, тал, ҡара ҡарағат, ҙур сөйәл үләне, еңсәле мамыҡбаш күрән, ерек ҡураһы, тарбаҡлы...
КӘБӘС, Ауырғазы р‑нындағы ауыл
КӘБӘС, Ауырғазы р‑нындағы ауыл, Кәбәс а/с үҙәге. Район үҙәгенән К.‑Көнс. 10 км һәм Аҡкүл т. юл ст. К.‑Көнб. табан 40 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 379 кеше; 1920 — 677; 1939 — 717; 1959 — 546; 1989 — 285; 2002 — 332; 2010 — 289 кеше. Татарҙар йәшәй (2002). Урта мәктәп, балалар баҡсаһы, мәҙәниәт...
КӘБЕҪТӘ
КӘБЕҪТӘ (Вrassica), әүернә һымаҡтар ғаиләһенә ҡараған үҫемлек заты. 35 төрө билдәле, Евразия һәм Африкала таралған. Башҡортостанда 3 төрө үҫә: ялан К., йәки эт ҡуҙағы; ҡара шипкән һәм сарепта шипкәне. Бер йәки ике йыллыҡ үлән. Һабағы төҙ, тармаҡлы, бейеклеге 20—150 см. Аҫҡы япрағы лира формаһында, өҫкөһө —...
