Для авторизации на текущем портале в Вашем профиле ЕСИА должно быть заполнено поле "Электронная почта"

Инергə
Төбәк интерактив энциклопедик портал «Башҡортостан»
Башҡортостан Республикаһы Фәндәр академияһы Башҡортостан Республикаһы “Башҡорт энциклопедияһы” дәүләт автономиялы фән учреждениеһы

Список материалов

Наименование статьи
Содержание статьи
Автор
Рубрикатор
Шәхестәр
Энциклопедии
Яңынан эҙләргә

САЛАУАТ ЮЛАЕВ ИСЕМЕНДӘГЕ СПОРТ КЛУБЫ

САЛАУАТ ЮЛАЕВ ИСЕМЕНДӘГЕ СПОРТ КЛУБЫ, Өфө приборҙар эшләү производство берекмәһенә ҡарай. 1961 й. алып Спорт һарайы (Өфө), 1992—95 йй. Салауат Юлаев исемендәге спорт‑һауыҡтырыу комплексы базаһында эшләй. Клуб составына ДЮСШ комплексы, “Салауат Юлаев” хоккей командаһы инә. Ауыр атлетика, велосипед спорты,...

САМОЛЁТ СПОРТЫ

САМОЛЁТ СПОРТЫ, төрлө ауырлыҡтағы һәм төрлө двигателле самолёттарҙа тиҙлеккә, бейеклеккә, алыҫлыҡҡа, оҙайлыҡҡа рекордтар ҡуйыу; юғары пилотаж б‑са ярыштар (спорт самолёттарында). С.с. Як‑18, Як—18А, Як‑18П, Z‑226, Z‑326 һ.б. самолёттар ҡулланылған. Башҡортостанда С.с. 20 б. 50‑се йй. аҙ. РОСТО Авиация...

САҢҒЫ БУЙЫНСА ИКЕБӘЙГЕ

САҢҒЫ БУЙЫНСА ИКЕБӘЙГЕ, саңғы ярышы һәм трамплиндан саңғыла һикереүҙе үҙ эсенә алған спорт төрө. Башҡортостанда С.б.и. 20 б. 30‑сы йй. уртаһынан үҫешә. Артабанғы үҫеше 1962 й. Өфөлә “Трамплин” спорт комплексы асылыу м‑н бәйле. 60‑сы йй. башында Өфөлә “Локомотив”, “Спартак”, “Хеҙмәт” ДСО‑лары эргәһендә...

САҢҒЫ ЯРЫШЫ

САҢҒЫ ЯРЫШЫ, спортсыларға саңғыла үтер өсөн бирелгән араны ваҡытҡа үтә торған спорт төрө. С.я. классик һәм ирекле стилдәр айырыла. Башҡортостанда С.я. 20 б. 20‑се йй. башынан үҫешә. 1935 й. Өфө—Ырымбур—Өфө маршруты б‑са (оҙонлоғо 1120 км), 1936 й. Өфө—Пермь—Киров—Ҡазан—Горький маршруты б‑са (1938 км)...

САФИН Тимур Марсель улы

САФИН Тимур Марсель улы (4.8.1992, Ташкент ҡ.), спортсы. Фехтование буйынса Рәсәйҙең халыҡ‑ара класлы спорт мастеры (2012), Рәсәйҙең атҡаҙанған спорт мастеры (2016). БР‑ҙың күренекле спортсыһы (2014). Башҡ. физик культура институтын тамамлаған (Өфө ҡ., 2018). 19‑сы СДЮСШОР (тренеры — Ф.Й.Арыҫланов)...

СӘХӘБЕТДИНОВ Эдуард Радик улы

СӘХӘБЕТДИНОВ Эдуард Радик улы (11.6.1982, Өфө), спортсы. Грек‑рим көрәше б‑са Рәсәйҙең халыҡ‑ара класлы спорт мастеры (2001). Башҡ. физик культура ин‑тын (2006), БДУ‑ның Хоҡуҡ ин‑тын (2007) тамамлаған. “Өфөлө” ДЮСШ тәрбиәләнеүсеһе (тренеры Н.Ю.Мазов). Чехияла (Хомутов ҡ., 1998) һәм Португалияла (2001)...

СОФТБОЛ

СОФТБОЛ (ингл. soft — йомшаҡ һәм ball — туп), спорт төрө, бейсболдың бер төрө, туп һәм бита м‑н команда уйыны. Башҡортостанда С. үҫеше 1987 й. Өфө р‑ны Николаевка а. урта мәктәбендә беренсе секция асылыуға бәйле (ҡара: “Башҡортостан”). Өфөлә (18‑се һәм 90‑сы урта мәктәптәр), Булгаков, Нөрлө, Чесноковка,...

СПАРТАКИАДА

СПАРТАКИАДА, традицион комплекслы күмәк спорт ярыштары. СССР‑ҙа беренсе С. 20 б. 20‑се йй. башынан үткәрелә башлай. 1928 й. БАССР йыйылма командаһы тәүге тапҡыр РСФСР‑ҙың авт. респ. һәм өлкә спартакиадаһында ҡатнаша, 1932 й. 1‑се Урал‑Кузбасс спартакиадаһының бронза призёры була. 1956—91 йй. СССР һәм...

СПОРТ

СПОРТ (ингл. sport), физик культураның состав өлөшө, физик тәрбиәләү сараһы һәм ысулы, төрлө физик күнекмәләр б‑са ярыштар ойоштороу системаһы. Һәүәҫкәр (күмәк халыҡ ҡатнашлығындағы) һәм проф. С. айырыла. Башҡортостанда күп халыҡ ҡатнашлығындағы С. 20 б. 20‑се йй. башынан үҫешә. 1923 й. Башҡ‑н ҮБК эргәһендә...

СПОРТ ГИМНАСТИКАҺЫ

СПОРТ ГИМНАСТИКАҺЫ, гимнастик снарядтарҙа, ирекле күнегеү һәм таяныслы һикереү ярыштарын үҙ эсенә алған спорт төрө. Айырым төрҙәрҙәге һәм күпбәйгеләге ярыштар айырыла. Башҡортостанда С.г. үҫеше 20 б. 20‑се йй. башында “Сокол” Өфө гимнастика клубы асылыуға бәйле. 1923 й. С.г. 1‑се Бөтә башҡорт олимпиадаһы...

СПОРТ ЙӘМҒИӘТТӘРЕ

СПОРТ ЙӘМҒИӘТТӘРЕ, физик культура, спорт һәм туризмды үҫтереү маҡсатында булдырылған күмәк йәмәғәт берекмәләре. Башҡортостанда тәүге С.й. 1925 й. Өфөлә ойошторола (ҡара: “Динамо”). Респ. “Динамо”, “Спартак” С.й. һәм Профсоюздар спорт йәмғиәте эшләй (2008). Тәрж. Ғ.Р.Бирҙина...

СПОРТ КЛУБТАРЫ

СПОРТ КЛУБТАРЫ, спортсыларҙы һәм спорт яратыусыларҙы берләштергән йәмәғәт йәки шәхси ойошмалар. С.к. төп маҡсаты һәм бурыстары: матди‑техник базаны үҫтереү, физкультура‑һауыҡтырыу һәм спорт сараларын, спортсыларҙы һәм командаларҙы төрлө кимәлдәге ярыштарҙа ҡатнашыуға әҙерләү өсөн уҡыу‑күнекмәләр йыйындарын...

СПОРТ ҠОРОЛМАЛАРЫ

СПОРТ ҠОРОЛМАЛАРЫ, һауыҡтырыу һәм уҡыу‑күнекмәләр дәрестәре, төрлө спорт төрҙәре б‑са ярыштар үткәреү өсөн тәғәйенләнгән айырым биналар һәм төҙөлөш комплекстары. Спорт‑тамаша (демонстрация), уҡыу- күнекмәләр һәм физкультура‑һауыҡтырыу ҡоролмалары айырыла. БР‑ҙа 10,3‑тән ашыу С.ҡ. эшләй: 132 спорт бассейны,...

СПОРТ МӘКТӘПТӘРЕ

СПОРТ МӘКТӘПТӘРЕ, спортсыларҙы әҙерләгән махсус учреждениелар. С.м. 3 төрө айырыла: балалар- үҫмерҙәр, олимпия резервы (махсус) һәм юғары спорт оҫталығы. Башҡортостанда беренсе С.м. 1946 й. Өфөлә асыла (ҡара: Юғары спорт оҫталығы мәктәбе). Респ. 130‑ға яҡын С.м. эшләй (2008), шулар араһында Биатлон...

СПОРТ НАГРАДАЛАРЫ

СПОРТ НАГРАДАЛАРЫ, спортсының хеҙмәттәрен күреү таныҡлығы, дәртләндереүҙең бер формаһы. С.н. 19 б. 2‑се ярт. алып заманса спорт төрҙәре үҫешеү, милли һәм халыҡ‑ара спорт ярыштары ойоштороу, спорт берекмәләрен булдырыу м‑н индерелә. С.н. донъя, континент һәм милли рекордтар өсөн бирелә, уларға Олимпия...

СПОРТ ОРИЕНТИРЫ

СПОРТ ОРИЕНТИРЫ, ярышта ҡатнашыусылар спорт картаһы һәм компас ярҙамында төбәктә контроль пункттарҙы үтергә тейешле спорт төрө. С.о. хәрәкәт итеү ысулдары (йүгереү, саңғыла һәм велосипедта) һәм мәсьәләләр үтәлеше (бирелгән йүнәлештә ориентир, тамғаланған трассала, һайлау б‑са, теүәл ориентир) б‑са айырыла....

СПОРТ ТУРИЗМЫ

СПОРТ ТУРИЗМЫ, спорт төрө, төрлө ҡатмарлы категориялы йәки класлы туристик маршруттар һәм дистанциялар б‑са ярыштар. Һыу, тау, атлы, йәйәүле һ.б. төрҙәре айырыла; дисциплиналары: спорт маршруттары (ситтән тороп ярышыу, унда спортсылар үҙҙәре геогр. районды, маршруттың оҙонлоғон һәм оҙайлығын, ш. уҡ...

СПОРТ ФЕДЕРАЦИЯЛАРЫ

СПОРТ ФЕДЕРАЦИЯЛАРЫ, физик культура һәм спорт өлкәһендә халыҡ‑ара (бөтә донъя һәм төбәк) һәм хөкүмәт ҡарамағында булмаған милли ойошмалар. Башҡортостанда С.ф. 20 б. 50‑се йй. башында ойошторола. БР‑ҙа 85‑тән ашыу С.ф. эшләй (2008): биатлон, бокс, велосипед спорты, грек‑рим көрәше, дзюдо, еңел атлетика,...

СПОРТ ҺАРАЙҘАРЫ

СПОРТ ҺАРАЙҘАРЫ, төрлө спорт төрҙәре б‑са күнекмәләр һәм ярыштар, тамаша һәм күмәк халыҡ ҡатнашлығындағы саралар үткәреү өсөн ябыулы архитектур ҡоролмалар. Спорт бассейндары, боҙ майҙансыҡтары, спорт һәм тренажёр залдары, трибуналары, ярҙамсы биналары һ.б. бар. Башҡортостанда тәүге С.һ. 1967 й. Өфө...

СПОРТТА МАҠТАУЛЫ ИСЕМДӘР

СПОРТТА МАҠТАУЛЫ ИСЕМДӘР, рәсми халыҡ‑ара һәм милли спорт ярыштарында күрһәтелгән ҡаҙаныштар һәм спорт классификацияһы б‑са билдәләнгән нормативтарҙы үтәгәне, пед. һәм тренерлыҡ эшмәкәрлектәре һ.б. өсөн бирелә. 1966 й. БАССР‑ҙың спорт йәмғиәттәре һәм ойошмалары союзы “БАССР‑ҙың иң яҡшы физик культура...