Список материалов
АРЫҪЛАН (Арыҫланов) Тимер Гәрәй улы
АРЫҪЛАН (Арыҫланов) Тимер Гәрәй улы [1.5.1915, Өфө губ. Бәләбәй өйәҙе Кәкребаш а. (БР‑ҙың Туймазы р‑ны) — 19.3.1980, Өфө], шағир. Яҙыусылар союзы ағзаһы (1942). 1939—40 йй. совет‑финлянд һуғышы һәм Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. К.А.Тимирязев ис. Башҡорт пед. ин‑тын тамамлаған (1951). 1946—64 йй. (өҙөклөктәр...
АРЫЙ, Дыуан р‑нындағы ауыл
АРЫЙ, Дыуан р‑нындағы ауыл, Арый а/с үҙәге. Район үҙәгенән Т. 18 км һәм Һилейә т. юл ст. (Силәбе өлк.) Т.‑Көнб. табан 93 км алыҫлыҡта Әнйәк й. (Әй й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 417 кеше; 1920 — 461; 1939 — 271; 1959 — 294; 1989 — 399; 2002 — 361; 2010 — 385 кеше. Башҡорттар йәшәй...
АРХИТЕКТУРА-ТӨҘӨЛӨШ КОЛЛЕДЖЫ
АРХИТЕКТУРА-ТӨҘӨЛӨШ КОЛЛЕДЖЫ. 1961 й. Өфөлә киске төҙөлөш техникумы булараҡ нигеҙ һалына, 1967 й. алып төҙөлөш техникумы, 1995 й. хәҙ. статусын ала, 2011 й. — Башҡорт архитектура‑төҙөлөш колледжы. 2011 й. башлап составында 129‑сы һөнәрселек лицейы (Өфө). Благовещен, Бөрө, Дәүләкән ҡҡ., Кушнаренко р‑ны...
АРХИТЕКТУРА СТИЛДӘРЕ
АРХИТЕКТУРА СТИЛДӘРЕ, айырым бинаны йәки архитектура ансамблен характерлаусы художестволы биҙәү сараларының, алымдарҙың тотороҡло бөтөнлөгө, дөйөмлөгө; был дөйөмлөктө аныҡлаусы билдәләр системаһы. А.с. билдәле бер осорҙоң мәҙәниәтенә хас алымдар һәм стилдәр нигеҙендә барлыҡҡа килә. 18 б. алып Башҡортостан...
АРХИТЕКТУРА ҠОМАРТҠЫЛАРЫН ҺАҠЛАУ
АРХИТЕКТУРА ҠОМАРТҠЫЛАРЫН ҺАҠЛАУ, ҡара: Мәҙәни мираҫ объекттарын һаҡлау.
МӘҘӘНИ МИРАҪ ОБЪЕКТТАРЫН ҺАҠЛАУ, мәҙәни мираҫ объекттарын асыҡлауға, өйрәнеүгә, һаҡлауға, яҡлауға һәм файҙаланыуға йүнәлтелгән дәүләт саралары системаһы. БР‑ҙың “Башҡортостан Республикаһы халыҡтарының мәҙәни мираҫы объекттары...
АРХИТЕКТУРА ҠОМАРТҠЫЛАРЫ
АРХИТЕКТУРА ҠОМАРТҠЫЛАРЫ, билдәле бер тарихи дәүерҙең, уның идеологияһының, архитектура‑төҙөлөш мәҙәниәтенең, йәмғиәттәге соц.‑иҡт. мөнәсәбәттәрҙең матди дәлилдәре булған төҙөлөш сәнғәте әҫәрҙәре (ҡара: Архитектура, Мәҙәни мираҫ объекттары). А.ҡ. дәүләт тарафынан һаҡлана (ҡара: Ғилми‑производство үҙәге,...
АРХИТЕКТУРА БУЙЫНСА БЕЛЕМ БИРЕҮ
АРХИТЕКТУРА БУЙЫНСА БЕЛЕМ БИРЕҮ, юғары квалификациялы архитекторҙар һәм техник‑архитекторҙар әҙерләү системаһы. Махсус А.б.б.б. түбәндәге дисциплиналарҙы үҙ эсенә ала: архитектура проектлауы, төҙөлөш механикаһы, архитектура һәм сәнғәт тарихы, һүрәт, скульптура, рәсем сәнғәте. Башҡортостанда юғары квалификациялы...
АРХИТЕКТУРА (илл)
Турахан кәшәнәһе. 14 б. (Шишмә р‑ны)
Дәүләкән ҡ. мәсет. 19 б. аҙ. (көмбәҙе 20 б. 30-сы йй. һүтелә)
Өфө ҡ. Александр Невский часовняһы. 19 б. аҙ. (20 б. 20-се йй. һүтелә). Архитекторы А.Семёнов
Өфө ҡ. В.И.Видинеевтың Йәйге театры. 1894 (1991 й. һүтелә)
Стәрлетамаҡ ҡ. сауҙагәр Кузнецовтың...
АРХИТЕКТУРА
АРХИТЕКТУРА (лат. architectura), төҙөү сәнғәте, 1) кешенең матди йәһәттән ойошҡан йәшәү мөхитен булдырыусы биналар һәм ҡоролмалар — төҙөлөш объекттары йыйылмаһы. 2) Кешеләрҙең барлыҡ йәшәү мөхитен булдырыу һәм ойоштороу йәһәтенән йәмғиәттең техник мөмкинлектәренә һәм эстетик ҡараштарына ярашлы биналар...
АРХИТЕКТОРҘАР СОЮЗЫ
АРХИТЕКТОРҘАР СОЮЗЫ, ижади берекмә. 1935 й. Өфөлә СССР А.с. Башҡ‑н бүлексәһе булараҡ ойошторола, 1982 й. алып РСФСР А.с. бүлексәһе, 1991 й. — БР А.с., 2004 й. — “Рәсәй архитекторҙар союзы” дөйөм Рәсәй йәмәғәт ойошмаһының төбәк ойошмаһы БР Архитекторҙар союзы. Башҡ‑н бүлексәһе ойошторолғанға тиклем респ....
АРХИПОВА Ирина Константиновна
АРХИПОВА Ирина Константиновна (2.1.1925, Мәскәү — 11.2.2010, шунда уҡ), йырсы (меццо-сопрано), педагог, муз.‑йәмәғәт эшмәкәре. СССР‑ҙың (1966), БР‑ҙың (1994), Ҡырғыҙстан Респ. (1993) халыҡ артисы, Молдова Респ. Маэстра Дель’Артеһы (1997). Соц. Хеҙмәт Геройы (1985). Проф. (1982). Мәскәү консерваторияһын...
АРХИПОВ Александр Викторович
АРХИПОВ Александр Викторович (1875—?), Ырымбур губернаһынан 2‑се Дәүләт думаһы (1907) депутаты. Крәҫтиәндәрҙән. Бөтә Рәсәй крәҫтиәндәр союзы ағзаһы. Ырымбур дини семинарияһын тамамлаған. 1899 й. алып Верхнеурал ҡ. священник. Думала хеҙмәтсәндәр фракцияһы ағзаһы. Артабанғы яҙмышы билдәһеҙ.
Д.А.Сафонов
Тәрж....
АРХИМАНДРИТ КҮЛЕ
АРХИМАНДРИТ КҮЛЕ, Ағиҙел й. басс. күл. Өфө р‑ны Чесноковка а. төньяҡҡа табан 4 км алыҫлыҡта Ағиҙел й. һыу һаҡлау зонаһында урынлашҡан. Күл өҫтө майҙаны 0,78 км2, оҙонлоғо 6,1 км, киңлеге 0,13 км, уртаса тәрәнлеге 2,9 м (макс. — 4,5 м), һыу күләме 2,3 млн м3. Иҫке үҙән, дүртенсел осор тоҡомдарында (ваҡ...
АРХИМАНДРИТ
АРХИМАНДРИТ (гр. archimandritēs), юғары монахлыҡ итеүсе (ҡара: Монахлыҡ) руханиҙарҙың 2‑се (урта) дәрәжәһе (ҡара: Православие руханиҙары); эре ирҙәр монастырҙары башлыҡтарының почётлы титулы. 18 б. алып А. исеме юғары адм. вазифа биләүселәргә лә (уҡыу йорто ректоры, дини миссия башлығы һ.б.) бирелгән....
АРХИЕРЕЙ ЙОРТО
АРХИЕРЕЙ ЙОРТО, 1919 й. тиклем Рәсәйҙә айырым епархия мөлкәтенә идара итеүсе сиркәү хакимиәте учреждениеһы. Епархия архиерейы ҡарамағында була. Тәүҙә А.й. эре ер биләүсе була; ундағы вазифалы кешеләр һаны епархияның ҙурлығына һәм байлығына бәйле була. 18 б. алып элекке әһәмиәтен юғалта, ҡаҙнанан күскән...
АРХИЕРЕЙ
АРХИЕРЕЙ (гр. archi — өлкән, баш һәм hiereus — рухани), юғары дәрәжә православие руханиҙары вәкилдәренең (патриарх, митрополит, архиепископ, епископтарҙың) дөйөм атамаһы. Православие дине тәғлимәтенә ярашлы, священство серле йолаһында рукоположение (архиерей хиротонияһы) аша тапшырылған Изге Рух шәфҡәте...
АРХИВТАР
АРХИВТАР (лат. archivum), ҡулланыусылар мәнфәғәтендә документтар ҡабул итеү һәм һаҡлау м‑н шөғөлләнгән учреждениелар йәки учреждение, ойошма, пр‑тиеларҙың структур бүлектәре, ш. уҡ дәүләт учреждениелары, пр‑тиелары, ғилми һәм йәмәғәт ойошмалары, сәйәси партиялар һәм айырым кешеләрҙең эшмәкәрлеге һөҙөмтәһендә...
АРХИВ КОМИССИЯЛАРЫ
АРХИВ КОМИССИЯЛАРЫ, 1884—1919 йй. Рәсәйҙәге ғилми йәмғиәттәр. 1884 й. 13 апр. “Губерна тарих архивтары һәм ғилми архив комиссиялары тураһында положение” (“Положение о губернских исторических архивах и учёных архивных комиссиях”) нигеҙендә губерна ғилми архив комиссиялары булараҡ ойошторола. Император...
АРХЕОЛОГИЯ ҺӘМ ЭТНОГРАФИЯ МУЗЕЙЫ
АРХЕОЛОГИЯ ҺӘМ ЭТНОГРАФИЯ МУЗЕЙЫ. Өфөлә урынлашҡан. 1976 й. Тарих, тел һәм әҙәбиәт институты эргәһендә ойошторола, 1993 й. алып РФА Өфө ФҮ Этнологик тикшеренеүҙәр ин-тының Археология һәм этнография музейы.
Экспозиция 1980 й. асыла. Музей фондында 227 меңдән ашыу һаҡлау берәмеге, уларҙың күпселеге Шүлгәнташ...
АРХЕОЛОГИЯ
АРХЕОЛОГИЯ (архео... һәм ...логия), кеше эшмәкәрлегенең матди ҡалдыҡтарына таянып, үткәндәрҙе өйрәнеүсе һәм тергеҙеүсе фән. Ерҙә кеше барлыҡҡа килгәндән алып хәҙ. осорға тиклемге киң тарихи‑мәҙәни үҫеш дәүерен өйрәнә. Археологик осорҙарға бүлеү б‑са дәүер таш быуатҡа, бронза быуатына, тимер быуатҡа...
