Для авторизации на текущем портале в Вашем профиле ЕСИА должно быть заполнено поле "Электронная почта"

Инергə
Төбәк интерактив энциклопедик портал «Башҡортостан»
Башҡортостан Республикаһы Фәндәр академияһы Башҡортостан Республикаһы “Башҡорт энциклопедияһы” дәүләт автономиялы фән учреждениеһы

Список материалов

Наименование статьи
Содержание статьи
Автор
Рубрикатор
Шәхестәр
Энциклопедии
Яңынан эҙләргә

ГОРНЫЙ КЛЮЧ, Көйөргәҙе р-нындағы ауыл

ГОРНЫЙ КЛЮЧ, Көйөргәҙе р-нындағы ауыл, Бахмут а/с ҡарай. Район үҙәгенән һәм Ермолаевка т. юл ст. К.-Көнс. табан 20 км алыҫлыҡта Ҡуяныш й. (Оло Юшатыр й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1939 й. – 177 кеше; 1959 – 189; 1989 – 131; 2002 – 143; 2010 — 113 кеше. Башҡорттар йәшәй (2002). Фельдшер‑акушерлыҡ ...

ГОРНЫЙ АРХЕОЛОГИК КОМПЛЕКСЫ

ГОРНЫЙ АРХЕОЛОГИК КОМПЛЕКСЫ, Сейәлек мәҙәниәте археологик ҡомартҡылары төркөмө. 13—14 бб. ҡарай. Шишмә р-ны Горный а. янында урынлашҡан. 1962 й. Г.И.Матвеева тарафынан асыла һәм өйрәнелә, 1993 —94 йй. ТТӘИ экспедицияһы (етәкс. Г.Н.Гарустович) тикшерә. Г.а.к. тораҡтан һәм ҡурғанһыҙ ҡәберлектән тора....

ГОРНОВО, Өфө р-нындағы ауыл

ГОРНОВО, Өфө р-нындағы ауыл, Ҡыҙылъяр а/с ҡарай. Район үҙәгенән һәм Өфө т. юл ст. Т. табан 23 км алыҫлыҡта Ағиҙел й. буйында урынлашҡан. Халҡы: 1939 й. – 507 кеше; 1959 – 559; 1989 – 42; 2002 – 128; 2010 – 221 кеше. Татарҙар, урыҫтар йәшәй (2002). Ауылға  1933 й. Горново һәм Либино аа. урынында 4-се...

ГОРМОНОТЕРАПИЯ

ГОРМОНОТЕРАПИЯ (гормондар һәм терапия), тәбиғи гормондар йәки уларҙың синтетик аналогтарын ҡулланып дауалау ысулы. Гормональ препараттар организмдың биохимик процестарын һәм нейроэндокрин-иммун системаһы функцияларын көйләй. Г. төрҙәре: алмаштырыусы (эндоген гормондың етешмәгән секрецияһын ҡаплатыу),...

ГОРМОНДАР

ГОРМОНДАР (гр. hormao — ҡуҙғытам, хәрәкәткә килтерәм), органик тәбиғәтле биологик актив матдәләр. Кеше һәм хайуан Г. уларҙы эшләп сығарған эске секреция биҙҙәре (гипоталамус, гипофиз, бөйөр өҫтө, енес һ.б.), химик тәбиғәте (стероид, аҡһым-пептид, аминокислоталар, политуйындырылмаған май к‑талары сығарылмалары),...

ГОРЛАЧ Иван Дмитриевич

ГОРЛАЧ Иван Дмитриевич (13.6.1922, Өфө губ. ш. уҡ исемле өйәҙе Кохновка а., хәҙ. БР‑ҙың Шишмә р‑ны Кахновка а., — 17.6.1995, БР‑ҙың Өфө р‑ны Николаевка а.), хужалыҡ эшмәкәре. Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. 1941 й. алып БАССР‑ҙың финанс министрлығында эшләй: 1946 й. башлап иҡтисадсы, 1952 й. — финанс бүлеге...

ГОРИН Анатолий Сергеевич

ГОРИН Анатолий Сергеевич (1.3.1922, АСБР‑ҙың Стәрлетамаҡ кантоны Красноусол Заводы ҡсб, хәҙер БР‑ҙың Ғафури районы Красноусол а., — 14.11.1981, Боровичи ҡ.), Советтар Союзы Геройы (1946). Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. Энгельс осоусылар хәрби авиация мәктәбен тамамлаған (1942). 1941—46 йй. һәм 1950 й. алып...

ГОРДИЮК Николай Михайлович

ГОРДИЮК Николай Михайлович (3.1.1947, Украина ССР‑ы Вычевки а.), зоолог. Биол. ф. д‑ры (1996), проф. (1998). Киров а.х. ин‑тын тамамлағандан һуң (1974) Белорет урман хужалығы ПБ‑ның баш һунарсылыҡ белгесе булып эшләй. 1974 й. декабренән (өҙөклөк м‑н) Башҡорт ҡурсаулығында: 1978—85 йй. өлкән, 2001 й....

ГОРДЕЕВ Александр Семёнович

ГОРДЕЕВ Александр Семёнович [10.12.1903, Өфө губ. Златоуст өйәҙе Әнйәк а. (БР‑ҙың Дыуан р‑ны) — 16.10.1975, Дүшәмбе], Советтар Союзы Геройы (1944). Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. 1942 й. алып Сталинград, Көньяҡ, Үҙәк, Белоруссия, 2‑се һәм 1‑се Белоруссия фронттарында хеҙмәт итә. Герой исеменә 61‑се армия...

ГОРБУШИНА Светлана Николаевна

ГОРБУШИНА Светлана Николаевна (13.11.1952, Өфө), педагог. Биол. ф. канд. (1981), пед. фәндәре д‑ры (2008). БДУ‑ны тамамлағандан һуң (1975) “Иммунопрепарат” ҒПБ‑нда, 1991 й. алып Өфөнөң 2‑се балалар поликлиникаһында эшләй. 1994 й. башлап БДПУ‑ла, 2008 й. — ӨДАТУ‑ла. Фәнни хеҙмәттәре йәшәйеш хәүефһеҙлеге,...

ГОРБУШИНА Нәфисә Муллайән ҡыҙы

ГОРБУШИНА Нәфисә Муллайән ҡыҙы [18.8.1923, БАССР‑ҙың Өфө кантоны (БР‑ҙың Благовар р‑ны) Яңы Һынташ а. — 2012, Өфө]. Соц. Хеҙмәт Геройы (1966). 1946—47 йй. шәхси тегеү артелендә (Черниковск ҡ.) эшләй, 1956—74 йй. Өфөнөң “Мир” тегеү фирмаһында тегеүсе-мотористка, смена мастеры, өлкән мастер. Ленин орд....

ГОРБУНОВА Валентина Юрьевна

ГОРБУНОВА Валентина Юрьевна (21.7.1947, БАССР‑ҙың Йәрмәкәй р‑ны 1‑се Һыуыҡҡул а., хәҙ. БР‑ҙың ш. уҡ районы Һыуыҡҡул а.), генетик. Биол. ф. д‑ры (2000), проф. (2000). БР‑ҙың атҡ. халыҡ мәғарифы хеҙм‑ре (2000), РФ‑тың атҡ. юғары мәктәп хеҙм‑ре (2003), РФ-тың почётлы юғары белем биреү хеҙм-ре (2007). БДУ‑ны...

ГОРБУНОВ Фёдор Михайлович

ГОРБУНОВ Фёдор Михайлович [16.3.1928, БАССР‑ҙың Мәсәғүт кантоны Үрге Ләүәле а., (БР‑ҙың Балаҡатай р‑ны) — 6.3.2003, шунда уҡ], хужалыҡ эшмәкәре. 1943 й. алып Балаҡатай р‑нында эшләй: “XVII партсъезд" к‑зында, 1945—49 йй. Балаҡатай МТС‑ында; 1953 й. башлап К.Е.Ворошилов ис. к‑зда: 1954 й. — бригадир,...

ГОРБУНОВ Игорь Алексеевич

ГОРБУНОВ Игорь Алексеевич (12.7.1941, Ырымбур ҡ. — 22.9.2022, Өфө ҡ.), совет партия-дәүләт эшмәкәре. ӨНИ‑не тамамлаған (1965). 1959—61 йй. Өфө синтетик спирт заводында эшләй. 1966 й. алып Өфө химия заводында: 1971 й. башлап лаборатория начальнигы, 1973 й. — КПСС комитеты секретары урынбаҫары. 1978 й....

ГОРБУНОВ Владимир Степанович

ГОРБУНОВ Владимир Степанович (12.11.1946, Краснодон ҡ.), археолог. Тарих ф. д-ры (1992), проф. (1993). БР-ҙың атҡ. фән эшмәкәре (1997), РФ‑тың почётлы юғары проф. белем биреү хеҙм‑ре (2005). БДУ-ны тамамлаған (1972). 1974 й. алып БДПУ-ла эшләй: 1984—2006 йй. фәнни эштәр б-са проректор, бер үк ваҡытта...

ГОРБАЧЁВ Михаил Сергеевич

ГОРБАЧЁВ Михаил Сергеевич (2.3.1931, Төньяҡ Кавказ крайы Привольное а.), СССР Президенты (1990 —91). МДУ (1955), Ставрополь а.х. ин‑тын (1967) тамамлаған. 1955 й. алып комсомол, 1962 й. — партия эшендә. 1966 й. башлап КПСС‑тың Ставрополь ҡала ком‑тының 1‑се секретары, 1968 й. — Ставрополь край ком‑тының...

ГОРБАТОВ Александр Васильевич

ГОРБАТОВ Александр Васильевич (9.3.1891, Владимир губернаһы Пахотино а. — 7.12.1973, Мәскәү ҡ.), кавалерист, армия генералы (1955). Советтар Союзы Геройы (1945). Беренсе донъя, Граждандар һәм Б.В. һуғыштарында, совет-поляк һуғышында (1920) ҡатнашыусы. Кавалерия командирҙары курстарын (Новочеркасск ҡ.,...

ГОРБАТКОВ Станислав Анатольевич

ГОРБАТКОВ Станислав Анатольевич (27.7.1937, Украина ССР‑ы Артемьевск ҡ.), инженер-электромеханик. Техник ф. д‑ры (1991), проф. (1993). БР‑ҙың атҡ. фән эшмәкәре (2009). СССР‑ҙың уйлап табыусыһы (1985). Томск политехник ин‑тын тамамлағандан һуң (1960) шунда уҡ уҡыта. 1968—99 йй. ӨДАТУ‑ла (1991—93 йй....

ГОНЧАРОВКА, Фёдоровка р‑нындағы ауыл

ГОНЧАРОВКА, Фёдоровка р‑нындағы ауыл, Гончаровка а/с үҙәге. Район үҙәгенән Көнб. 8 км һәм Мәләүез т. юл ст. Т.‑Көнб. табан 68 км алыҫлыҡта Бөркөтлө й. (Ашҡаҙар й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. – 42 кеше; 1920 – 73; 1939 – 34; 1959 – 267; 1989 – 1087; 2002 – 971; 2010 — 1020 кеше. Татарҙар,...

ГОНЧАРОВ Борис Васильевич

ГОНЧАРОВ Борис Васильевич (13.10.1926, Смоленск губ. Слобода а. — 22.6.2014, Өфө), инженер‑төҙөүсе. Техник ф. д-ры (1970), проф. (1974). РСФСР‑ҙың атҡ. фән һәм техника эшмәкәре (1986), БАССР‑ҙың атҡ. төҙөүсеһе (1976). Мәскәү т. юл транспорты инженерҙары электр-механика ин‑тын тамамлағандан һуң (1951)...