Список материалов
ГОЛИВАНОВ Владимир Степанович
ГОЛИВАНОВ Владимир Степанович (15.3.1939, Армавир ҡ.— 26.8.2010, Өфө), тренер. Хәҙерге бишбәйге б-са РСФСР‑ҙың атҡ. тренеры (1991), СССР‑ҙың спорт мастеры (1965), бөтә союз категориялы судья (1980). БР‑ҙың атҡ. физик культура хеҙм‑ре (2004). Волгоград физик культура ин‑тын тамамлаған (1967). Армия...
ГОЛДОБИНА Светлана Борисовна
ГОЛДОБИНА Светлана Борисовна (21.2.1953, Горький ҡ.), архитектор. Архитекторҙар союзы ағзаһы (1985). В.П.Чкалов ис. Горький инженерлыҡ-төҙөлөш ин‑тын тамамлағандан һуң (1976) “Башкиргражданпроект” ин‑ты архитекторы, 1990 й. алып С.А.Голдобиндың “Архпроект” ЯАЙ оҫтаханаһының төп архитекторы, 2005 й. —...
ГОЛДОБИН Сергей Анатольевич
ГОЛДОБИН Сергей Анатольевич (22.9.1954, Горький ҡ. — 21.1.2011, Өфө), архитектор. РФ‑тың почётлы (2005), БР‑ҙың атҡ. (1992) архитекторы. Архитекторҙар союзы ағзаһы (1985). В.П.Чкалов ис. Горький инженерлыҡ-төҙөлөш ин‑тын тамамлағандан һуң (1976) “Башкиргражданпроект” ин‑тының 5‑се оҫтаханаһы архитекторы,...
ГОГОЛЬ Николай Васильевич
ГОГОЛЬ Николай Васильевич (20.3.1809, Полтава губ. Оло Сорочинцы а. — 21.2.1852, Мәскәү), урыҫ яҙыусыһы. “Диканька эргәһендәге утарҙа кистәр” (“Вечера на хуторе близ Диканьки”; 1831—1832), “Танау” (“Нос”; 1835), “Шинель” (1842) повестары, “Үле йәндәр” (“Мёртвые души”; 1842—1855) поэма-романы, “Ревизор”...
ГОБЕЛЕН
ГОБЕЛЕН (фр. gobelin), ҡулдан һуғылған балаҫ-картина. Атамаһы буяусы Гобелендар (15 б.) фамилияһынан. Традицион рәүештә Көнб. Европа классик Г. туҡыу оҫтаһы тарафынан рәссамдың төҫлө ҡатырғаһы б‑са ебәк һәм йөн ептәрҙән, нығытыусы арҡаулыҡ ептәр файҙаланып (туҡымала аралыҡ ҡалдырмай), горизонталь йәки...
ГНУСИН Александр Фёдорович
ГНУСИН Александр Фёдорович (24.12.1919, Өфө губ. Бәләбәй өйәҙе Топкий Ключ ҡсб — 20.7.2007, Одесса ҡ., Украина), артиллерист, полковник (1975). Советтар Союзы Геройы (1945). Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. Рязань хәрби артиллерия уч‑щеһын (Ҡаҙаҡ ССР‑ы Талғар а., 1941), Офицерҙар составын камиллаштырыу үҙәк...
ГНОСЕОЛОГИЯ
ГНОСЕОЛОГИЯ (гр. gnosis — танып белеү һәм ...логия), танып белеү теорияһы, философияның танып белеү мөмкинлектәрен, сығанаҡтарын, формаларын һәм ысулдарын, уның дөрөҫ һәм ысын булыу шарттарын өйрәнә торған бүлеге. Г. сигендә эпистемология — фәнни танып белеү т‑дағы тәғлимәт айырыла. Г. онтология, эстетика,...
ГНЕЙС
ГНЕЙС (нем. Gneis), метаморфик тау тоҡомо. Ялан шпаты, кварц, биотит, мөгөҙ обманкаһынан һ.б. тора. Тәүге тоҡомдарҙың сығышы буйынса ортогнейстар, парагнейстар, ҡара төҫтәге минералдар составы буйынса амфиболлы, биотитлы, гранатлы, кианитлы һ.б. айырыла. Структураһы гранобластлы, порфиробластлы; текстураһы...
ГЛУШАРИН Иларий Казимирович
ГЛУШАРИН Иларий Казимирович (25.1.1895, Польша батшалығының Слупцы ҡ. – 22.8.1963, Өфө), актёр, режиссёр. БАССР-ҙың атҡ. сәнғәт эшмәкәре (1945). Театр эшмәкәрҙәре союзы ағзаһы (1937). 1916 й. алып — Мәскәүҙең төрлө драма коллективтары, 1918—36 йй. Белоруссия, Рәсәй, Украина һ.б. театрҙарының актёры,...
ГЛУХОВСКОЙ ШИФАХАНАҺЫ АУЫЛЫ, Бәләбәй р‑нында
ГЛУХОВСКОЙ ШИФАХАНАҺЫ АУЫЛЫ, Бәләбәй р‑нында, Максим Горький а/с ҡарай. Район үҙәгенән К.‑Көнс. 26 км һәм Глуховская т. юл ст. Көнб. табан 5 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Халҡы: 1939 й. — 252 кеше; 1959 — 550; 1989 — 621; 2002 — 634; 2010 — 657 кеше. Урыҫтар йәшәй (2002). Урта мәктәп, фельдшер-акушерлыҡ...
ГЛУХОВСКАЯ СТАНЦИЯҺЫ АУЫЛЫ
ГЛУХОВСКАЯ СТАНЦИЯҺЫ АУЫЛЫ, Бәләбәй р‑нында, Шаровка а/с ҡарай. Район үҙәгенән К.‑Көнс. табан 23 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Халҡы: 1920 й. – 102 кеше; 1939 – 173; 1959 – 221; 1989 – 157; 2002 – 138; 2010 – 93 кеше. Урыҫтар йәшәй (2002). Башланғыс мәктәп бар.
Ауылға 1892 й. Бәләбәй өйәҙендә Һамар‑Златоуст...
ГЛУХАРЁВ Василий Геннадиевич
ГЛУХАРЁВ Василий Геннадиевич (15.4.1980, Октябрьский ҡ.), спортсы. Спорт ориентиры б-са Рәсәйҙең халыҡ-ара класлы спорт мастеры (2001). БР‑ҙың күренекле спортсыһы (2004). ӨДНТУ‑ны тамамлаған (2009). 3-сө ДЮСШ тәрбиәләнеүсеһе (Октябрьский ҡ.; тренерҙары В.М.Лукьянов, Ю.М.Лукьянов, И.Г.Шешенин). Шәхси...
ГЛУМИЛИНДАР
ГЛУМИЛИНДАР, дворяндар нәҫеле. Василий Филиппович Г., титулярный советник. 18 б. һуңғы сирегендә рус армияһында, подпоручик (1792). 18 б. аҙ. алып Өфө өйәҙе Анненково а. (ҡара: Глумилин) хужаһы була. Уның улы — Михаил Васильевич Г., надворный советник. Бөгөлмә өйәҙенең Яковлевка а., 19 б. 50‑се йй....
ГЛУМИЛИН, ауыл, Өфө составында
ГЛУМИЛИН, ауыл, 1932 й. алып Өфө составында. Ауылға 17 б. башында Ф.С.Тарбеевҡа (дворян Тарбеевтар нәҫеленән) Сутолока й. (Ағиҙел й. ҡушылдығы) буйында бүләк итеп бирелгән ерҙәрҙә Фёдоровский (Тарбеевский) утары булараҡ нигеҙ һалына. 18 б. 2-се ярт. яңы хужа А.В.Коптеваның исеме м-н Анненково (Аннинский)...
ГЛОБУЛЯРИЯ
ГЛОБУЛЯРИЯ, йомрогөл (Globularia), глобулярия һымаҡтар ғаиләһенә ҡараған үҫемлек заты. 20‑нән ашыу төрө билдәле, Төньяҡ Африкала һәм Европала таралған. Башҡортостанда һипкелле Г. үҫә. 10—30 см бейеклектәге күп йыллыҡ үлән үҫемлеге. Һабағы төҙ, тармаҡһыҙ. Япрағы ябай; һабаҡ япраҡтары ваҡ, ланцет рәүешендә,...
ГЛИЦЕРИН
ГЛИЦЕРИН (гр. glykeros — тәмле),1,2,3‑триоксипропан, пропантриол-1,2,3, HOCH2CH(OH)‑CH2OH, өсатомлы спирт. Хайуан һәм үҫемлек майҙары составына инә; Г. сығарылмалары (моно‑, ди‑ һәм триглицеридтар) төрлө биол. процестарҙа ҡатнаша (ҡара: Липидтар). Төҫһөҙ, еҫһеҙ, татлы, сироп һымаҡ шыйыҡлыҡ; tиреү 17,9°С,...
ГЛИНКИН Игорь Михайлович
ГЛИНКИН Игорь Михайлович (23.2.1923, Өфө — 6.9.2007, шунда уҡ), инженер-технолог. РСФСР‑ҙың атҡ. уйлап табыусыһы (1974). ӨАИ‑ны тамамлағандан һуң (1951) 1993 й. тиклем “Гидравлика” Өфө агрегат пр‑тиеһында эшләй: цех контроле бюроһы нач., махсус конструкторлыҡ бүлеге нач., баш контролёр, 1956 й. алып...
ГЛИКОЛДӘР
ГЛИКОЛДӘР, д и о л д а р, ике атомлы спирттар. Түбән (моно‑, ди‑, три‑ этиленгликолдәр; 1,2‑ һәм 1,3‑пропиленгликолдәр һ.б.) һәм юғары (полиэтиленгликолдәр) Г. айыралар. Түбән Г. — төҫһөҙ, татлы, еҫһеҙ ҡуйы шыйыҡсалар, tҡайнау 190°С юғарыраҡ, tтуңыу ‒4°С түбәнерәк, һыу, альдегидтар, аминдар һ.б. м‑н...
ГЛИКОЗИДТАР
ГЛИКОЗИДТАР, молекулалары углеводлы (гликозид) һәм углеводһыҙ (агликон) фрагменттарҙан торған органик берләшмәләр. Моно‑ йәки олигосахаридтарҙың циклик формала‑рының спирттар (фенолдар), тиолдар (ҡара: Меркаптандар) һәм аминдар м‑н конденсирланған продукттары булып тора; ярашлы рәүештә O‑, S‑, N‑Г....
ГЛЕБОВА Надежда Николаевна
ГЛЕБОВА Надежда Николаевна (5.6.1925, БАССР‑ҙың Өфө кантоны Топорнин а., хәҙ. БР‑ҙың Кушнаренко р‑ны Кушнаренко а.), акушер-гинеколог. Мед. ф. д‑ры (1977), проф. (1979). БАССР‑ҙың атҡ. фән эшмәкәре (1984), БАССР‑ҙың атҡ. табибы (1972), СССР‑ҙың һаулыҡ һаҡлау отличнигы (1969). БДМИ‑ны тамамлаған (1947)....
