Материалдар

ЕТЕН ҠЫРЛЫҒЫ

ЕТЕН ҠЫРЛЫҒЫ (Spergularia), ҡәнәфер һымаҡтар ғаиләһенә ҡараған үҫемлек заты. 70 төрө билдәле, Ер шарының уртаса, субтропик һәм тропик бүлкәтендә таралған. Башҡортостанда 3 төрө үҫә. Бер һәм күп йыллыҡ үләндәр. Һабағы тармаҡлы, түшәлмә йәки төҙ, бейеклеге 5—20 см. Япрағы ябай, таҫма, осло йәки еп формаһында,...

ЕТЕН

ЕТЕН (Linum), етен һымаҡтар ғаиләһенә ҡараған үҫемлек заты. Яҡынса 250 төрө билдәле, ике ярымшарҙың да урта һәм тропик бүлкәтендә таралған. Башҡортостанда 5 төрө үҫә. Күп, һирәкләп бер йыллыҡ үлән, ҡайһы берҙә тәпәш ярым ҡыуаҡ (урал Е.). Һабағы төҙ йәки бер аҙ күтәрелеүсән, ҡуйы япраҡлы, бейеклеге 10—100 см....

ЕТЕМБӘК, Дүртөйлө р-нындағы ауыл

ЕТЕМБӘК, Дүртөйлө р-нындағы ауыл, Исмаил а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т.‑Көнб. 23 км һәм Бүздәк т. юл ст. Т. табан 144 км алыҫлыҡта Баҙы й. буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 338 кеше; 1920 — 430; 1939 — 415; 1959 — 303; 1989 — 176; 2002 — 193; 2010 — 195 кеше. Башҡорттар йәшәй (2002). Клуб бар. Ауылға...

ЕТЕГӘН ЙОНДОҘ

ЕТЕГӘН ЙОНДОҘ, Төньяҡ ярымшар йондоҙлоғо. Е.й. ете баҙыҡ йондоҙо күк йөҙөнөң иң үҙенсәлекле фигураларының береһе — ҙур сүместе барлыҡҡа килтерә; Е.й. 2 йондоҙо (Дубхе һәм Мерак) аша шартлы рәүештә үткәрелгән тура һыҙыҡ Тимерғаҙыҡ йондоҙона күрһәтә. Башҡортостан терр‑яһында йыл әйләнәһенә күҙәтелә; март...

ЕТЕБОЛАҠ, Күгәрсен р‑нындағы ауыл

ЕТЕБОЛАҠ, 2‑се Дәүләтҡол, Күгәрсен р‑нындағы ауыл, Күгәрсен а/с ҡарай. Район үҙәгенән К. 37 км һәм Төйлөгән т. юл ст. (Ырымбур өлк.) Т.‑Көнс. табан 65 км алыҫлыҡта Күгәрсен й. (Һаҡмар й. басс.) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1900 й. — 220 кеше; 1920 — 232; 1939 — 287; 1959 — 221; 1989 — 164; 2002 — 134;...

ЕТЕ ЫРЫУ КАНТОНЫ

ЕТЕ ЫРЫУ КАНТОНЫ, 1919 й. 20 мартында АСБР составында ойошторола. 1917 й. ойошторолған автономиялы Башҡортостандың Е.ы.к. сиктәре нигеҙ итеп алынған. Кантонға Ырымбур өйәҙенең Аллабирҙе, Бөрйән, Иманғол, Көйөргәҙе, Мораптал, Разномойка, Сәйет, Таймаҫ, Ташлы, өлөшләтә Новоселка һәм Романовка улустары...

ЕТЕ ЙЫЛЛЫҠ ҺУҒЫШ

ЕТЕ ЙЫЛЛЫҠ ҺУҒЫШ, бер яҡтан — Австрия, Испания, Рәсәй, Франция, Швеция, икенсе яҡтан Англия, Пруссия, Португалия араһында. Англия м‑н Францияның колониялар өсөн дәғүәләшеүе һәм Үҙәк Европала хакимлыҡ итеүгә көрәшенең киҫкенләшеүе арҡаһында башлана. Ҡоро ер ғәскәрҙәренең хәрби хәрәкәттәре — Пруссия терр‑яһында...

ЕҪЛЕ СӘСКӘ

ЕҪЛЕ СӘСКӘ (Scorzonera), астра һымаҡтар ғаиләһенә ҡараған үҫемлек заты. Яҡынса 150 төрө билдәле, Евразияның тропик булмаған бүлкәтендә һәм Төньяҡ Африкала таралған. Башҡортостанда 7 төрө үҫә: Австрия Е.с., ваҡ сәскәле Е.с., миләүшә Е.с., ҡырҡылған Е.с. һ.б. Ике йәки күп йыллыҡ үлән, бейеклеге 10—80 см....

ЕСЕМ ӨҪТӨН ПЛАСТИК ЭШКӘРТЕҮ

ЕСЕМ ӨҪТӨН ПЛАСТИК ЭШКӘРТЕҮ, металдарҙы баҫым ярҙамында эшкәртеү ысулы, эшкәртеү ваҡытында изделиеның өҫкө йөҙ ҡатламы ғына деформациялана. Е.ө.п.э. статик һәм һуҡма ысулдары айырыла; шар, диск, ролик йәки башҡа конфигурациялағы есем эшкәртелеүсе йөҙгә тәгәрәү, шыуыу йәки индерелеү схемалары б‑са тәьҫир...

ЕРШОВ Владимир Иванович

ЕРШОВ Владимир Иванович (21.7.1844, Мәскәү губ. — 4.8.1899, Берлин, Мәскәүҙә ерләнгән), дәүләт эшмәкәре. Ген.‑майор (1887). Хоҡуҡ д‑ры (1866). Дворяндарҙан. 1877—78 йй. рус-төрөк һуғышында ҡатнашыусы. Берлин ун‑тын тамамлаған (1866). 1866 й. алып рус армияһында. 1881—82 йй. лейб-гвардия гусар полкы...

ЕРОШИН Анатолий Емельянович

ЕРОШИН Анатолий Емельянович (11.8.1917, Өфө – 28.7.1970, шунда уҡ), яҙыусы. Журналистар союзы (1962), Яҙыусылар союзы (1969) ағзаһы. 1939—40 йй. совет-финлянд һуғышында һәм Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. Ф.Э.Дзержинский ис. Артиллерия акад. тамамлағандан һуң (Мәскәү, 1948) шунда уҡ эшләй. 1954 й. алып Хәрби...

ЕРОФЕЕВА Нелли Николаевна

ЕРОФЕЕВА Нелли Николаевна (2.3.1983, Өфө), спортсы. Еңел атлетика б-са Рәсәйҙең атҡ. спорт мастеры (2005). Урал физик культура акад. тамамлаған (2005). Гастелло Н.Ф. исемендәге спорт клубы тәрбиәләнеүсеһе (тренеры В.С.Иванова). Сурдлимпия уйындарының 800 м һәм 1500 м йүгереү б-са, 4х100 һәм 4х400 м...

ЕРМОЛКИН, Бишбүләк р-нындағы ауыл

ЕРМОЛКИН, Бишбүләк р-нындағы ауыл, Калинин а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т.‑Көнс. 20 км һәм Аксёнов т. юл ст. К.-Көнб. табан 26 км алыҫлыҡта Мәнәүез й. буйында урынлашҡан. Халҡы: 1939 й. — 308 кеше; 1959 — 308; 1959 — 465; 1989 — 300; 2002 — 375; 2010 — 354 кеше. Сыуаштар йәшәй (2002). Төп мәктәп (Уҫаҡкисеү...

ЕРМОЛКИН, Бәләбәй р‑нындағы ауыл

ЕРМОЛКИН, Бәләбәй р‑нындағы ауыл, Ермолкин а/с үҙәге. Район үҙәгенән Т.‑Көнб. 16 км һәм Аксаков т. юл ст. Т.‑Көнб. табан 26 км алыҫлыҡта Стивинзя й. (Кама й. басс.) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 745 кеше; 1920 — 1031; 1939 — 1080; 1959 — 820; 1989 — 519; 2002 — 562; 2010 — 625 кеше. Сыуаштар...

ЕРМОЛАЕВКА, ауыл, Көйөргәҙе р‑ны үҙәге

ЕРМОЛАЕВКА, ауыл, Көйөргәҙе р‑ны (1935—63 йй. һәм 1992 й. алып) һәм Ермолаевка а/с үҙәге; т. юл станцияһы. Өфөнән К. табан 245 км алыҫлыҡта Оло Юшатыр й. буйында, Куйбышев т. юлында (Дим—Мораптал участкаһы), Өфө—Ырымбур автомобиль юлында урынлашҡан. Халҡы (мең кеше): 1900 й. — 0,6; 1920 — 1,0; 1939 —...

ЕРМОЛАЕВКА УРТА МӘКТӘБЕ №1

ЕРМОЛАЕВКА УРТА МӘКТӘБЕ №1, Көйөргәҙе р‑ны. 1894 й. сиркәү-мәхәллә мәктәбе булараҡ асыла, 1917 й. алып башланғыс мәктәп, 1936 й. хәҙ. исемен һәм статусын йөрөтә. 2 технология кабинеты, спорт залы, тыуған яҡты өйрәнеү музейы һ.б. бар. Урта мәктәпте 4 меңдән ашыу кеше тамамлаған (2011), улар араһында...

ЕРМОЛАЕВ Алексей Константинович

ЕРМОЛАЕВ Алексей Константинович (7.3.1905, Стәрлетамаҡ ҡ. — 4.11.1971, Великие Луки ҡ.), дәүләт эшмәкәре. А.х. ф. д‑ры (1961), проф. (1962). БАХИ‑ны тамамлағандан һуң (1934) 1935 й. тиклем һәм 1937— 39 йй. БАССР Игенселек ХК‑ның Малс‑ҡ идаралығында эшләй: Өфө район ер бүлеге мөдире урынбаҫары, 1937 й....

ЕРМИЛОВ Олег Михайлович

ЕРМИЛОВ Олег Михайлович (12.12.1949, Өфө), тау инженеры. РФА-ның мөхбир ағзаһы (2000), техник ф. д‑ры (1991) проф. (1995). РФ-тың атҡ. фән эшмәкәре (1997), РФ‑тың газ сәнәғәте отличнигы (1991), РФ‑тың почётлы газ сәнәғәте хеҙм‑ре (2004). ӨНИ‑не (1973), РФ Хөкүмәте эргәһендәге Халыҡ хужалығы акад. (1995)...

ЕРЛӘҮ ҠОМАРТҠЫЛАРЫ

ЕРЛӘҮ ҠОМАРТҠЫЛАРЫ, археологик ҡомартҡылар, мәйеттәрҙе ерләү өсөн тәғәйенләнгән ҡоролмалар йәки ҡоролмалар комплексы. Е.ҡ. ҡурғанлы һәм ҡурғанһыҙ ҡәберлектәр, мавзолейҙар, кәшәнәләр, пирамидалар һ.б. инә. Иң иртә Е.ҡ. урта палеолитҡа (мустье дәүере) ҡарай, Башҡортостан терр‑яһында неолиттан алып билдәлеләр...

ЕРЛӘҮ ЙОЛАЛАРЫ

ЕРЛӘҮ ЙОЛАЛАРЫ, мәйетте һаҡлау, йыйыу, оҙатыу, ерләү һәм иҫкә алыуға бәйле традицион йолалар комплексы. Йәндең үлгәндән һуң да йәшәүе т‑дағы төшөнсәләргә нигеҙләнгән (ҡара: Ата-бабалар культы). Е.й. үтәү мәрхүмдең теге донъяға күсеүен еңеләйтә, тип иҫәпләнгән. Е.й. общинаның мәҙәни һәм көнкүреш традицияларын,...

Список материалов