Список материалов
ЛИПАРИС
ЛИПАРИС, лосняк (Liparis), әшәлсә һымаҡтар ғаиләһенә ҡараған үҫемлек заты. Яҡынса 250 төрө билдәле, башлыса Евразияның тропик бүлкәтендә, һирәгерәк Төньяҡ ярымшарҙың уртаса бүлкәтендә, шулай уҡ Көньяҡ Африкала һәм Австралияла таралған. Башҡортостанда Лёзель Л. үҫә. Ҡыҫҡа тамырһабаҡлы үлән, бейеклеге...
ЛИПАЕВ Николай Филиппович
ЛИПАЕВ Николай Филиппович [26.4.1926, БАССР‑ҙың Стәрлетамаҡ кантоны Озерковка а. (БР‑ҙың Стәрлетамаҡ р‑ны) — 1.11.1994, Ишембай ҡ.], хужалыҡ эшмәкәре. РФ‑тың атҡ. төҙөүсеһе (1992), БАССР торлаҡ-коммуналь хужалығының атҡ. хеҙм‑ре (1984). 1942 й. алып Ишембай НЭЗ‑ында эшләй: слесарь, 1951 й. башлап ҡулайлама нач.,...
ЛИНОЛЕУМ
ЛИНОЛЕУМ (лат. linum — етен, киндер туҡыма һәм oleum — май), иҙән ҡаплау өсөн рулонлы полимер материал. Төп сеймалына ҡарап тәбиғи (бәйләүес сифатында үҫемлектәрҙән алынған ыҫмалалар һәм майҙар файҙаланыла), поливинилхлорид, глифталь (алкидлы ыҫмалалар нигеҙендә), коллоксилин (нитроцеллюлоза нигеҙендә)...
ЛИННИК Виктор Николаевич
ЛИННИК Виктор Николаевич (2.7. 1942, БАССР‑ҙың Әлшәй р‑ны Шафран ҡсб), муз.‑йәмәғәт эшмәкәре, педагог‑методист, дирижёр. РФ‑тың (1993) һәм БАССР‑ҙың (1978) атҡ. мәҙәниәт хеҙм‑ре. Музыка уч‑щеһын (Ҡурған ҡ., 1965; И.И.Кошкин класы), Гнесиндар ис. Муз.‑пед. ин‑тын (Мәскәү, 1971; В.Ф.Беляков класы) тамамлаған....
ЛИНДА, Әлшәй р‑нындағы ауыл
ЛИНДА, Әлшәй р‑нындағы ауыл, Әбдрәшит а/с ҡарай. Район үҙәгенән һәм Раевка т. юл ст. Көнс. табан 12 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Халҡы: 1939 й. — 228 кеше; 1959 — 205; 1989 — 132; 2002 — 119; 2010 — 116 кеше. Башҡорттар йәшәй (2002). Башланғыс мәктәп (Ҡырым урта мәктәбе филиалы) бар.
Ауылға 1930 й. Әлшәй...
ЛИНГВИСТИК ГЕОГРАФИЯ
ЛИНГВИСТИК ГЕОГРАФИЯ, д и а л е к т о г р а ф и я, тел күренештәренең таралыу терр‑яһын өйрәнгән тел ғилеме бүлеге. Диалектологиянан 19 б. аҙ. айырылып сыға. Башҡорт теленең Л.г. б‑са тикшеренеүҙәр 20 б. 70‑се йй. “Башҡорт теленең диалектологик атласын” төҙөгән ваҡытта башланып китә. Атлас башҡорт теленең...
ЛИМУЗИН, һыйыр малы тоҡомо
ЛИМУЗИН, һыйыр малының ит йүнәлешле тоҡомо. Францияның көнбайыш һәм үҙәк райондарында үрсетелгән урындағы аквитан малынан сыҡҡан, 19 б. аҙ. алып билдәле. Лимузен (Limousin) тарихи провинция исеме м‑н аталған. Рәсәйгә беренсе тапҡыр 1961 й., Башҡортостанға — 1978 й. ҡатнаш тоҡомдоң ит биреүен арттырыу...
ЛИМОНИТ
ЛИМОНИТ (грекса léimṓn — болон), көрән тимер мәғдәне, тимерҙең тәбиғи окси‑гидрооксидтарының дөйөм атамаһы. Гётит, гидрогётит, лепидо-крокит һәм гидрогематит ҡатышмаларынан тороуы мөмкин. Балсыҡлы һәм онтаҡ массалар, жеодтар, конкрециялар, оолиттар, кристалдар барлыҡҡа килтерә; агрегаттары үҙәктән ситкә...
ЛИМОН
ЛИМОН (Citrus limon), рут һымаҡтар ғаиләһенең цитрус төркөмөнә ҡараған мәңге йәшел ағас. Тыуған ере – Көньяҡ-Көнсығыш Азия. Ҡырағай рәүештә осрамай. Тропикта һәм субтропикта үҫтерелә. Башҡортостанда бүлмә шарттарында һәм ябыҡ грунтта үҫтерәләр. Бейеклеге 7 м тиклем. Сатыры тармаҡланған, яҡшы япраҡланған,...
ЛИМАСОВ Валерий Павлович
ЛИМАСОВ Валерий Павлович (5.12. 1955, Өфө), спортсы. Бокс б‑са СССР‑ҙың халыҡ‑ара класлы спорт мастеры (1974), СССР‑ҙың атҡ. спорт мастеры (1977). БР‑ҙың күренекле спортсыһы (1993). ӨАИ‑ны тамамлаған (1979). “Нефтсе” спорт комб‑ты тәрбиәләнеүсеһе (тренеры Р.Ш.Вәлиуллин), 1976—79 йй. Үҙәк армия спорт...
ЛИКОПОДИЕЛЛА
ЛИКОПОДИЕЛЛА (Licopodiella), көкөрт үләне һымаҡтар ғаиләһенә ҡараған үҫемлек заты. 18—20 төрө билдәле, бөтә Ер шарында таралған. Башҡортостанда һыубаҫар Л. үҫә. Күп йыллыҡ мәңге йәшел (көҙ көнө тулыһынса тиерлек юҡҡа сыға, үренделәренең ҡалынайған остары ҡышлай) ер‑һыу үләне, бейеклеге 10 см тиклем....
ЛИКЁР-АРАҠЫ СӘНӘҒӘТЕ
ЛИКЁР-АРАҠЫ СӘНӘҒӘТЕ, аҙыҡ-тәм сәнәғәтенең араҡы һәм ликёр-араҡы изделиелары етештереү б‑са тармағы. Сеймал итеп аҙыҡ сеймалынан (иген культуралары ашлығы) алынған этил спирты, йомшартылған һыу, төрлө хуш еҫле һәм тәм биреүсе өҫтәмәләр (шәкәр, органик кислоталар, эфир майҙары, үләндәр һ.б.) файҙаланыла....
ЛИЗИНГ
ЛИЗИНГ (ингл. leasing), мөлкәтте һатып алыу һәм уны эшҡыуарлыҡ эшмәкәрлеге м‑н шөғөлләнгән физик йәки юридик шәхестәргә оҙайлы ваҡытҡа ҡуртымға биреү б‑са инвестиция эшмәкәрлеге төрө. Ҡорамалдар, транспорт саралары, производство тәғәйенләнешле биналар, ҡоролмалар һәм башҡа файҙаланғандан кәмемәй торған...
ЛИБРОВИЧ Леонид Сигизмундович
ЛИБРОВИЧ Леонид Сигизмундович (28.1.1891, Санкт‑Петербург — 14.12.1967, шунда уҡ), геолог, палеонтолог. Геология‑минералогия фәндәре докторы (1937), профессор (1938). Петроград тау институтын тамамлаған (1921). 1941—44 йй. Башҡортостан дәүләт геология идаралығының өлкән геологы. Фәнни тикшеренеүҙәре...
ЛИБЕРМАН Анна Борисовна
ЛИБЕРМАН Анна Борисовна (11.8. 1911, Киев – 20.8.1999, Өфө), пианист. БАССР‑ҙың атҡ. артисы (1971). Киев консерваторияһын тамамлаған. 1931—40 йй. Киев филармонияһының солист‑пианисы, 1942 й. алып Башҡ. музыка уч‑щеһында уҡыта, 1943—71 йй. Башҡ. филармонияһының пианисы һәм концертмейстеры. Л. башҡарыуы...
ЛИАКУМОВИЧ Александр Григорьевич
ЛИАКУМОВИЧ Александр Григорьевич (5.3.1931, Бобруйск ҡ. – 16.12.2013, Ҡазан), химик‑технолог. Техник ф. д‑ры (1966), проф. (1977), РФ‑тың (1997), ТАССР‑ҙың (1981) атҡ. фән эшмәкәре, РФ‑тың почётлы химигы (2003), СССР нефть эшкәртеү һәм нефтехимия сәнәғәте отличнигы (1978). Мәскәү нескә химия технологияһы...
ЛЕЩЕНКО Нина Ивановна
ЛЕЩЕНКО Нина Ивановна (12.3.1941, БАССР‑ҙың Благовар р‑ны Община а.), селекционер. А.х. ф. канд. (1984). РФ‑тың (1996) һәм БР‑ҙың (1992) атҡ. а.х. хеҙм‑ре, СССР‑ҙың (1986) һәм РФ‑тың (1999) уйлап табыусыһы. БАХИ‑ны тамамлаған (1965). 1962 й. алып Шишмә р‑нының Я.М.Свердлов ис. к‑зы агрономы. 1965 й....
ЛЕСИН Василий Николаевич
ЛЕСИН Василий Николаевич (1.2. 1943, БАССР‑ҙың Благовар районы Васильцовка а. — 13.5.2020, Өфө ҡ.), график. РФ‑тың (2008) һәм БР‑ҙың (2002) атҡаҙанған рәссамы. Рәссамдар союзы ағзаһы (1975). ӨАИ‑ны тамамлаған (1967). 20 б. 1970—90 йй. башлыса акварель техникаһында, 2000 йй. алып майлы буяулы рәсем сәнғәтендә...
ЛЕРМОНТОВ Николай Юрьевич
ЛЕРМОНТОВ Николай Юрьевич (17.5.1867, Кострома ҡ. – 4.4.1949, Өфө), архитектор. РСФСР‑ҙың һәм БАССР‑ҙың атҡ. сәнғәт эшмәкәре (икеһе лә — 1947). М.Ю.Лермонтовтың алыҫ туғаны. РСФСР һәм БАССР Архитекторҙар союзы ағзаһы. Граждандар инженерҙары ин‑тын тамамлағандан һуң (С.‑Петербург, 1892) Губерна идараһының...
ЛЕРМОНТОВ Михаил Юрьевич
ЛЕРМОНТОВ Михаил Юрьевич (3.10.1814, Мәскәү – 15.7.1841, Пятигорск ҡ., 1842 й. Пенза губ. Тархан а. күсереп ерләнгән), урыҫ шағиры. Л. ижадында гражданлыҡ, фәлс. һәм тәрән шәхси мотивтар тығыҙ бәйләнгән. Ул урыҫ шиғриәтенә героик яңғыраш, уй һәм тойғоларҙы бығаса булмаған энергия м‑н биреү, киң һәм...
