Для авторизации на текущем портале в Вашем профиле ЕСИА должно быть заполнено поле "Электронная почта"

Инергə
Төбәк интерактив энциклопедик портал «Башҡортостан»
Башҡортостан Республикаһы Фәндәр академияһы Башҡортостан Республикаһы “Башҡорт энциклопедияһы” дәүләт автономиялы фән учреждениеһы

Список материалов

Наименование статьи
Содержание статьи
Автор
Рубрикатор
Шәхестәр
Энциклопедии
Яңынан эҙләргә

МОСТАФИН Ғабдулла Сөләймән улы

МОСТАФИН Ғабдулла Сөләймән улы (5.4.1917, Аҡтүбә ҡ. — 17.9. 1994, Өфө), рәссам. Рәссамдар союзы ағзаһы (1938). Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. Башҡ. сәнғәт техникумын тамамлаған (1935; педагогтары Л.В.Лезенков, И.Н.Самарин). Реализм манераһында башлыса психологик портрет жанрында эшләй. Уның эштәрендә ауыл...

МОСТАФИН Әхәт Ғәзизйән улы

МОСТАФИН Әхәт Ғәзизйән улы (21.1.1957, БАССР‑ҙың Баймаҡ р‑ны Ҡолсора а.), химик. БР ФА акад. (2009), химия ф. д‑ры (1999), проф. (2003). БР‑ҙың атҡ. фән эшмәкәре (2007). БДУ‑ны тамамлағандан һуң (1979) Баймаҡ р‑ны Ҡолсора урта мәктәбе уҡытыусыһы, 1980 й. алып Органик химия ин‑тында эшләй (1991 й. —...

МОСТАФИН Айрат Харис улы

МОСТАФИН Айрат Харис улы (11.7.1959, Өфө ҡ.), хирург. Медицина фәндәре докторы (2001), профессор (2002). БР‑ҙың атҡаҙанған табибы (2015). БДМИ‑ны тамамлағандан һуң (1987) 1991 й. тиклем Өфө ҡ. 8‑се дауаханаһында эшләй. 1992 й. алып БДМУ‑ла: уҡытыусы, бер үк ваҡытта клиника директоры урынбаҫары; 2005 й....

МОСТАФА, Стәрлебаш р‑нындағы ауыл

МОСТАФА, Стәрлебаш р‑нындағы ауыл, Аллағыуат а/с ҡарай. Район үҙәгенән К.‑Көнс. 38 км һәм Стәрлетамаҡ т. юл ст. К.‑Көнб. табан 55 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 294 кеше; 1920 — 295; 1939 — 276; 1959 — 262; 1989 — 173; 2002 — 205; 2010 — 184 кеше. Башҡорттар йәшәй (2002). Фельдшер‑акушерлыҡ...

МОСТАФА, Баҡалы р‑нындағы ауыл

МОСТАФА, Баҡалы р‑нындағы ауыл, Мостафа а/с үҙәге. Район үҙәгенән К.‑Көнб. 23 км һәм Туймазы т. юл ст. Т. табан 62 км алыҫлыҡта Саҡат й. (Сөн й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 1369 кеше; 1920 — 1839; 1939 — 1685; 1959 — 1590; 1989 — 1031; 2002 — 985; 2010 — 821 кеше. Башҡорттар, татарҙар...

МОСТАФА, Ауырғазы р‑нындағы ауыл

МОСТАФА, Ауырғазы р‑нындағы ауыл, Батыр а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т.‑Көнс. 8 км һәм Аҡкүл т. юл ст. Т.‑Көнб. табан 23 км алыҫлыҡта__Күҙйылға й. (Ағиҙел й. басс.) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 1161 кеше; 1920 — 1689; 1939 — 1417; 1959 — 1010; 1989 — 565; 2002 — 503; 2010 — 432 кеше. Татарҙар,...

МОСТАЕВ Хашим Фәтих улы

МОСТАЕВ Хашим Фәтих улы [11.9. 1918, Өфө губ. ш. уҡ исемле өйәҙе Ҡаҙарма а. (БР‑ҙың Кушнаренко р‑ны) — 24.12.2015, Өфө], балет артисы, балетмейстер. БР‑ҙың атҡ. cәнғәт эшмәкәре (1999), БАССР‑ҙың атҡ. мәҙәниәт хеҙм‑ре (1988). Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. Башҡ. театр- художество уч‑щеһын (1938; педагогы...

МОСТАЕВ Йәүҙәт Әхәт улы

МОСТАЕВ Йәүҙәт Әхәт улы (3.9. 1920, Стәрлетамаҡ ҡ. — 18.9.1999, Өфө), тау инженеры. Техник ф. д‑ры (1984). БАССР‑ҙың атҡ. нефтсеһе (1974), СССР‑ҙың нефть сәнәғәте отличнигы (1978), СССР‑ҙың почётлы нефтсеһе (1980). 1939— 40 йй. совет‑финлянд һәм Б.В. һуғыштарында ҡатнашыусы. ӨНИ‑не тамамлағандан һуң...

МОСТАЕВ Ирек Зәки улы

МОСТАЕВ Ирек Зәки улы (20.6. 1956, Өфө), иҡтисадсы. Иҡт. ф. д‑ры (2006). ӨАИ‑ны тамамлағандан һуң (1978) 1991 й. тиклем һәм 2003 й. алып шунда уҡ эшләй (2007 й. башлап инновациялар м‑н идара итеү каф. мөдире). 1991 й. ғин. башлап “Банк хәбәрҙәре” бәләкәй пр‑тиеһының автоматлаштырыу төркөмө етәксеһе,...

МОСОЛОВТАР

МОСОЛОВТАР, М а с а л о в т а р, завод хужалары, сауҙагәрҙәр. Тула тимерселәренән. Нәҫелде башлап ебәреүсе — Перфилий М. (?—1755). Уның улдары: Алексей Перфилье‑ вич М., Тула ҡорал контораһы расходсыһы; Максим Перфильевич М. (яҡынса 1693 — 25.8.1766, Тула ҡ.), Иван (Ҙур) Перфильевич М., Иван (Кесе)...

МОСОЛОВ Георгий Константинович

МОСОЛОВ Георгий Константинович (3.5.1926, Өфө), лётчик, полковник. Советтар Союзы Геройы (1960). СССР‑ҙың атҡ. һынаусы лётчигы (1967), СССР‑ҙың атҡ. спорт мастеры (1965). Чугуев хәрби авиация уч‑щеһын (1948), Офицерҙарҙың юғары авиация-инструкторлыҡ мәктәбен (Грозный, 1949), һынаусы лётчиктар мәктәбен...

МОСОЛМАНДАР АРАҺЫНДА ГРАЖДАНЛЫҠ ИДЕЯЛАРЫН ТАРАТЫУ КОМИТЕТЫ

МОСОЛМАНДАР АРАҺЫНДА ГРАЖДАНЛЫҠ ИДЕЯЛАРЫН ТАРАТЫУ КОМИТЕТЫ, 1917 й. 3 мартында Өфө ҡ. мосолман халҡы араһында гражданлыҡ идеяларын таратыу бюроһы булараҡ ойошторола, 9 мартта комитет итеп үҙгәртелә. Өфөлә идараһы (15 кеше) һәм Өфө губернаһының өйәҙ үҙәктәрендә бүлексәләре була. Бөтә Рәсәй Ойоштороу...

МОСОЛМАН ХӘРБИ-РЕВОЛЮЦИОН КОМИТЕТЫ

МОСОЛМАН ХӘРБИ-РЕВОЛЮЦИОН КОМИТЕТЫ, Ы р ы м б у р  г у б е р н а  м о с о л м а н  х ә р б и - р е в о л ю ц и о н  к о м и т е т ы, 1918 й. 15 февр. Ырымбур ҡ. Ырымбур губерна хәрби-революцион комитеты ярҙамында ойошторола. Уның составына эшселәр ойошмаларынан, Ырымбур мосолман хәрби ком‑тынан, большевиктарҙан...

МОСОЛМАН ХӘРБИ ШУРАҺЫ

МОСОЛМАН ХӘРБИ ШУРАҺЫ, Б ө т ә Р ә с ә й  м о с о л м а н  х ә р б и  ш у р а һ ы, Х ә р б и  ш у р а, Рәсәй армияһында мосолмандарҙың үҙидара органы. 1917 й. 19 июлендә Ҡазан ҡ. үткән 1‑се Бөтә Рәсәй хәрби мосолман съезында (ҡара: Мосолман съездары) армияла мосолман һалдаттарын айырым частарға күсереү...

МОСОЛМАН СЪЕЗДАРЫ

МОСОЛМАН СЪЕЗДАРЫ, Рәсәйҙә ислам динен тотҡан халыҡтарҙың үҙ эштәренә үҙ аллы идара итеү идеяларын тормошҡа ашырыу маҡсатында үткәрелә. 1‑се Бөтә Рәсәй М.с. Мәскәүҙә 1917 й. 1—11 майында үтә. Съезд эшендә 800‑гә яҡын делегат ҡатнаша. Дәүләт ҡоролошо т‑да резолюциялар ҡабул ителә. Уға ярашлы, Рәсәй...

МОСОЛМАН РУХАНИҘАРЫ

МОСОЛМАН РУХАНИҘАРЫ, ислам дине әһелдәре, дини йолаларҙы һәм хеҙмәттәрҙе башҡарыусылар. Терминға шартлылыҡ хас. Башҡортостан М.р. Рәсәй мосолмандарының Үҙәк Диниә назараты һәм Диниә назараты ҡарамағында була. М.р. исламдың сөнни ағымының (ҡара: Сөнниселек) төрки ҡәбиләләре донъяһына үтеп инеүе һәм таралыуы...

МОСОЛМАН РЕФОРМАТОРЛЫҒЫ

МОСОЛМАН РЕФОРМАТОРЛЫҒЫ, Урал‑Волга буйы ислам дине тәғлимәтендәге йүнәлеш. Исламдың дини‑фәлс. һәм хоҡуҡи нормаларын (ҡара: Фикһ) яңы соц.‑иҡт. шарттарға яраҡлаштырыуҙан ғибәрәт. 18— 19 бб. сигендә М.р. исламдың фундаменталь принциптарын тергеҙеү идеяһы рәүешендә үҫеш ала, ижтиһад (шәхестең рухи азатлығын...

МОСОЛМАН ҠАТЫН‑ҠЫҘҘАР ОЙОШМАҺЫ

МОСОЛМАН ҠАТЫН‑ҠЫҘҘАР ОЙОШМАҺЫ, мосолман ҡатын‑ҡыҙҙарының хоҡуҡтарын яҡлау, уларҙың белем алыуына булышлыҡ итеү, ҡатын‑ҡыҙ мәктәптәренә ярҙам күрһәтеү һ.б. өсөн Өфөлә ойошторолған мәҙәни‑ағартыу һәм хәйриә ойошмаһы. 1907 й. 12 дек. Ф.М.Басимова, С.С.Йәнтүрина, Г.С.Камалетдинова, М.Т.Солтанова, С.М.Солтанова,...

МОСОЛМАН КАЛЛИГРАФИЯҺЫ

МОСОЛМАН КАЛЛИГРАФИЯҺЫ, биҙәү сәнғәтенең бер төрө; ул башҡорттарҙың художестволы мәҙәниәтендә ислам таралғандан һуң барлыҡҡа килә. Башҡортостанда М.к. ҡулъяҙма китаптарҙа (ш. иҫ. Ҡөрьәндә), шәжәрәләрҙә, шамаилдарҙа ҡулланыла. М.к. өлгөләре ш. уҡ бинаның фасадтары һәм интерьерҙары (ҡара: Килем мәсете,...

МОСОЛМАН ЙОЛАЛАРЫ

МОСОЛМАН ЙОЛАЛАРЫ, исламдағы традицион йолалар. М.й. иң мөһимдәре — намаҙ, рамаҙан айындағы 30 көнлөк ураҙа (ҡара: Ураҙа байрам), хаж. М.й. исем ҡушыу, никах, ерләү йолалары, сөннәткә ултыртыу һ.б. инә. М.й. Ҡөрьән сүрәләре уҡып башҡарыла. Әҙәб.: С у л т а н г а р е е в а Р.А. Жизнь человека в обряде...