Список материалов
МОРТАЗИН Әхәт Мотаһар улы
МОРТАЗИН Әхәт Мотаһар улы (6.2.1959, БАССР‑ҙың Учалы р‑ны Яңы Байрамғол а. — 13.3.2018, Өфө), диктор. БР‑ҙың халыҡ (2009) һәм атҡ. (1994) артисы. БДУ‑ны тамамлағандан һуң (1986) Бөтә Рәсәй ДТРК‑һы филиалы “Башҡортостан” ТРК‑һында диктор; 2010 й. алып “Юлдаш” радиоһында баш белгес, бер үк ваҡытта 2012 й....
МОРТАЗА ЙОРТОМОВ
МОРТАЗА ЙОРТОМОВ, М. Й о р т а у ы л о в, Крәҫтиәндәр һуғышында (1773—75) ҡатнашыусы, Е.И.Пугачёв полковнигы. Исәт провинцияһы Әйле улусы башҡорто. Шул уҡ улустың старшинаһы. 1774 й. 1 февр. Силәбе ҡәлғәһе тирәһендә Мансур Таймаҫов м‑н берлектә — И.А.Деколонг, апр. башында секунд-майор Д.О.Гагрин етәкс....
МОРТАҘА, Стәрлебаш р‑нындағы ауыл
МОРТАҘА, Стәрлебаш р‑нындағы ауыл, Стәрлебаш а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т. 11 км һәм Стәрлетамаҡ т. юл ст. К.‑Көнб. табан 54 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 319 кеше; 1920 — 408; 1939 — 273; 1959 — 252; 1989 — 172; 2002 — 194; 2010 — 165 кеше. Башҡорттар йәшәй (2002). Башланғыс мәктәп (Первомайский...
МОРОЗОВА Татьяна Петровна
МОРОЗОВА Татьяна Петровна (1.2. 1956, Стәрлетамаҡ ҡ.), журналист. Журналистар союзы ағзаһы (1987). БДУ‑ны тамамлаған (1978). 1981 й. алып “Авангард” з‑ды гәз. (Стәрлетамаҡ), 1985—2012 йй. “Стерлитамакский рабочий” (1992—96 йй. яуаплы секретары) гәз. хеҙм‑ре. Ижт.‑сәйәси һәм соц. темаларға мәҡәләләр...
МОРОЗОВА Вера Георгиевна
МОРОЗОВА Вера Георгиевна (13.9. 1903, Иркутск губ. Мысовая станцияһы ҡсб — 10.4.1991, Өфө), скульптор. Рәссамдар союзы ағзаһы (1944). 1938 й. алып Өфөлә эшләй: “Культизделия” артеле скульпторы, 1940—43 йй. “Швейгалантерея” артеле сигеүсеһе, 1944—60 йй. Башҡ‑н художество фонды рәссамы. Башҡортостанда...
МОРОЗОВ Юрий Алексеевич
МОРОЗОВ Юрий Алексеевич (11.12.1941, Өфө), археолог. Тарих ф. канд. (1977). РСФСР‑ҙың халыҡ мәғарифы отличнигы (1991). БДУ‑ны тамамлаған (1969). 1971—73 йй. һәм 1977 й. алып ТТӘИ‑лә эшләй: 1993 й. башлап өлкән ғилми хеҙм‑р, 1996— 2004 йй. ғилми секретарь. Фәнни тикшеренеүҙәре Урал буйының неолиты, энеолиты,...
МОРОЗОВ Сергей Григорьевич
МОРОЗОВ Сергей Григорьевич (9.8. 1927, Вольск ҡ. — 18.1.1998, Мәскәү), геолог. Геол.‑минералогия ф. д‑ры (1977). Һарытау ун‑тын тамамлағандан һуң (1952) 1987 й. тиклем Башҡ‑н нефть ғилми‑тикшеренеү һәм проект ин‑тында эшләй: 1967 й. алып лаб. мөдире, 1974 й. — сектор мөдире. Фәнни эшмәкәрлеге Көнсығыш...
МОРОЗОВ Николай Филиппович
МОРОЗОВ Николай Филиппович (1.7.1924, Ырымбур губ. Яңы Николаевка а. — 20.3.1994, Туймазы ҡ.), урман белгесе. РСФСР‑ҙың атҡ. урман белгесе (1968). БАХИ‑ны тамамлаған (1961). 1942 й. алып Туймазы тәж.‑үрнәк урман хужалығында эшләй: 1958 й. башлап өлкән урмансы, 1973—85 йй. ген. дир. урынбаҫары — баш...
МОРОЗОВ Валерий Георгиевич
МОРОЗОВ Валерий Георгиевич (14.8. 1944, Өфө — 23.11.2006, шунда уҡ), дирижёр, баянсы, педагог. БАССР‑ҙың атҡ. сәнғәт эшмәкәре (1988). Өфө сәнғәт уч‑щеһын (1963; Ф.М.Сиражитдинов класы), Гнесиндар ис. Муз.‑пед. ин‑тының Өфө уҡыу‑консультация пунктын (1971; В.Ф.Беляковтың баян класы, П.А. Дегтяренконың...
МОРОЗКИНА Евгения Александровна
МОРОЗКИНА Евгения Александровна (28.11.1953, Өфө), әҙәбиәт белгесе, тәржемәсе. Филол. ф. д‑ры (1996), проф. (1998). РФ‑тың почётлы юғары проф. белем биреү хеҙм‑ре (2003). ЛДУ‑ны тамамлаған (1977). 1983 й. алып БДУ‑ла уҡыта: 2000—01 йй. — Башҡ-н эшҡыуарлыҡтың комплекслы хәүефһеҙлеге акад. сит телдәр...
МОРОЗКИН Николай Данилович
МОРОЗКИН Николай Данилович (27.11.1953, Мордва АССР‑ы Киржеманы а.), математик. Физика-математика фәндәре докторы (1996), профессор (1997). БР‑ҙың атҡаҙанған фән эшмәкәре (2004), РФ юғары мәктәбенең атҡаҙанған хеҙмәткәре (2011), РФ‑тың почётлы юғары профессиональ белем биреү хеҙмәткәре (2002). Мордва...
МОРОЗ Елена Александровна
МОРОЗ Елена Александровна (15.8. 1944, Һарытау ҡ.), пианист. Проф. (2009). РФ‑тың (2008) һәм БР‑ҙың (1992) атҡ. артисы. Ырымбур музыка уч‑щеһын (1964; М.В.Михайлова класы), Гнесиндар ис. Муз.‑пед. ин‑тының Өфө уҡыу‑консультация пунктын (1970; Л.И.Алексеева класы) тамамлаған. 1964 й. алып Ырымбур мәҙәни‑ағартыу...
МОРОГОВА Валентина Михайловна
МОРОГОВА Валентина Михайловна (4.2.1923, Вятка губ. Урма а. — 26.8.1988, Өфө), вирусолог. Мед. ф. д‑ры (1971), проф. (1983). БАССР‑ҙың атҡ. фән эшмәкәре (1979), РСФСР‑ҙың атҡ. табибы (1983), СССР‑ҙың һаулыҡ һаҡлау отличнигы (1968). Горький мед. ин‑тын тамамлағандан һуң (1944) Киров эпидемиология һәм...
МОРМОНДАР
МОРМОНДАР, Һ у ң ғ ы к ө н д ә р и з г е л ә р е н е ң И и с у с Х р и с т о с с и р к ә ү е, протес‑ тантлыҡта барлыҡҡа килгән секталарҙың береһе. 1830 й. АҠШ‑та Д.Смит тарафынан ойошторолған. Дини тәғлимәт сығанаҡтары — Библия, “Мормон китабы”, “Аҫыл ынйы”, “Тәғлимәт һәм ғәһеттәр” тигән асылыштар...
МОРЕВ Николай Николаевич
МОРЕВ Николай Николаевич (25.7. 1917, Петроград губ. Павловск ҡ. — 5.8.1997, Өфө), Советтар Союзы Геройы (1943). Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. 1939 й. алып Рыбинск, 1941 й. — Өфө моторҙар эшләү з‑дтарында эшләй. 1942 й. башлап Ҡыҙыл Армияла. 1943 й. июненән Воронеж һәм 1‑се Украина фронттарында хеҙмәт...
МОРДОВИЯ, РФ субъекты
МОРДОВИЯ, М о р д в а Р е с п у б л и к а һ ы, РФ субъекты. Көнсығыш Европа тигеҙлегенең көнсығышында, Ока һәм Сура йй. (Волга й. ҡушылдыҡтары) араһында урынлашҡан. Түбәнге Новгород, Сыуашстан, Ульяновск, Пенза, Рязань өлкәләре м‑н сиктәш. Баш ҡалаһы — Саранск. Юғары вазифалы кешеһе — республика башлығы....
МОРДВАЛАР
МОРДВАЛАР, халыҡ, Мордовия‑ ның төп халҡы. М. һаны 1989 й. РСФСР‑ҙа — 1072,9 мең, Мордва АССР‑ында — 313,4 мең; 2002 й. РФ‑та — 843,4 мең, Мордовия Респ. — 283,9 мең, ошоға ярашлы 2010 й. — 744,2 мең һәм 333,1 мең кеше. 1989 й. БАССР‑ҙа М. һаны 31,9 мең, 2002 й. БР‑ҙа — 26 мең, 2010 й. — 20,3 мең кеше...
МОРДВА ФОЛЬКЛОРЫ
МОРДВА ФОЛЬКЛОРЫ. Башҡортостан Республикаһы мордвалар фольклоры төрлө жанрлы булыуы м‑н характерлана. М.ф. христианлаштырыу процесы һәм оҙаҡ йылдар буйы полиэтник мөхиттә, башлыса башҡорттар, урыҫтар һәм сыуаштар араһында йәшәү йоғонто яһай. Шул уҡ ваҡытта М.ф. төрлө жанрҙарҙа күҙәтелгән мәжүсилек ҡараштары...
МОРДВА ТЕЛДӘРЕ
МОРДВА ТЕЛДӘРЕ, м у ҡ ш ы һ ә м э р з я т е л д ә р е, фин-уғыр телдәренә (волга төркөмө) ҡарай. Мордовияның дәүләт телдәре. Шулай уҡ Түб. Новгород, Ырымбур, Пенза, Һамар, Һарытау, Ульяновск һәм Силәбе өлк., БР‑ҙа, ТР‑ҙа, Сыуашстанда таралған. Һөйләшеүселәр һаны — 1153 меңгә яҡын кеше (2014). 2010...
МОРДВА МИЛЛИ-МӘҘӘНИ АВТОНОМИЯҺЫ
МОРДВА МИЛЛИ-МӘҘӘНИ АВТОНОМИЯҺЫ, БР мордваларының милли үҙаңын күтәреү, мордва телен һәм милли мәҙәниәтен һаҡлау, респ. халыҡтары араһында дуҫлыҡты пропагандалау һәм нығытыу маҡсаты м‑н булдырылған милли-мәҙәни берекмә. Стәрлетамаҡ ҡ. урынлашҡан. 1996 й. БР‑ҙың Респ. мордва (эрзя-муҡшы) милли-мәҙәни...
