Список материалов
МӘХМҮТ, Әбйәлил р‑нындағы ауыл
МӘХМҮТ, Әбйәлил р‑нындағы ауыл, Хәлил а/с ҡарай. Район үҙәгенән К. 27 км һәм Әлмөхәмәт т. юл ст. Т.‑Көнб. табан 17 км алыҫлыҡта Оло Ҡыҙыл й. буйында урынлашҡан. Халҡы: 1900 й. — 377 кеше; 1920 — 462; 1939 — 309; 1959 — 314; 1989 — 465; 2002 — 558; 2010 — 584 кеше. Башҡорттар йәшәй (2002). Балалар баҡсаһы,...
МӘХМҮТ СӘСӘН
МӘХМҮТ СӘСӘН, башҡ. шағир-импровизаторы, ҡурайсы. Сәсәндең тормошо т‑да документаль мәғлүмәттәр юҡ. М.А.Буранғолов тарафынан яҙып алынған “Мәхмүт сәсән” риүәйәте б‑са, М.с. 18 б. йәшәгән, Әүешкүл буйында тыуған, Яугүл (ҡара: Күлтабан) янында вафат булған. Байыҡ Айҙарҙың уҡыусыһы була. Башҡорт ихтилалдарының...
МӘХМҮТ ҠАШҒАРИ
МӘХМҮТ ҠАШҒАРИ, М ә х м ү т и б н ә л ‑ Х ө с ә й е н и б н М ө х ә м м ә т (яҡынса 1029 й., Ҡашғар ҡ. — яҡынса 1101 й.), урта азия филологы. Әмирҙәр нәҫеленән. Төрки ҡәбиләләре йәшәгән Көньяҡ Төркөстан, Урта Азия һ.б. өлкәләр буйлап сәйәхәт иткән; Бағдадта төпләнгән. Төркиәт, ш. иҫ. башҡорттар тураһында...
МӘХМҮТ ҒӘЛИ
МӘХМҮТ ҒӘЛИ, М ә х м ү т б и н е Ғә л и б и н е Ғү м ә р ә л ‑ Б о л ғ а р и ә с ‑ С а р а и ә л - Ҡә р д ә р и (13—14 бб.), төрки шағиры. Дини‑дидактик характерҙағы “Нәһжәл-фәрадис” әҫәре авторы. Әл‑Болғари псевдонимына бәйләп, уны Болғар ҡ. (ҡара: Алтын Урҙа) тыуған, тип фараз итәләр. Әл‑Ҡәрдәри...
МӘХӘЛЛӘ УЧИЛИЩЕЛАРЫ
МӘХӘЛЛӘ УЧИЛИЩЕЛАРЫ, бер сиркәү мәхәлләһенә ҡараған халыҡ өсөн ябай типтағы уҡытыу‑тәрбиә йорттары. Рәсәйҙә 11 б. асыла башлайҙар. 1804 й. Уставы м‑н кесе халыҡ училищелары урынына — бер йыллыҡ башланғыс мәктәптәр, 1828 й. Уставы м‑н халыҡтың түбән ҡатламдары өсөн бер йәки ике йыллыҡ мәктәптәр итеп...
МӘҮЛИТОВА Регина Салауат ҡыҙы
МӘҮЛИТОВА Регина Салауат ҡыҙы (16.10.1979, Өфө), спортсы. Ауыр атлетика б‑са халыҡ‑ара класлы спорт мастеры (2001). Урал физик культура акад. тамамлаған (2001). 15‑се СДЮСШОР тәрбиәләнеүсеһе (тренеры В.Г.Вагин). Рәсәй чемп. һәм Рәсәй кубогын яулаусы (2003), икебәйге б‑са Рәсәй чемпионаттарының (1995,...
МӘҮЛИТОВА Мөнәүәрә Ғәбдрәҡип ҡыҙы
МӘҮЛИТОВА Мөнәүәрә Ғәбдрәҡип ҡыҙы [16.8.1923, БАССР‑ҙың Бәләбәй кантоны Урҙайбаш а. (БР‑ҙың Бүздәк р‑ны)], балалар хирургы. Мед. ф. д‑ры (1979), проф. (1980). БАССР‑ҙың атҡ. фән эшмәкәре (1989), СССР‑ҙың һаулыҡ һаҡлау отличнигы (1963). БДМИ‑ны тамамлаған (1950). 1940 й. алып уҡытыусы, 1942 й. — БАССР‑ҙың...
МӘҮЛИТОВА Мәғрифә Зәки ҡыҙы
МӘҮЛИТОВА Мәғрифә Зәки ҡыҙы [27.8.1913, Өфө губ. Өфөөйәҙе Түб. Ләмәҙ а. (БР‑ҙың Иглин р‑ны) — 7.10.2004, Өфө], инженер‑технолог. РСФСР‑ҙың атҡ. нефть һәм газ сәнәғәте эшмәкәре (1982), БАССР‑ҙың атҡ. нефтсеһе (1967), СССР‑ҙың почётлы нефтсеһе (1973). Мәскәү химия‑технология ин‑тын тамамлағандан һуң (1936)...
МӘҮЛИТОВ Таһир Рыфат улы
МӘҮЛИТОВ Таһир Рыфат улы (15.2.1959, Өфө), хирург‑травматолог. Мед. ф. д‑ры (2005). Р.Р.Мәүлитовтың улы. БДМИ‑ны тамамлағандан һуң (1982) шунда уҡ, бер үк ваҡытта 1983 й. алып Респ. бешеүҙе дауалау үҙәгендә эшләй. Фәнни эшмәкәрлеге термик бешеү һәм травмаларҙы комплекслы, ш. иҫ. алло‑ һәм ксенотрансплантаттар...
МӘҮЛИТОВ Рифат Рәхмәтулла улы
МӘҮЛИТОВ Рыфат Рәхмәтулла улы [20.3.1926, БАССР‑ҙың Бәләбәй кантоны Шланлыкүл а. (БР‑ҙың Бүздәк р‑ны) — 26.3.2000, Өфө], инженер‑технолог. РФА‑ның мөхбир ағзаһы (1991), техник ф. д‑ры һәм проф. (1975). РСФСР‑ҙың (1990) һәм БАССР‑ҙың (1972) атҡ. фән һәм техника эшмәкәре. М.Р. Мәүлитовтың ағаһы. ӨАИ‑ны...
МӘҮЛИТОВ Миҙхәт Рәхмәтулла улы
МӘҮЛИТОВ Миҙхәт Рәхмәтулла улы [16.2.1928, БАССР‑ҙың Бәләбәй кантоны Шланлыкүл а. (БР‑ҙың Бүздәк р‑ны) — 8.12.2000, Өфө], тау инженеры. БР ФА‑ның мөхбир ағзаһы (1995), техник ф. д‑ры (1973), проф. (1974). РСФСР‑ҙың атҡ. фән һәм техника эшмәкәре (1988), БАССР‑ҙың атҡ. нефтсеһе (1973), СССР‑ҙың нефть...
МӘҮЛИТ АЙЫТОВ
МӘҮЛИТ АЙЫТОВ (1724—?), Крәҫтиәндәр Eә һуғышында (1773— 75) ҡатнашыусы, Е.И.Пугачёв полковнигы. Себер даруғаһының Һунлар улусы Сүмәкәй а. башҡорто. ҠәнзәфәрУсаев, Ҡунаҡбай Йомаев м‑н берлектә Красноуфимск ҡәлғәһе һәм Көңгөр ҡ. тирәһендә һуғыша. Артабанғы яҙмышы билдәһеҙ.
С.У.Таймаҫов
Тәрж. М.Х.Хужин
МӘҮЛЕНОВ Сырбай
МӘҮЛЕНОВ Сырбай (17.9.1922, Төркөстан АССР‑ы Турғай ҡсб — 13.2.1993, Алматы), шағир. Ҡаҙаҡ ССР‑ының халыҡ шағиры (1990). “Магнит тауының уттары” (1952) “Япраҡтар яна” (1964), “Ялағай” (1976; бөтәһе лә — ҡаҙаҡ телендә) һ.б. шиғри йыйынтыҡтар авторы. 1969 й. Башҡортостанға килә, башҡ. яҙыусылары м‑н осраша....
МӘҮЛЕКӘСОВА Гөлсинә Ғәлим ҡыҙы
МӘҮЛЕКӘСОВА Гөлсинә Ғәлим ҡыҙы (19.2.1981, Өфө), балет артисы. БР‑ҙың халыҡ (2008) һәм атҡ. (2002) артисы. Р.Нуриев ис. Башҡ. хореография уч‑щеһын тамамлаған (1999; педагогы Л.С.Ҡыуатова). 1996 й. алып БДОБТ солисы. Лирик‑драматик амплуалы классик балерина. М. башҡарыу сәнғәтенә һығылмалылыҡ, еңеллек,...
МӘҮЛӘ ҠОЛОЙ
МӘҮЛӘ ҠОЛОЙ, М у л л а ғ о л (17 б.), төрки суфый шағиры. Ә.Йәсәүи, Баҡырғаниҙың суфыйсылыҡ традицияларына эйәргән. Шағирҙың тормошо т‑да мәғлүмәттәр һаҡланмаған. Хикмәттәрендә суфыйсылыҡ идеялары аша донъяуи мотивтар ҙа сағыла: шағир хеҙмәт кешеләрен данлай, тормоштоң әһәмиәте, донъяның етешһеҙлеге...
МӘҮЖИТОВ Айрат Радик улы
МӘҮЖИТОВ Айрат Радик улы (3.2.1962, Өфө), микробиолог. Мед. ф. д‑ры (2001), проф. (2004). БР‑ҙың атҡ. фән эшмәкәре (2012). БДМИ‑ны тамамлаған (1985), 1988 й. алып шунда уҡ эшләй: 2011 й. — фундаменталь һәм ғәмәли микробиология каф. мөдире, бер үк ваҡытта 2004 й. алып дипломдан һуң белем биреү ин‑тының...
МӘТРҮШ
МӘТРҮШ (Origanum), ирен сәскә һымаҡтар ғаиләһенә ҡараған үҫемлектәр заты. 20‑нән ашыу төрө билдәле, Евразияла, башлыса Урта диңгеҙ буйында таралған. Башҡортостанда ябай М. үҫә. Тармаҡлы, йәйелеүсән тамырлы күп йыллыҡ үлән. Һабағы дүрт ҡырлы, төҙ, тармаҡлы, бейеклеге 30—60 см. Япрағы йомортҡа формаһында,...
МӘТИНОВ Шаһишәриф Миҙәтғәли улы
МӘТИНОВ Шаһишәриф Миҙәтғәли улы [1856, Ырымбур губ. Верхнеурал өйәҙе Бөрйән улусы Назар а. (БР‑ҙың Баймаҡ р‑ны) — 1919], Ырымбур губернаһынан 1‑се Дәүләт думаһы (1906) депутаты (Дәүләт думаһының мосолман фракцияһы). Башҡорт милли хәрәкәте эшмәкәре. Ырымбур ҡ. мосолман халыҡ партияһы ағзаһы (1906). Ҡазанда...
МӘТӘҮТАМАҠ, Туймазы р‑нындағы ауыл
МӘТӘҮТАМАҠ, Туймазы р‑нындағы ауыл, Ҡарамалы-Ғөбәй а/с ҡарай. Район үҙәгенән К.‑Көнс. 45 км һәм Ҡандра т. юл ст. К. табан 42 км алыҫлыҡта Мәтәү й. (Өҫән й. ҡушылдығы) тамағында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 1310 кеше; 1920 — 1237; 1939 — 974; 1959 — 839; 1989 — 416; 2002 — 433; 2010— 457 кеше. Башҡорттар,...
МӘТӘҮЛЕ, Дыуан р‑нындағы ауыл, Заимка а/с ҡарай
МӘТӘҮЛЕ, Дыуан р‑нындағы ауыл, Заимка а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т.‑Көнб. табан 111 км һәм Һилейә т. юл ст. (Силәбе өлк.) 186 км алыҫлыҡта Өфө й. буйында урынлашҡан. Халҡы: 1939 й. — 91 кеше; 1959 — 430; 1989 — 170; 2002 — 103; 2010 — 101 кеше. Башҡорттар, урыҫтар йәшәй (2002). Фельдшер-акушерлыҡ пункты...
