Список материалов
МӘСӘҒҮТ АЙЫРТЫЛҒАН ҠОРО ҺӨТ КОМБИНАТЫ
МӘСӘҒҮТ АЙЫРТЫЛҒАН ҠОРО ҺӨТ КОМБИНАТЫ, 1948 й. Дыуан р‑нында Мәсәғүт май з‑ды булараҡ ойошторола, 1968 й. “Анастасия” кинотеатры алып М.а.ҡ.һ.к., 1996 й. — ААЙ, 2012 й. ябыла. Составына айыртылмаған һөт продукцияһы, ҡоро һөт етештереү, май цехтары ингән. 2007 й. 220 кеше эшләгән. Продукцияһы БР‑ҙа һәм...
МӘРҮӘР
МӘРҮӘР (Sambucus), өсҡат һымаҡтар ғаиләһенә ҡараған үҫемлек заты. 30‑ҙан ашыу төрө билдәле, ике ярымшарҙың да уртаса һәм субтропик бүлкәттәрендә таралған. Башҡортостанда себер М. үҫә. Япраҡ ҡойған, күп олонло, тармаҡлы, бейеклеге 2—4 м, ҡыҙғылт‑көрән төҫтәге буй йыйырсыҡлы ботаҡтары һәм асыҡ-көрән төҫтәге...
МӘРҪИӘ, поэзия жанры
МӘРҪИӘ (ғәр.), Яҡын һәм Урта Көнсығыш халыҡтарының поэзия жанры, ҡайғылы ҡасидә. М., ғәҙәттә, вафат булған күренекле кеше хөрмәтләп иҫкә алына; һыҡтау мотивтары йыш ҡына фәлс. уйланыуҙар м‑н бәйләнеп килә. М. моноримик формалы, һирәкләп парлы рифмаларҙа осрай. М. классик өлгөләрен Рудаки ижад иткән....
МӘРМӘР, тау тоҡомо
МӘРМӘР (гр. maјrmaros — ялтыр таш), метаморфик тау тоҡомо. Кальцит йәки доломиттан һәм кварц, слюда, ялан шпаты, амфибол ҡушылмаларынан тора. Структураһы тулыһынса кристаллы; текстураһы массивтан алып һыҙыҡлы һәм таплыға тиклем. Төрлө төҫлө. Эзбизташ һәм доломиттың яңынан кристаллашыуы ваҡытында төбәк...
МӘРМӘР ҠУҢЫҘ
МӘРМӘР ҠУҢЫҘ, сыбар европа ҡуңыҙы, июль ҡуңыҙы (Polyphylla fullo), ҡаты ҡанатлылар отрядының суҡ мыйыҡлылар ғаиләһенә ҡараған ҡуңыҙ. Урта һәм Көньяҡ-Көнсығыш Европала таралған. Кәүҙә оҙонлоғо — 38 мм тиклем. Кәүҙәһе ҙур, төҫө көрәнһыу ҡаранан алып ҡуңырт көрәнгә тиклем. Өҫкө ҡанаты аҡ тәңкәләрҙән торған...
МӘРЙЕНТАМЫР
МӘРЙЕНТАМЫР (Corallorhiza), әшәлсә һымаҡтар ғаиләһенә ҡараған үҫемлек заты. Яҡынса 15 төрө билдәле, Евразияның һәм Төньяҡ Американың субарктик һәм уртаса бүлкәттәрендә таралған. Башҡортостанда теленгән М. үҫә. 10—25 см бейеклектәге ҡыҫҡа тармаҡлы итләс тамыр һабаҡлы һарғылт көрән төҫтәге күп йыллыҡ...
МӘРЙЕНГҮҘ
МӘРЙЕНГҮҘ (Aythya nyroca), ҡаҙ һымаҡтар отрядының өйрәктәр ғаиләһенә ҡараған ҡош. Европала, Алғы Азияла һәм Ҡаҙағстанда таралған. Күсмә ҡош. Кәүҙә оҙонлоғо 38—42 см, ауырлығы 400—700 г, ҡанатының ҡоласы 63—67 см. Ҡауырһын ҡапламы көрән, башында, муйынында, күкрәгендә шәмәхә ялтырауығы бар. Арҡаһы һәм...
МӘРЙЕН ҺЫМАҠ ГЕРИЦИЙ
МӘРЙЕН ҺЫМАҠ ГЕРИЦИЙ (Hericium coralloides), базидиомицеттар класының герицийҙар ғаиләһенә ҡараған бәшмәк. Евразияла һәм Төньяҡ Америкала таралған. Емешлек тәненең (йыл һайын барлыҡҡа килмәй) диам. 30—40 см, мәрйен һымаҡ, аҫҡа ҡараған ҡуйы мурт алһыу энә м‑н ҡапланған. Емешлек тәненең консистенцияһы...
МӘРЙӘМҒОЛ, Дыуан р‑нындағы ауыл
МӘРЙӘМҒОЛ, Дыуан р‑нындағы ауыл, Арый а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т. 20 км һәм Һилейә т. юл ст. (Силәбе өлк.) Т.‑Көнб. табан 95 км алыҫлыҡта Әнйәк й. (Әй й. басс.) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 520 кеше; 1920 — 613; 1939 — 312; 1959 — 361; 1989 — 222; 2002 — 220; 2010 — 231 кеше. Башҡорттар йәшәй...
МӘРЖӘНИ Шиһабетдин
МӘРЖӘНИ Шиһабетдин (16.1.1818, Ҡазан губ. Ябынсы а. — 18.4.1889, Ҡазан), мосолман дине тәғлимәтсеһе, тарихсы. Ахун (1867). Мосолман реформаторлығы идеологы. Ҡазан губ. Ташкисеү а. мәҙрәсәһен тамамлағандан һуң ш. уҡ уҡыта. 1838 й. алып Бохара һәм Сәмәрҡәнд ҡҡ. мосолман уҡыу йорттарында уҡый. 1850 й. —...
МӘРҘӘНШИНА Ләйлә Хәниф ҡыҙы
МӘРҘӘНШИНА Ләйлә Хәниф ҡыҙы [15.5.1927, БАССР‑ҙың Бөрө кантоны Үрге Маншыр а. (БР‑ҙың Илеш р‑ны) — 10.9.2017, Октябрьский ҡ.], Соц. Хеҙмәт Геройы (1959). БАССР‑ҙың атҡ. нефтсеһе (1976), СССР‑ҙың почётлы нефтсеһе (1977). 1944 й. алып Дүртөйлө р‑нында уҡытыусы. 1946—85 йй. “Туймазанефть” НГДУ‑һында эшләй:...
МӘРҘӘНШИН Ринат Мөҡәддәс улы
МӘРҘӘНШИН Ринат Мөҡәтдәс улы (24.12.1963, Октябрьский ҡ. — 19.1. 2005, шунда уҡ), спортсы. Спидвей б-са Рәсәйҙең халыҡ‑ара класлы спорт мастеры (1997). БР‑ҙың күренекле спортсыһы (1996). “Нефтсе” спорт-техник клубы тәрбиәләнеүсеһе (Октябрьский; тренерҙары Р.М.Ғәтиәтов, Н.Л.Платонов). “Нефтсе” (Октябрьский,...
МӘРҘӘНОВ
МӘРҘӘНОВ Рөстәм Хәбиб улы (9.5. 1964, Өфө), дәүләт эшмәкәре. Иҡт. ф. канд. (1992). БР‑ҙың атҡ. иҡтисадсыһы (2004). ӨАИ‑ны тамамлағандан һуң (1986) СССР ФА УрБ БФҮ‑нең Иҡт. тикшеренеүҙәр бүлегендә ғилми хеҙм‑р, 1992 й. алып БДУ‑ның производствоға идара итеү каф. өлкән уҡытыусыһы, каф. мөдире. 1995 й....
МӘРҘӘМШИН Айрат Ғәбиҙулла улы
МӘРҘӘМШИН Айрат Ғәбиҙулла улы (21.6.1955, Өфө — 20.2.2001, шунда уҡ), үҫемлектәр физиологы. Биол. ф. д‑ры (2000). БДУ‑ны тамамлаған (1981). 1976—82 йй. һәм 1985 й. алып Биохимия һәм цитохимия бүлегендә: 1988 й. башлап өлкән ғилми хеҙм‑р, 1992 й. — лаб. мөдире. Фәнни эшмәкәрлеге ҡатмарлы төҙөлөшлө үҫемлектәрҙең...
МӘРГӘН КИРӘЙ
МӘРГӘН КИРӘЙ [ысын исеме Кирәев Әхнәф Нурый улы (Нурмөхәмәт улы); 28.6.1912, Өфө губ. Бөрө өйәҙе Ҡыйғаҙытамаҡ а. (БР‑ҙың Мишкә р‑ны) — 24.1.1984, Өфө], яҙыусы, фольклорсы, әҙәбиәт белгесе. Филол. ф. д‑ры (1963), проф. (1966). Яҙыусылар союзы ағзаһы (1940). Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. Нурмөхәмәт Йомраниҙың...
МӘҢГЕ ЙӘШЕЛ КОЛИЕЛЛА
МӘҢГЕ ЙӘШЕЛ КОЛИЕЛЛА (Koliella sempervirens), бер күҙәнәкле йәшел ылымыҡтарҙың төрө. Күҙәнәктәре орсоҡ (бер осо киң йомро, икенсеһе яйлап тарая бара һәм осло), һирәгерәк цилиндр (ике осо ла йомро) формаһында, оҙонлоғо 4— 15 мкм, киңлеге 2—4 мкм, төрлөсә бөгөлгәндәр, 2—4 күҙәнәктән торған еңел таралыусан...
МӘНЕҮ, Ауырғазы р‑нындағы ауыл
МӘНЕҮ, Ауырғазы р‑нындағы ауыл, Мәҫәле а/с ҡарай. Район үҙәгенән К.‑Көнб. 22 км һәм Стәрлетамаҡ т. юл ст. Т.‑Көнб. табан 33 км алыҫлыҡта Мәҫәле й. (Ҡуғанаҡ й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 770 кеше; 1920 — 826; 1939 — 676; 1959 — 669; 1989 — 434; 2002 — 373; 2010 — 360 кеше. Сыуаштар...
МӘНДЕМ, йылға
МӘНДЕМ, йылға, Еҙем й. һул ҡушылдығы. Таҡаты һыртының көнбайыш битләүенән башлана. Ғафури р‑ны буйлап көньяҡ‑көнсығыштан төньяҡ‑көнбайышҡа табан аға һәм Еҙем й. (тамағынан 43 км алыҫлыҡта) ҡоя. Оҙонлоғо 54 км, басс. майҙаны 660 км2. Башлыса ҡар һыуы м‑н туйына. Тамағында уртаса йыллыҡ һыу сығымы 6,9...
МӘНДЕМ, Ғафури р‑нындағы ауыл
МӘНДЕМ, Ғафури р‑нындағы ауыл, Ташлы а/с ҡарай. Район үҙәгенән Көнс. 30 км һәм Аҡкүл т. юл ст. К.‑Көнс. табан 57 км алыҫлыҡта Мәндем й. буйында урынлашҡан. Халҡы: 1959 й. — 329 кеше; 1989 — 601; 2002 — 325; 2010 — 204 кеше. Башҡорттар йәшәй (2002). Башланғыс мәктәп, фельдшер‑акушерлыҡ пункты, клуб бар....
МӘНДӘР ҠАРАБАЕВ
МӘНДӘР ҠАРАБАЕВ (? — 3.6. 1740), башҡорт ихтилалдары (1735— 40) етәкселәренең береһе. Себер даруғаһы Дыуанай улусы башҡорто. Шул уҡ улустың старшинаһы. 1735 й. Йосоп Арыҡов м‑н бергә Себер даруғаһындағы ихтилал башында тора. 1737 й. яҙында Урта йөҙ ҡаҙаҡтары м‑н ихтилалға ярҙам күрһәтеү т‑дағы һөйләшеүҙәрҙә...
