Для авторизации на текущем портале в Вашем профиле ЕСИА должно быть заполнено поле "Электронная почта"

Инергə
Төбәк интерактив энциклопедик портал «Башҡортостан»
Башҡортостан Республикаһы Фәндәр академияһы Башҡортостан Республикаһы “Башҡорт энциклопедияһы” дәүләт автономиялы фән учреждениеһы

Список материалов

Наименование статьи
Содержание статьи
Автор
Рубрикатор
Шәхестәр
Энциклопедии
Яңынан эҙләргә

МУЛЬЧА ЙӘЙЕҮ

МУЛЬЧА ЙӘЙЕҮ (ингл. mulch — һалам, тиреҫ һ.б. м‑н ҡаплау), агро‑ техник алым, тупраҡты мульча м‑н тотошлай йәки рәт аралаш ҡаплау. М.й. тупраҡтың кибеүен кәметә, эрозиянан һаҡлай, ҡыртышланыуын иҫкәртә, файҙалы микрофлораның эшмәкәрлегенә булышлыҡ итә, т‑ра режимын көйләй, ҡый үләндәренең шытып сығыуын...

МУЛЛАНУР, Баҡалы р‑нындағы ауыл

МУЛЛАНУР, Баҡалы р‑нындағы ауыл, Иҫке Маты а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т.‑Көнс. 23 км һәм Туймазы т. юл ст. Т.‑Көнс. табан 98 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Халҡы: 1939 й. — 208 кеше; 1959 — 184; 1989 — 160; 2002 — 158; 2010 — 121 кеше Башҡорттар, татарҙар йәшәй (2002). Башланғыс мәктәп (Яңы Маты төп мәктәбе...

МУЛЛАҠАЙ, Ҡариҙел р‑нындағы ауыл

МУЛЛАҠАЙ, И ҫ к е М у л л а ҡ а й, Ҡариҙел р‑нындағы ауыл, Яңы Муллаҡай а/с ҡарай; пристань. Район үҙәгенән Т.‑Көнс. 24 км һәм Щучье Озеро т. юл ст. (Пермь крайы) К.‑Көнс. табан 173 км алыҫлыҡта Ҡариҙел й. буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 182 кеше; 1920 — 265; 1939 — 324; 1959 — 263; 1989 — 261;...

МУЛЛАҠАЙ, Баймаҡ р‑нындағы ауыл

МУЛЛАҠАЙ, Баймаҡ р‑нындағы ауыл, Ҡолсора а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т.‑Көнб. 43 км һәм Сибай т. юл ст. Т.‑Көнб. табан 88 км алыҫлыҡта Һаҡмар й. буйында урынлашҡан. Халҡы: 1900 й. — 483 кеше; 1920 — 671; 1939 — 492; 1959 — 448; 1989 — 462; 2002 — 518; 2010 — 475 кеше. Башҡорттар йәшәй (2002). Төп мәктәп,...

МУЛЛАҠАЙ, Архангел р‑нындағы ауыл

МУЛЛАҠАЙ, Й ә р е м б ә т, Архангел р‑нындағы ауыл, Арх-Латыш а/с ҡарай. Район үҙәгенән К.‑Көнс. 9 км һәм Приуралье т. юл ст. К.‑Көнс. табан 15 км алыҫлыҡта Аҫҡын й. (Инйәр й. басс.) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 283 кеше; 1920 — 470; 1939 — 712; 1959 — 381; 1989 — 235; 2002 — 228; 2010 — 201...

МУЛЛАҠАЙ МӘҘРӘСӘҺЕ

МУЛЛАҠАЙ МӘҘРӘСӘҺЕ, урта уҡыу йорто. 1837 й. Ырымбур гу‑ бернаһы Орск өйәҙе Муллаҡай а. (хәҙ. БР‑ҙың Баймаҡ р‑ны) мәсет эргәһендә асыла. Нигеҙ һалыусыһы — Сәйетбаттал хәҙрәт (С.Нурмөхәмәтов). Ырымбур мосолман диниә назараты ҡарамағында була. Рәмиевтар һ.б. аҡсаһына тотола. Уҡытыу‑тәрбиә барышына мөҙәрис,...

МУЛЛАҠАЕВА Нурия Камалетдин ҡыҙы

МУЛЛАҠАЕВА Нурия Камалетдин ҡыҙы (15.7.1931, БАССР‑ҙың Баймаҡ р‑ны Яңы Сибай а., хәҙ. Сибай ҡ., — 4.11.2000, Сибай), Соц. Хеҙмәт Геройы (1976). 1954—82 йй. Башҡ‑н баҡыр‑көкөрт комб‑тының Сибай байыҡтырыу ф‑каһында эшләгән: пробиркасы, өлкән флотатор, 1968 й. алып бригадир. М. бригадаһы мәғдән эшкәртеү...

МУЛЛАҒОЛОВ Миҙхәт Хажиәхмәт улы

МУЛЛАҒОЛОВ Миҙхәт Хажиәхмәт улы [20.9.1932, БАССР‑ҙың Шишмә р‑ны Һарайлы а. (БР‑ҙың Благовар р‑ны) — 5.3.2007, Өфө], инженер‑механик. Техник ф. д‑ры (1990), проф. (1992). БАХИ‑ны тамамлаған (1956). 1957—62 йй. СДПИ‑ла, бер үк ваҡытта 4‑се техник уч‑щела, 1962 й. алып ӨНИ филиалында (икеһе лә — Стәрлетамаҡ...

МУЛЛАҒОЛ, Мәләүез р‑нындағы ауыл

МУЛЛАҒОЛ, Бүрәш, Мәләүез р‑нындағы ауыл, Аптраҡ а/с ҡарай. Район үҙәгенән һәм Мәләүез т. юл ст. К.‑Көнс. табан 21 км алыҫлыҡта Ағиҙел й. буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 177 кеше; 1920 – 300; 1939 – 190; 1959 – 213; 1989 – 151; 2002 – 144; 2010 – 155 кеше. Башҡорттар йәшәй (2002). Мәсет бар. Ауылға...

МУЛЛАҒӘЛИЕВ Илдар Рәсих улы

МУЛЛАҒӘЛИЕВ Илдар Рәсих улы (3.7.1952, БАССР‑ҙың Балтас р‑ны Иҫке Балтас а. — 21.2.2008, Өфө), химик. Химия ф. д‑ры (2007). СССР‑ҙың уйлап табыусыһы (1984). БДУ‑ны тамамлағандан һуң (1969) Органик химия ин‑тында эшләй: 1991 й. алып өлкән, 2007 й. — төп ғилми хеҙм‑р. Фәнни хеҙмәттәре стереорегуляр полидиендарҙы...

МУЛЛАҒӘЛӘМОВ Марат Сабит улы

МУЛЛАҒӘЛӘМОВ Марат Сабит улы (7.11.1930, БАССР‑ҙың Белорет районы Урта Сермән а., хәҙерге БР‑ҙың шул уҡ районы Сермән а.), дәүләт һәм йәмәғәт эшмәкәре. БР‑ҙың атҡаҙанған халыҡты социаль яҡлау хеҙмәткәре (2000). ӨАИ‑ны тамамлағандан һуң (1953) ӨМЭЗ‑дә эшләй. 1962 й.  алып КПСС‑тың Башҡортостан өлкә комитетында,...

МУЛЛАГИЛДИН Ришат Усман улы

МУЛЛАГИЛДИН Ришат Усман улы (3.2.1969, Өфө ҡ. — 15.4.2022, шунда уҡ), архитектор. Рәсәй архитекторҙар союзы ағзаһы (1999). Мәскәү архитектура институтын тамамлаған (1995). Шибаур технологик институтында стажировка үтә һәм уҡый (1997—2000), Кейо университетында уҡый (2000—05; икеһе лә — Токио ҡ., етәксеһе...

МУЛЛАБАЕВ Сөләймән Миңлеғужа улы

МУЛЛАБАЕВ Сөләймән Миңлеғужа улы [10.10.1924, БАССР‑ҙың Бәләбәй кантоны Иҫке Юлдаш а. (Ырымбур өлк. Красногвардейский р‑ны) — 20.4.2003, шунда уҡ], шағир. БР‑ҙың атҡ. мәҙәниәт хеҙм‑ре (1995), РСФСР‑ҙың халыҡ мәғарифы отличнигы (1973). Яҙыусылар союзы ағзаһы (1979). Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. БДУ‑ны...

МУЛЛАБАЕВ Сәһриәр Ғабдрахман улы

МУЛЛАБАЕВ Сәһриәр Ғабдрахман улы [1899, Өфө губ. Бәләбәй өйәҙе Сураҡай а. (БР‑ҙың Әлшәй р‑ны) — 1977, шунда уҡ], шағир‑импровизатор. Беренсе донъя һәм Б.В. һуғыштарында ҡатнашыусы. Төрки телен белгән. Тыуған ауылында йәшәй һәм эшләй. Б.В. һуғышы осоронда айырыуса әүҙем ижад итә. “Гитлерҙың һуғыш асыуы...

МУЛЛА, Борай р‑нындағы ауыл

МУЛЛА, Борай р‑нындағы ауыл, Әжәк а/с ҡарай. Район үҙәгенән К. 10 км һәм Яңауыл т. юл ст. К.‑Көнс. табан 78 км алыҫлыҡта Сүлйе й. (Тере Танып й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 2494 кеше; 1920 — 2309; 1939 — 1166; 1959 — 700; 1989 — 474; 2002 — 381; 2010 — 336 кеше. Башҡорттар йәшәй...

МУЛЛА, ауыл, Октябрьский ҡ. эсендә

МУЛЛА, ауыл, 1946 й. алып Октябрьский ҡ. эсендә. Ауылға Бәләбәй өйәҙе Ҡыр‑Йылан улусы башҡорттары үҙ ерҙәрендә нигеҙ һала, 1782 й. башлап билдәле (керҙәшлек килешеүе б‑са бында типтәрҙәр килеп ултырған). 1784 й., 1785 й. бында ш. уҡ шарттарҙа типтәрҙәрҙең яңы төркөмдәре килеп ултыра. 1795 й. 25 йортта...

МУЛЛА, археологик ҡомартҡыһы

МУЛЛА, таш быуаттың археологик ҡомартҡыһы (тораһы). Октябрьский ҡ. терр‑яһында, Ыҡ й. (Кама й. ҡушылдығы) уң ярында урынлашҡан. Мулла а. (хәҙ. ҡала эсендә) исеме м‑н аталған. 1967—70 йй. А.П.Шокуров тарафынан асыла һәм өйрәнелә, 1976—81 йй. Г.Н.Матюшин тикшерә. Күп ҡатлы торамалар иҫәбенә инә. 572 м2...

МУЛЛА

МУЛЛА (ғәр. — хаким, хужа), мосолмандарҙа дини йола атҡарыусы (ҡара: Мосолман руханиҙары). М. ғәҙәттә ауыл аҡһаҡалдары араһынан күпселек (өстән ике өлөш) тарафынан һайланған. Ырымбур мосолман диниә назараты булдырылғас, махсус указ м‑н тәғәйенләнә (“указлы мулла”). М. эшмәкәрлеге (мосолман йолаларын...

МУЛДАШЕВ Эрнст Рифғәт улы

МУЛДАШЕВ Эрнст Рифғәт улы (1.1.1948, БАССР‑ҙың Белорет р‑ны Түб. Сермән а., хәҙ. БР‑ҙың ш. уҡ районы Сермән а.), офтальмолог. Мед. ф. д‑ры (1995), проф. (1996). РФ‑тың атҡ. табибы (1998), спорт туризмы б‑са СССР‑ҙың спорт мастеры (1978), СССР‑ҙың уйлап табыусыһы (1974). БДМИ‑ны тамамлағандан һуң (1972)...

МУЛДАШЕВ Альберт Әкрәм улы

МУЛДАШЕВ Альберт Әкрәм улы (25.8.1954, БАССР‑ҙың Белорет районы Түбәнге Сермән а., хәҙер БР‑ҙың шул уҡ районы Сермән а.), ботаник. Биология фәндәре кандидаты (1983). РФ‑тың атҡаҙанған экологы (2005). БДУ‑ны тамамлаған (1976). 1980 й. алып Өфө биология институтында эшләй: гербарий мөдире, 1995 й. башлап...