Для авторизации на текущем портале в Вашем профиле ЕСИА должно быть заполнено поле "Электронная почта"

Инергə
Төбәк интерактив энциклопедик портал «Башҡортостан»
Башҡортостан Республикаһы Фәндәр академияһы Башҡортостан Республикаһы “Башҡорт энциклопедияһы” дәүләт автономиялы фән учреждениеһы

Список материалов

Наименование статьи
Содержание статьи
Автор
Рубрикатор
Шәхестәр
Энциклопедии
Яңынан эҙләргә

НӘҠИЕВ Әғлә Рахман улы

НӘҠИЕВ Әғлә Рахман улы [11.7. 1908, Өфө губ. Бәләбәй өйәҙе Ниғмәтулла а. (БР‑ҙың Әлшәй р‑ны) — 4.6.1973, Өфө], хужалыҡ эшмәкәре. Соц. Хеҙмәт Геройы (1957). Ҡазан а.х. ин‑тын тамамлағандан һуң (1932) 1935 й. тиклем һәм 1952—61 йй. Баймаҡ р‑нының “Йылайыр” с‑зында эшләй (1952—59 йй. дир.); 1936 й. алып...

НӘЗИФУЛЛИН Вил Лотфи улы

НӘЗИФУЛЛИН Вил Лотфи улы (18.7.1950, БАССР‑ҙың Дүртөйлө районы Дүртөйлө а., хәҙер Дүртөйлө ҡ.), терапевт. Медицина фәндәре докторы (2002), профессор (2004). БР‑ҙың атҡаҙанған табибы (2007), РФ‑тың почётлы юғары профессиональ белем биреү хеҙмәткәре (2005). БДМИ‑ны тамамлаған (1976). 1977—79 йй. Өфө ҡ....

НӘЗИУЛЛИНА Гөлнара Ғәбделхәй ҡыҙы

НӘЗИУЛЛИНА Гөлнара Ғәбделхәй ҡыҙы (28.7.1967, Салауат ҡ.), альтистка, педагог. БР‑ҙың халыҡ (2017) һәм атҡ. (2012) артисы. ӨДСИ‑не (1990; В.Г.Бакулин, А.В.Коваль класы), шунда уҡ ассистентура‑стажировканы (1999; М.Е.Швайштейн класы) тамамлаған. 1989 й. алып Н.Сабитов ис. Беренсе Өфө балалар музыка мәктәбе,...

НӘЗИРОВ Ромэн Ғафан улы

НӘЗИРОВ Ромэн Ғафан улы (4.2. 1934, Харьков ҡ. — 16.1.2004, Өфө), әҙәбиәт белгесе. Филол. ф. д‑ры (1996), проф. (1997). Журналистар союзы ағзаһы. К.А.Тимирязев ис. Башҡ. пед. ин‑тын тамамлағандан һуң (1957) Ауырғазы р‑ны Бишҡайын урта мәктәбендә уҡыта, 1958 й. алып “Ленинец”, 1961—62 йй. “К коммунизму”...

НӘЗИРОВ Марис Нәзиф улы

НӘЗИРОВ Марис Нәзиф улы (4.8. 1949, БАССР‑ҙың Саҡмағош р‑ны Ҡара Көсөк а., хәҙ. БР‑ҙың ш. уҡ р‑ны Үрнәк а., – 3.2.2013, Өфө, БР‑ҙың Саҡмағош р‑ны Саҡмағош а. ерләнгән), шағир. Журналистар союзы (1970), Яҙыусылар союзы (2000) ағзаһы. БР‑ҙың атҡ. матбуғат һәм киң мәғлүмәт хеҙм‑ре (2004). Бөрө пед. ин‑тын...

НӘЗИРОВ Кашаф Нурислам улы

НӘЗИРОВ Кашаф Нурислам улы [25.8.1929, БАССР‑ҙың Өфө кантоны Алайғыр а. (БР‑ҙың Ҡырмыҫҡалы р‑ны) — 24.4.2005, Өфө], актёр. БАССР‑ҙың халыҡ (1988) һәм атҡ. (1974) артисы. Театр эшмәкәрҙәре союзы ағзаһы (1960). Башҡ. театр-художество уч‑щеһын тамамлаған (1948; Х.Ғ.Бохарский, В.Ғ.Ғәлимов курсы). 1956—89...

НӘЗИРӘ, шиғри форма

НӘЗИРӘ (ғәр.), кемгәлер эйәреп яҙылған шиғри форма, Яҡын һәм Урта Көнсығышта, Урта Азияла таралған. Н. яҙыусы оригиналдың төп темаһын, шиғыр юлының үлсәмен, рифма тәртибен һаҡлап, уны үҙенсә эшкәртә, авторҙың ҡайһы бер фекерҙәренә ҡаршы килә. Низами поэмаларына Жәми, Әмир Хөсрәү Дәһләүи һ.б. нәзирәнең...

НӘЖМИЕВ Тимерхан Сафуан улы

НӘЖМИЕВ Тимерхан Сафуан улы [18.6.1923, БАССР‑ҙың Бөрө кантоны Ябалаҡ а. (БР‑ҙың Илеш р‑ны) — 18.5.2004, шунда уҡ], хужалыҡ эшмәкәре. Соц. Хеҙмәт Геройы (1971). БАССР‑ҙың атҡ. агрономы (1967). Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. 1944 й. алып 7 йыллыҡ Ябалаҡ мәктәбендә уҡытыусы булып эшләй, 1947—51 йй. һәм 1954—87...

НӘЖМИ Назар

НӘЖМИ Назар [ысын исеме Нәжметдинов Назар Нәжметдин улы; 5.2. 1918, Өфө губ. Бөрө өйәҙе Миңеште а. (БР‑ҙың Дүртөйлө р‑ны) – 6.9.1999, Өфө, тыуған яғында ерләнгән], шағир. БР‑ҙың халыҡ шағиры (1993). Яҙыусылар союзы ағзаһы (1951). Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. К.А.Тимирязев ис. Башҡ. пед. ин‑тын тамамлағандан...

НӘҘЕРШИНА Фәнүзә Айытбай ҡыҙы

НӘҘЕРШИНА Фәнүзә Айытбай ҡыҙы (7.2.1936, БАССР‑ҙың Ауырғазы р‑ны Иҫке Мораҙым а., хәҙ. БР‑ҙың ш. уҡ р‑ны Мораҙым а.), фольклорсы. Филол. ф. д‑ры (1998). БР‑ҙың атҡ. фән эшмәкәре (2000). СДПИ‑ны тамамлаған (1959). 1954—59 йй. (өҙөклөк м‑н) Ауырғазы р‑нында эшләй: 1955—56 йй. ВЛКСМ‑дың район ком‑ты бүлеге...

НӘҘЕРШИН Альберт Сәхәп улы

НӘҘЕРШИН Альберт Сәхәп улы (7.5.1951, ТАССР‑ҙың Яңы Писмән а.), тау инженеры‑электрик. Техник ф. д‑ры (2003), проф. (2008). БР хеҙмәтләндереү тармағының атҡ. хеҙм‑ре (1996), РФ яғыулыҡ‑энергетика комплексының почётлы хеҙм‑ре (2002). ӨНИ‑не тамамлағандан һуң (1973) Урал‑Себер магистраль нефть үткәргестәре...

НӘҘЕРҒОЛОВ Миңлеғәли Хөсәйен улы

НӘҘЕРҒОЛОВ Миңлеғәли Хөсәйен улы [7.10.1953, БАССР‑ҙың Матрай р‑ны Ишбулды а. (БР‑ҙың Йылайыр р‑ны)], әҙәбиәт белгесе. Филол. ф. д‑ры (2010). БР‑ҙың атҡ. мәҙәниәт хеҙм‑ре (2007). Яҙыусылар союзы ағзаһы (2003). БДУ‑ны тамамлағандан һуң (1980) ТТӘИ‑лә (1997 й. алып бүлек мөдире) эшләй. 1981—90 йй. һәм...

НӘҘЕРҒОЛОВ Азат Әхмәҙулла улы

НӘҘЕРҒОЛОВ Азат Әхмәҙулла улы (1.8.1962, БАССР‑ҙың Йылайыр р‑ны Юлдыбай а.), актёр, режиссёр. БР‑ҙың халыҡ (1997) һәм атҡ. (1994) артисы. Театр эшмәкәрҙәре союзы ағзаһы (1989). ӨДСИ‑не (1983; Р.В.Исрафилов курсы), ГИТИС‑ты (1992; А.А.Васильев курсы) тамамлаған. 1983—89 йй. БАДТ актёры, 1992 й. алып...

НӘБИУЛЛИН Рәфил Рауил улы

НӘБИУЛЛИН Рәфил Рауил улы (23.1.1952, Өфө – 18.9.2002, шунда уҡ), актёр. РФ‑тың атҡ. (2000), БАССР‑ҙың халыҡ (1989) һәм атҡ. (1984) артисы. Театр эшмәкәрҙәре союзы ағзаһы (1979). ӨДСИ‑не тамамлағандан һуң (1973; Ғ.Ғ.Ғиләжев, Ф.Ҡ.Ҡасимова курсы) БАДТ актёры, бер үк ваҡытта 1989 й. алып ӨДСИ‑лә уҡыта....

НӘБИУЛЛИН Вәли Ғәбей улы

 НӘБИУЛЛИН Вәли Ғәбей улы [3.4.1914, Өфө губ. Бәләбәй өйәҙе Иҫке Күсәрбай а. (БР‑ҙың Благовар р‑ны) — 25.12.1982, Өфө], дәүләт эшмәкәре. ВКП(б) ҮК эргәһендәге Юғары партия мәктәбен тамамлаған (Мәскәү, 1949). 1933 й. алып хужалыҡ эшендә, 1938 й. — ВЛКСМ‑дың Башҡ‑н өлкә ком‑тында (1940 й. башлап 1‑се...

НӘБИЕВ Тухтамурод Сахоб улы

НӘБИЕВ Тухтамурод Сахоб улы (30.7.1946, Үзбәк ССР‑ы Брич‑Мулла а.), инженер‑механик. Техник ф. д‑ры (1997), проф. (1999). РФ‑тың почётлы юғары проф. белем биреү хеҙм‑ре (2007). Ташкент ирригация һәм а.х. механизациялау инженерҙары ин‑тын тамамлағандан һуң (1971) шунда уҡ эшләй, бер үк ваҡытта 1983—85...

НӘБИ, Бөрйән р‑нындағы ауыл

НӘБИ, Ҡ у я н, Б а й ҡ а ш, Бөрйән р‑нындағы ауыл, Иҫке Монасип а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т.‑Көнс. 26 км һәм Белорет т. юл ст. К.‑Көнб. табан 132 км алыҫлыҡта Ағиҙел й. буйында урынлашҡан. Халҡы: 1900 й. — 257 кеше; 1920 — 321; 1939 — 279; 1959 — 332; 1989 — 512; 2002 — 555; 2010 — 472 кеше. Башҡорттар...

НАЯДА

НАЯДА (Najas), наяда һымаҡтар ғаиләһенә ҡараған үҫемлек заты. Яҡынса 4—5 төрө билдәле, ике ярымшарҙың да уртасанан алып экваториаль бүлкәтенә тиклем таралған. Башҡортостанда диңгеҙ Н. үҫә. Тулыһынса һыу аҫтында үҫкән бер йыллыҡ ике өйлө ҡаты үлән. Һабағы тармаҡлы, мурт, сәнскеле, аҫҡы төйөндәрендә тамырланыусан,...

НАЦИОНАЛИЗАЦИЯЛАУ

НАЦИОНАЛИЗАЦИЯЛАУ, хосуси милектә булған ер, банкылар, транспорт, сәнәғәт пр‑тиеларын һәм иҡтисадтың башҡа объект, тармаҡтарын дәүләт милкенә күсереү. Рәсәйҙә 1917—20 йй. үткәрелә. 1917 й. 26 окт. Советтарҙың 2‑се Бөтә Рәсәй съезында ҡабул ителгән Ер т‑да декретҡа ярашлы, ер һәм ер аҫты байлыҡтары,...

НАФТЕН УГЛЕВОДОРОДТАРЫ

НАФТЕН УГЛЕВОДОРОДТАРЫ, н а ф т е н д а р, нефть составындағы циклопентан һәм циклогексан рәтенән туйындырылған алициклик берләшмәләр, ш. уҡ ҡатмарлыраҡ би‑ һәм полициклик углеводородтар. Моноциклик Н.у. — циклоалкандар. Полициклик Н.у. — аралаш тармаҡланған (адамантан, стероидтар, терпендар), изолирланған...