Список материалов
НАРАТСОҠОР, Баҡалы р‑нындағы ауыл
НАРАТСОҠОР, Баҡалы р‑нындағы ауыл, Дияш а/с ҡарай. Район үҙәгенән Көнб. 31 км һәм Туймазы т. юл ст. Т. табан 105 км алыҫлыҡта Өшә й. (Сөн й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1939 й. — 305 кеше; 1959 — 212; 1989 — 152; 2002 — 110; 2010 — 86 кеше. Мариҙар йәшәй (2002). Ауылға 20 б. 20‑се йй. Бәләбәй...
НАРАТЙЫЛҒА, Баҡалы р‑нындағы ауыл
НАРАТЙЫЛҒА, Баҡалы р‑нындағы ауыл, Мостафа а/с ҡарай. Район үҙәгенән К.‑Көнб. 28 км һәм Туймазы т. юл ст. Т. табан 55 км алыҫлыҡта Наратлы й. (Сөн й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 613 кеше; 1920 — 643; 1939 — 531; 1959 — 378; 1989 — 185; 2002 — 143; 2010 — 120 кеше. Башҡорттар, татарҙар...
НАРАТАҪТЫ, Шаран р‑нындағы ауыл
НАРАТАҪТЫ, Шаран р‑нындағы ауыл, Шаран а/с ҡарай. Район үҙәгенән К.‑Көнб. 4 км һәм Туймазы т. юл ст. Т.‑Көнс. табан 25 км алыҫлыҡта Сөн й. буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 685 кеше; 1920 — 1206; 1939 — 1264; 1959 — 826; 1989 — 764; 2002 — 825; 2010 — 735 кеше. Татарҙар, сыуаштар йәшәй (2002). Урта...
НАПАЛКОВ Валентин Васильевич
НАПАЛКОВ Валентин Васильевич (30.7.1941, Горький ҡ.— 20.10.2021, Өфө ҡ.), математик. РФА‑ның мөхбир ағзаһы (1990), БР ФА академигы (1991), физика‑математика фәндәре докторы (1977), профессор (1980). Горький университетын тамамлағандан һуң (1964) шунда уҡ эшләй. 1971 й. алып Математика институтында:...
НАНОСТРУКТУР МАТЕРИАЛДАР
НАНОСТРУКТУР МАТЕРИАЛДАР к ү л ә м л е, бөртөктәренең йәки башҡа структура берәмектәренең уртаса үлсәмдәре 100 нм кәм булған поликристаллик материалдар. Н.м. аҫтан өҫкә (наноүлсәмле өлөшсәләрҙе атомлап йыйып йәки туплап) йәки өҫтән аҫҡа табан (структураны бүлеп йәки тиң булмаған ҡаты аморф иретмәнән...
НАМЁТКИН Сергей Семёнович
НАМЁТКИН Сергей Семёнович (21.6.1876, Ҡазан — 5.8.1950, Мәскәү), химик‑органик. СССР ФА акад. (1939), химия ф. д‑ры (1935). РСФСР‑ҙың атҡ. фән һәм техника эшмәкәре (1947). Фәнни хеҙмәттәре нефть химияһы һәм технологияһы өлкәһендәге тикшеренеүҙәргә арналған. Н. тарафынан СССР нефте м‑н тәбиғи газының...
НАМЕСТНИКЛЫҠ
НАМЕСТНИКЛЫҠ, 1775— 97 йй. Рәсәйҙәге адм.‑терр. берәмек. 1775 й. Императрица Екатерина II губ. реформалары нигеҙендә ойошторола. Н. губерналар урынына индерелә, өлкәләргә һәм өйәҙҙәргә бүленә. 2—3 Н. секретарь һәм адъютанттары булған ген.‑губернатор (наместник) етәкс. иткән ген.-губернаторлыҡтарға берләшә....
НАМАҘЛЫҠ
НАМАҘЛЫҠ, намаҙ уҡығанда иҙәнгә йәйә торған келәм. Н. нәфис өлгөләре биҙәү-ҡулланма сәнғәте әҫәрҙәре булып тора. Н. бәрхәттән, эслек ҡуйып, йоҡа туҡыманан тегәләр, һирәкләп һуғып эшләйҙәр (ҡара: Балаҫ һуғыу), нағыш һалалар (ҡара: Сигеү). Ғәҙәттә, Н. композицияһы орнаменттан (ҡайһы берҙә мосолман каллиграфияһы...
НАМАҘ
НАМАҘ (фарс. доға), исламда көн һайын биш тапҡыр доға ҡылыу. Н. алдынан тәһәрәт алына, Намаҙ ваҡытында Аллаға табынғанлыҡты раҫлаған хәрәкәттәр яһала (руҡут, сәждә). Кейемдең һәм урындың таҙа булыуы шарт, шәриғәт ҡушҡан ваҡытта уҡыла: таңда — иртәнге Н., төш уртаһында — өйлә Н., төштән һуң — икенде...
НАЛИВКИН Дмитрий Васильевич
НАЛИВКИН Дмитрий Васильевич (25.8.1889, С.‑Петербург — 3.3.1982, Ленинград), геолог, палеонтолог. СССР ФА акад. (1946), Төрөкмән ССР‑ы ФА‑ның (1951), Чехословакия ФА‑ның (1962), Сербия фән һәм сәнғәт акад. (1965) почётлы ағзаһы, геол.‑минералогия ф. д‑ры (1936), проф. (1924). Соц. Хеҙмәт Геройы (1963)....
НАЛИВКИН Василий Дмитриевич
НАЛИВКИН Василий Дмитриевич (30.4.1915, Петроград — 5.11.2000, С.‑Петербург), геолог. РФА‑ның мөхбир ағзаһы (1968), БР ФА‑ның почётлы ағзаһы (1991), геол.‑минералогия ф. д‑ры (1951), проф. (1964). СССР‑ҙың почётлы ер аҫты разведкалаусыһы (1958). Д.В.Наливкиндың улы. Ленинград тау ин‑тын тамамлаған (1938)....
НАҠАҪБАШ ЗАКАЗНИГЫ
НАҠАҪБАШ ЗАКАЗНИГЫ. 1969 й. һунар йәнлектәре популяцияһын тергеҙер өсөн зоол. заказник булараҡ ойошторола. Күмертау ҡ. көнсығышҡа табан 16 км алыҫлыҡта Керәүле (Ағиҙел й. басс.) һәм Наҡаҫ (Һаҡмар й. басс.) йй. араһында, Күгәрсен м‑н Көйөргәҙе р‑ндары терр‑яһында урынлашҡан. Майҙаны 23,8 мең га, терр‑яның...
НАЙДЁНОВТАР
НАЙДЁНОВТАР, дворяндар нәҫеле. Өфө тармағына нигеҙ һалыусы — Семён Н., 1638 й. Өфөлә яңы суҡындырылған хеҙмәтле кеше (ҡара: Яңы суҡындырылған һәм сит ил кешеләре исемлегенә ингән хеҙмәтле кешеләр). Уның улдары: Василий Семёнович Н. (1637—?), 1661 й. яңы суҡындырылған хеҙмәтле кешеләр исемлеге б‑са түләүле...
НАЗАРОВА Ульяна Анатольевна
НАЗАРОВА Ульяна Анатольевна (24.12.1974, Өфө), иҡтисадсы. Иҡт. ф. д‑ры (2008). БДУ‑ны тамамлағандан һуң (1997), ӨМЭПБ‑ла эшләй. 2002 й. алып Башҡ‑н дәүләт хеҙмәте һәм идара итеү акад.: уҡытыусы, бер үк ваҡытта 2008 й. алып йәмәғәтселек м‑н бәйләнеш һәм кадрҙағы резерв м‑н эш б‑са бүлек нач., 2013 й....
НАЗАРОВ Рәшит Сәйетбаттал улы
НАЗАРОВ Рәшит Сәйетбаттал улы (1.11.1944, БАССР‑ҙың Ауырғазы районы 2‑се Төрөмбәт а., хәҙер БР‑ҙың шул уҡ районы Төрөмбәт а., — 14.10. 2006, Ишембай ҡ., тыуған яғында ерләнгән), шағир. Яҙыусылар союзы ағзаһы (1993). “Таңды ҡаршылау” исемле тәүге шиғырҙар йыйынтығы 1965 й. сыға. Н. шиғриәте өсөн ысынбарлыҡты...
НАЗАРОВ Николай Григорьевич
НАЗАРОВ Николай Григорьевич (8.8.1946, БАССР‑ҙың Учалы р‑ны Вознесенка а.), Хеҙмәт Даны орд. тулы кавалеры. 1946 й. алып Учалы р‑нында эшләй: 1965 й. тиклем, 1968— 69 йй. һәм 1992 й. башлап мал ҡараусы, 1994 й. — “Поляковка” АХПК бригадиры, 2005—07 йй. “Кронос 16” ЯСЙ‑нда; 1969—92 йй. “Байрамғол” с‑зында:...
НАЗАРОВ Михаил Алексеевич
НАЗАРОВ Михаил Алексеевич [24.5.1927, БАССР‑ҙың Йылайыр кантоны Ҡананикольский а. (БР‑ҙың Йылайыр р‑ны) — 29.8.2019, Өфө], рәссам. БР‑ҙың атҡ. рәссамы (2002). Рәссамдар союзы ағзаһы (1981). Башҡ. театр-художество уч‑щеһын (1951; педагогтары Б.Ф.Лалетин, А.Э.Тюлькин), Эстония художество ин‑тын (Таллин,...
НАЗАРОВ Владимир Дмитриевич
НАЗАРОВ Владимир Дмитриевич (4.9.1940, Борисов ҡ.), инженер-электро-физик. Техник ф. д‑ры (1996), проф. (2008). БР‑ҙың атҡ. уйлап табыусыһы (1999), РФ‑тың почётлы юғары проф. белем биреү хеҙм‑ре (2000). Ленинград политехник ин‑тын тамамлағандан һуң (1964), Электро-физик аппаратура ҒТИ‑нда, 1967 й. алып...
НАЗАРОВ Василий Фёдорович
НАЗАРОВ Василий Фёдорович (23.5.1942, БАССР‑ҙың Өфө р‑ны Шемәк а. — 25.4.2019, Өфө), физик. Техник ф. д‑ры (2002). БР‑ҙың атҡ. уйлап табыусыһы (2001). БДУ‑ны тамамлаған (1970). 1961 й. алып 40‑сы почта йәшниге пр‑тиеһында, 1964 й. – 2‑се Дәүләт союз з‑дында (икеһе лә — Өфө), 1966 й. алып һәм 1981 й. –...
НАЗАРОВ Алексей Михайлович
НАЗАРОВ Алексей Михайлович (15.1.1964, Өфө), физик‑химик. Химия ф. д‑ры (2000). БДУ‑ны тамамлағандан һуң (1986), Органик химия ин‑тында эшләй (1999 й. алып өлкән ғилми хеҙм‑р). 2001 й. алып “БР ФА‑ның тәжрибә заводы” ДУП‑ының ғилми эш һәм етештереү б‑са дир., 2009 й. — ген. дир., 2011 й. — “Медфарм‑центр”...
