Список материалов
НИТРО‑ ҺӘМ НИТРОЗОБЕРЛӘШМӘЛӘР
НИТРО‑ ҺӘМ НИТРОЗОБЕРЛӘШМӘЛӘР, молекулаһында углерод атомы м‑н бәйләнгән бер йәки бер нисә нитро‑ йәки нитрозотөркөм булған органик берләшмәләр. Нитроалкандар — төҫһөҙ, һыуҙа насар эрегән шыйыҡсалар, 2 таутомер формала була, наркотик тәьҫире бар, тын алыу юлдарын һәм күҙҙе ярһыта, дөйөм йоғонтоло ағыуҙарға...
НИТРИФИКАЦИЯ
НИТРИФИКАЦИЯ (гр. niј tron — селитра, сода һәм лат. facio — эшләйем), аммонийлы берләшмәләрҙең нитрификатор-бактериялар ярҙамында нитраттарға тиклем биол. окисланыу процесы. Н. тупраҡта һәм һыу ятҡылыҡтарында бара, органик берләшмәләрҙең аммонийлашыуҙан башланған минераллашыу процесын тамамлай. Азот...
НИТРАТЛАШТЫРЫУ
НИТРАТЛАШТЫРЫУ, органик берләшмәләр молекулаларына нитратлаштырыу агенттары ҡулланып NO2 нитротөркөмөн индереү. Тура Н. (водород атомын алмаштырыу), нитротөркөмдә икеләтә бәйләнешкә ҡушып алмашлы Н. (сульфо‑, диазо‑ һ.б. функциональ төркөмдәрҙе алмаштырып) айыралар. Электрофил (нитроний катионы м‑н),...
НИМЕСЛӘР, Нуриман р‑нындағы ауыл
НИМЕСЛӘР, Нуриман р‑нындағы ауыл, Яңы Күл а/с ҡарай. Район үҙәгенән К.‑Көнб. 18 км һәм Иглин т. юл ст. Т.‑Көнс. табан 33 км алыҫлыҡта Ҙуркүл (Ҡариҙел й. басс.) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 1464 кеше; 1920 — 2030; 1939 — 1797; 1959 — 1128; 1989 — 805; 2002 — 660; 2010 — 691 кеше. Татарҙар йәшәй...
НИМВИЦКИЙ Борис Николаевич
НИМВИЦКИЙ Борис Николаевич (26.11.1885, Эстляндия губ. Вяземберг ҡ. — 25.5.1969, Мәскәү), совет партия- дәүләт эшмәкәре. Дворяндарҙан. 1903 й. алып РСДРП ағзаһы. Өфө, Ҡазан, Петроградта революция хәрәкәтендә ҡатнашыусы. 1907—14 йй. эмиграцияла. Февраль революцияһынан һуң Колпино, Петроград эшсе һәм...
НИКУЛИЧЕВА Валентина Ивановна
НИКУЛИЧЕВА Валентина Ивановна (6.9.1936, Киселёвск ҡ.), терапевт. Мед. ф. д‑ры (1986), проф. (1987). БР‑ҙың атҡ. табибы (1992). БДМИ‑ны тамамлағандан һуң (1961) 1964 й. тиклем Иглин үҙәк район дауаханаһында (1963 й. алып дауалау эше б‑са баш табип урынбаҫары), 1967—68 йй. Респ. клиник дауаханаһында...
НИКОНОВ Владимир Иванович
НИКОНОВ Владимир Иванович (21.6.1945, БАССР‑ҙың Әлшәй р‑ны Аксёнов станцияһы ҡсб), селекционер. А.х. ф. канд. (1983). БССР‑ҙың атҡ. а.х. хеҙм‑ре (1992). БАХИ‑ны тамамлаған (1969). 1962—65 йй. һәм 1970 й. алып БНИИСХ‑ла эшләй: 1971 й. башлап өлкән ғилми хеҙм‑р, 1973 й. — лаб., 1988 й. — бүлек, 1997 й....
НИКОНОВ Алексей Васильевич
НИКОНОВ Алексей Васильевич (11.3.1911, Ырымбур губернаһы шул уҡ исемле өйәҙе Софийское а., хәҙер Ырымбур өлкәһе Софиевка а., — 9.7.1937, Брунете ҡ., 3.5.1989 Мадрид ҡ. күсереп ерләнгән, Испания), Советтар Союзы Геройы (1937). Испаниялағы граждандар һуғышында (1936—39) ҡатнашыусы. Кесе командирҙар мәктәбен...
НИКОН II
НИКОН II (донъяуи исеме Васюков Николай Николаевич; 1.10.1950, Тамбов өлк. Марьевка а.), дин әһеле, епископ (1990 й. алып), архиепископ (2001 й. алып), Өфө һәм Стәрлетамаҡ митрополиты (2012 й. алып), Башҡортостан митрополияһы башлығы (2011 й. алып). Дини тәғлимәт канд. (1991). Архиепископ (2001), митрополит...
НИКОН I
НИКОН I (донъяуи исеме Лысенко Павел Карпович; 15.1.1890, Киев губ. Ходаровка а. – 25.5.1972, Киев), дин әһеле, Өфө һәм Стәрлетамаҡ епискобы (1959—63). Беренсе донъя һуғышында ҡатнашыусы. Монахлыҡ ҡабул иткән (1958). Киев дини семинарияһын тамамлаған (1911__ 1917 й. алып Киев һәм Харьков епархияларының...
НИКОЛЬСКИЙ, Нуриман р‑нындағы ауыл
НИКОЛЬСКИЙ, Нуриман р‑нындағы ауыл, Никольский а/с үҙәге. Район үҙәгенән Көнс. 10 км һәм Иглин т. юл ст. Т.‑Көнс. табан 65 км алыҫлыҡта Салдыбаш й. буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 634 кеше; 1920 — 1298; 1939 — 1121; 1959 — 870; 1989 — 702; 2002 — 636; 2010 — 627 кеше. Урыҫтар йәшәй (2002). Төп...
НИКОЛЬСКИЙ, Бүздәк р‑нындағы ауыл
НИКОЛЬСКИЙ, Бүздәк р‑нындағы ауыл, Ғафури а/с ҡарай. Район үҙәгенән һәм Бүздәк т. юл ст. К. табан 24 км алыҫлыҡта Сәрмәсән й. буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 1012 кеше; 1920 — 1237; 1939 — 891; 1959 — 418; 1989 — 286; 2002 — 318; 2010 — 270 кеше. Урыҫтар йәшәй (2002). Балалар баҡсаһы, фельдшер-акушерлыҡ...
НИКОЛЬСКИЙ Дмитрий Петрович
НИКОЛЬСКИЙ Дмитрий Петрович (25.10.1855, Пермь ҡ. — 1918, Петроград), этнограф, антрополог. Мед. д‑ры (1895, башҡа мәғлүмәттәр б‑са, 1897). Коллегия советнигы (1894). Мед.-хирургия акад. тамамлаған (С.‑Петербург, 1880). 1881 й. алып Екатеринбург өйәҙендә, 1882 й. — Ҡыштым заводтарында, 1888—1909 йй....
НИКОЛЬСК, Яңауыл р‑нындағы ауыл
НИКОЛЬСК, Яңауыл р‑нындағы ауыл, Орловка а/с ҡарай. Район үҙәгенән һәм Яңауыл т. юл ст. К.-Көнс. табан 29 км алыҫлыҡта Вәрәш й. (Гәрә й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 217 кеше; 1920 — 219; 1939 — 358; 1959 — 253; 1989 — 96; 2002 — 134; 2010 — 126 кеше. Удмурттар йәшәй (2002). Ауылға...
НИКОЛЬСК, Өфө эсендә ҡасаба
НИКОЛЬСК, ҡасаба, 20 б. 80‑се йй. алып Өфө эсендә. Ҡасабаға 20 б. башында Өфө өйәҙендә Яңы Николаев исеме м‑н нигеҙ һалына. 40‑сы йй. башлап Никольск ҡасабаһы булараҡ иҫәпкә алынған. Халҡы: 1906 й. — 60 кеше; 1920 — 126; 1939 — 149; 1959 — 127 кеше. 1981 й. Өфө р‑нының Черкассы а/с ҡараған, хәҙ. Өфөнөң...
НИКОЛЬСК, Краснокама р‑нындағы ауыл
НИКОЛЬСК, Краснокама р‑нындағы ауыл, Никольск а/с үҙәге. Район үҙәгенән Т.‑Көнс. 31 км һәм Ҡарман т. юл ст. К. табан 15 км алыҫлыҡта Ҡалмаш й. (Беүә й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 446 кеше: 1920 — 542; 1939 — 597; 1959 — 478; 1989 — 383; 2002 — 416; 2010 — 496 кеше. Мариҙар йәшәй...
НИКОЛЬСК ЗАВОДЫ
НИКОЛЬСК ЗАВОДЫ, 1899 й. Әй й. буйында Өфө губернаһының Әйле улусы башҡорттарынан һатып алынған ерҙәрҙә сауҙагәр М.А.Архипов тарафынан суйын иретеү заводы булараҡ нигеҙ һалына. Хужалары: Архипов, 1901 й. дек. алып А.Ф.Бейвель м‑н берлектә, М.С.Клейман (1902 й. апр. алып), Бейвель (1902 й. дек. алып),...
НИКОЛО‑БЕРЁЗОВКА, ауыл, Краснокама р‑ны үҙәге
НИКОЛО‑БЕРЁЗОВКА, ауыл, Краснокама р‑ны (1930—32 йй., 1935—63 йй., 1987 й. алып) һәм Николо-Берёзовка а/с үҙәге. Өфөнән Т.-Көнб. 210 км һәм Нефтекама т. юл ст. Т.-Көнб. табан 7 км алыҫлыҡта Берёзовка й. (Кама й. ҡушылдығы) тамағында, Краснохолмский—Николо-Берёзовка автомобиль юлында урынлашҡан. Халҡы...
НИКОЛО-БЕРЁЗОВКА УРТА МӘКТӘБЕ
НИКОЛО-БЕРЁЗОВКА УРТА МӘКТӘБЕ, Краснокама р‑нында урынлашҡан. 1869 й. 1 класлы земство мәктәбе булараҡ асыла. 1919 й. алып сиркәү-мәхәллә мәктәбе м‑н ҡушылғандан һуң берҙәм хеҙмәт мәктәбе (ҡара: Дөйөм белем биреү мәктәптәре), 1928 й. — крәҫтиән йәштәре мәктәбе, 1937 й. Касёв урта мәктәбе м‑н берләштерелгәндән...
НИКОЛЕНКО Ирина Владимировна
НИКОЛЕНКО Ирина Владимировна (8.7. 1959, Өфө), журналист. Журналистар союзы ағзаһы (2004). БДУ‑ны тамамлаған (1983). 1989 й. алып “Крылья Башкирии” (“Башҡортостан ҡанаттары”) гәз., 1991 й. һәм 1993 й. алып “Республика Башкортостан” гәз. (1999 й. башлап мәҙәниәт бүлеге мөдире), 1991—93 йй. — “Башкирия”...
