Список материалов
ПОВАРИСОВ Суфиян Шәмсетдин улы
ПОВАРИСОВ Суфиян Шәмсетдин улы [29.8.1924, БАССР‑ҙың Бәләбәй кантоны Тыпый а. (БР‑ҙың Илеш р‑ны) – 3.7.2016, Өфө], яҙыусы, тел, әҙәбиәт белгесе. Филол. ф. д‑ры (1991), проф. (1993). БР‑ҙың халыҡ яҙыусыһы (2011), БР‑ҙың (1992) һәм ТР‑ҙың (2004) атҡ. фән эшмәкәре, РФ‑тың почётлы юғары проф. белем биреү...
ПОБОИЩЕ, Күгәрсен р-нындағы ауыл
ПОБОИЩЕ, Күгәрсен р‑нындағы ауыл, Побоище а/с үҙәге. Район үҙәгенән Көнс. 55 км һәм Мәләүез т. юл ст. К.‑Көнс. табан 122 км алыҫлыҡта Ямашлы й. (Һаҡмар й. басс.) башында урынлашҡан. Халҡы: 1900 й. — 192 кеше; 1920 — 369; 1939 — 577; 1959 — 782; 1989 — 284; 2002 — 247; 2010 — 194 кеше. Урыҫтар йәшәй...
ПНЕВМОНИЯ
ПНЕВМОНИЯ (гр. pnéumon — үпкәләр), ү п к ә ш е ш е ү е, эске альвеоляр экссудация м‑н барған үпкәнең респиратор бүлектәренең сығанаҡ урыны зарарланыуы м‑н ҡылыҡһырланған ауырыуҙар төркөмө.
Кеше П. Этиологияһына бәйле бактериаль, вируслы, микоплазмалы һ.б. П.; ҡатнаш (вируслы‑бактериаль), аллергик,...
ПЛЮМ‑ТЕКТОНИКА
ПЛЮМ‑ТЕКТОНИКА, геол. теория, уға ярашлы Ер мантияһында ядро— мантия сигендә барлыҡҡа килгән плюмдар — еңелсә йылынған матдәнең конвектив ағымдары була (У. Морган, 1971). Плюмдар, Ер өҫтөнә күтәрелеп, ер ҡабығында һәм өҫкө мантияла иреү усаҡтары булдыра һәм билдәле геохимик типтағы вулканизм тыуҙыра,...
ПЛОТНИКОВ Иван Фёдорович
ПЛОТНИКОВ Иван Фёдорович [4.9.1925, БАССР‑ҙың Бөрө кантоны Королёв а. (БР‑ҙың Асҡын р‑ны) —13.7.2011, Екатеринбург ҡ.], тарихсы. Тарих ф. д‑ры (1967), проф. (1968). РСФСР‑ҙың атҡ. фән эшмәкәре (1985). Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. К.А.Тимирязев ис. Башҡ. пед. ин‑тын тамамлаған (1949). 1947 й. алып Ҡариҙел...
ПЛОТНИКОВ Дмитрий Павлович
ПЛОТНИКОВ Дмитрий Павлович (2.8.1918, Ырымбур губ. Верхнеурал өйәҙе Үрге Әүжән‑Петровск заводы ҡсб, хәҙ. БР‑ҙың Белорет р‑ны Үрге Әүжән а., — 4.9.2012, Пермь ҡ.), полк. (1955). Рәсәй Федерацияһы Геройы (1996). Б.В. һуғышында һәм 1945 й. совет‑япон һуғышында ҡатнашыусы. В.М.Молотов ис. Ленинград офицерҙарҙың...
ПЛОДОЯГОДНЫЙ, Баҡалы р-нындағы ауыл
ПЛОДОЯГОДНЫЙ, Баҡалы р‑нындағы ауыл, Баҡалы а/с ҡарай. Район үҙәгенән К. 6 км һәм Туймазы т. юл ст. Т. табан 78 км алыҫлыҡта Сөн й. буйында урынлашҡан. Халҡы: 1959 й. — 111 кеше; 1989 — 180; 2002 — 202; 2010 — 189 кеше. Татарҙар йәшәй (2002). П. — Баҡалы емеш үҫтереү с‑зының үҙәк усадьбаһы. 1939 й....
ПЛЕЩЕЕВ Алексей Николаевич
ПЛЕЩЕЕВ Алексей Николаевич (22.11.1825, Кострома ҡ. — 26.9.1893, Париж, Мәскәүҙә ерләнгән), яҙыусы. “Ике карьера” (“Две карьеры”), “Дачалағы романдар” (“Дачные романы”, икеһе лә — 1860) повестары, “Бәхетле пар” (“Счастливая чета”, 1862), “Нимә йыш була” (“Что часто бывает”, 1864) пьесалары, “Алға!”...
ПЛЕЧЕВ Владимир Вячеславович
ПЛЕЧЕВ Владимир Вячеславович (18.9.1949, Өфө), хирург. БР ФА акад. (2018), мед. ф. д‑ры (1990), проф. (1991). РФ‑тың атҡ. фән эшмәкәре (1999), РФ‑тың (2010) һәм БР‑ҙың (1995) атҡ. табибы, БР‑ҙың һаулыҡ һаҡлау отличнигы (2007). Д.Н.Лазареваның улы. БДМИ‑ны тамамлаған (1972), 1976 й. алып шунда уҡ эшләй:...
ПЛЕХАНОВА Татьяна Ивановна
ПЛЕХАНОВА (Никитина) Татьяна Ивановна (15.7.1941, Амурҙағы Николаев ҡ. — 2.6.2005, Өфө), фарма‑ когност. Фарм. ф. д‑ры (1997), проф. (1997). РФ‑тың һаулыҡ һаҡлау отличнигы (2003). Пятигорск фарм. ин‑тын тамамлағандан һуң (1963) Силәбе мед. уч‑щеһында, Пятигорск фарм., Хабаровск һәм Алтай мед., Көньяҡ...
ПЛЕХАНОВ Игорь Александрович
ПЛЕХАНОВ Игорь Александрович (26.7.1933, Өфө — 2.8.2007, шунда уҡ), спортсы. Мотоспорт б‑са СССР‑ҙың атҡ. спорт мастеры (1965). БР‑ҙың күренекле спортсыһы (1993). П.Ф.Лесгафт ис. Ленинград физик культура ин‑тын тамамлаған (1969). Башҡортостан автомобиль транспорты идаралығының автомотоклуб тәрбиәләнеүсеһе....
ПЛЕКУНОВ Владимир Иванович
ПЛЕКУНОВ Владимир Иванович (17.7.1923, Һарытау губ. Козловка а. — 6.1.2001, Өфө), театр рәссамы. РСФСР‑ҙың (1969) һәм БАССР‑ҙың (1953) атҡ. сәнғәт эшмәкәре, БАССР‑ҙың халыҡ рәссамы (1964). Рәссамдар союзы ағзаһы (1966). Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. Һарытау художество уч‑щеһын тамамлаған (1941; педагогы...
ПЛЕКСИТ
ПЛЕКСИТ (лат. plexus — сырмалыу), периферик нервы системаһы ауырыуы, уның нигеҙендә арҡа мейеһе нервыларының алғы һәм артҡы тамырсалары барлыҡҡа килтергән сырмалсыҡтарҙың зарарланыуы ята. Тупланыу урыны б‑са муйын, ҡулбаш (тулы, өлөшләтә өҫкө һәм аҫҡы), бил‑һигеҙгүҙ П.; клиник сағылышы б‑са — невралгия...
ПЛЕВРИТ
ПЛЕВРИТ (гр. pleurá — ҡабырға, көп), плевраның (үпкәне ҡаплаған тышҡы яры) шешеүе. Экссудатының характеры б‑са фибриноз, сероз‑фибриноз, эренле (плевра эмпиемаһы, пиоторакс), геморрагик, сереткес һәм продуктив; тыуҙырыусыһы булыу‑булмауы һәм төрө б‑са — асептик (күкрәк ситлегендә өлөшләтә пневмония,...
ПЛАХУТА Филипп Алексеевич
ПЛАХУТА Филипп Алексеевич (27.11.1929, Ҡаҙаҡ АССР‑ы Прохладное а. — 7.11.2008, Өфө), ин‑ женер‑механик. Ташкент т. юл транс‑ порты инженерҙары ин‑тын тамамлағандан һуң (1954) Өфө паровоздар ремонтлау з‑дында эшләй: цех мастеры, 1957 й. алып бүлек нач. урынбаҫары; 1959—91 йй. “Гидравлика” Өфө агрегат...
ПЛАТФОРМА ҠАПЛАМАҺЫ
ПЛАТФОРМА ҠАПЛАМАҺЫ, платформаның өҫкө структур ҡаты, күбеһенсә плита тибындағы ултырма, ҡайһы берҙә үҙенсәлекле магматик формацияларҙан тора. Респ. сиктәрендә П.ҡ. Көнсығыш Европа платформаһының венд, палеозой, мезозой һәм кайнозой ултырмаларынан ғибәрәт. Венд ултырмалары киҫкен структур һәм стратиграфик...
ПЛАТОНОВ Валерий Игнатьевич
ПЛАТОНОВ Валерий Игнатьевич (6.1.1953, Белорет ҡ.), дирижёр. РФ‑тың атҡ. сәнғәт эшмәкәре (2007), БР‑ҙың халыҡ артисы (1995). ӨДСИ‑не (1977; Р.Ю.Шәйхетдиновтың баян, М.Б.Голубицкийҙың дирижёрлыҡ итеү класы), Урал консерваторияһын (Свердловск ҡ., 1982; М.И.Паверман класы) тамамлаған. 1977 й. алып мәҙәниәт...
ПЛАТОНОВ Андрей Платонович
ПЛАТОНОВ (Климентов) Андрей Платонович [20.8. (башҡа мәғлүмәттәр б‑са, 16.8.) 1899, Воронеж ҡ. — 5.1.1951, Мәскәү], яҙыусы. П. ижадына ҡатмарлы, йыш ҡына трагик донъяға ҡараш, үҙенсәлекле стиль хас. Әҫәрҙәрендә революцион үҙгәртеп ҡороуҙарҙан төңөлөү, тормошта көсләп тағылған соц. үҙгәртеүҙәрҙе ҡабул...
ПЛАТОНОВ Анатолий Иванович
ПЛАТОНОВ Анатолий Иванович (18.10.1930, Ковров ҡ. — 17.12.2001, Өфө), рәссам. БАССР‑ҙың атҡ. рәссамы (1990). Рәссамдар союзы ағзаһы (1961). Литва ССР‑ының Художество ин‑тын тамамлағандан һуң (Виль‑ нюс, 1955) 1984 й. тиклем Башҡ. ижади‑художество комб‑тында (Өфө) рәссам булып эшләй. Реалистик йүнәлеш...
ПЛАТОНОВ Алексей Трофимович
ПЛАТОНОВ Алексей Трофимович (1.6.1920, Өфө губ. Бәләбәй өйәҙе Әлшәй а., хәҙ. БР‑ҙың Әлшәй р‑ны Раевка а., — 26.3.2012, Өфө), рәссам. БАССР‑ҙың атҡ. рәссамы (1969). Рәссамдар союзы ағзаһы (1955). Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. Башҡ. театр‑художество уч‑щеһын тамамлаған (1940; педагогтары А.П.Лежнев, А.Э.Тюлькин,...
