Список материалов
СИЛӘБЕ ҠӘЛҒӘҺЕ
СИЛӘБЕ ҠӘЛҒӘҺЕ, С и л ә б е, 1736 й. Мейәс й. уң ярында Себер даруғаһы Ҡара‑Табын улусы башҡорттарының аҫаба ерҙәрендә хәрби нығытма итеп нигеҙ һалына. Ырымбур экспедицияһы (1734—44) ваҡытында Ҡара‑Табын улусы башҡорттарының үтенесе һәм уларҙың ҡатнашлығы м‑н Урта йөҙ ҡаҙаҡтарының барымталарынан һаҡланыр...
СИЛӘБЕ ГУБЕРНАҺЫ
СИЛӘБЕ ГУБЕРНАҺЫ, 1919 й. РСФСР составында ойошторола. Губернаға Ырымбур губ. Троицк һәм Силәбе өйәҙҙәре, Тубыл губ. Ҡурған өйәҙе, Турғай өлкәһенең Ҡустанай өйәҙе инә. 1922 й. төньяҡта — Екатеринбург губернаһы, көнсығышта — Төмән губ., көньяҡ-көнсығышта һәм көньяҡта — Ҡырғыҙ АССР‑ы, көнбайышта БАССР...
СИЛАСАУ, Борай р‑нындағы ауыл
СИЛАСАУ, Борай р‑нындағы ауыл, Баҙраҡ а/с ҡарай. Район үҙәгенән К. 28 км һәм Яңауыл т. юл ст. К.-Көнс. табан 96 км алыҫлыҡта Нарыш й. (Тере Танып й. басс.) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 555 кеше; 1920 — 740; 1939 — 611; 1959 — 605; 1989 — 379; 2002 — 337; 2010 — 284 кеше. Башҡорттар йәшәй (2002)....
СИЛАНТЬЕВ, Бөрө р‑нындағы ауыл
СИЛАНТЬЕВ, Бөрө р‑нындағы ауыл, Силантьев а/с үҙәге. Район үҙәгенән К. 9 км һәм Өфө т. юл ст. Т.‑Көнб. табан 102 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 1081 кеше; 1920 — 1237; 1939 — 1055; 1959 — 559; 1989 — 520; 2002 — 605; 2010 — 677 кеше. Урыҫтар йәшәй (2002). Урта мәктәп, балалар баҡсаһы, фельдшер‑акушерлыҡ...
СИЛАНТЬЕВ Иван Матвеевич
СИЛАНТЬЕВ Иван Матвеевич [28.1. 1918, Өфө губ. ш. уҡ исемле өйәҙе Ҡалтыман а. (БР‑ҙың Иглин р‑ны) — 7.7.1958, шунда уҡ], Советтар Союзы Геройы (1943). Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. БАССР‑ҙың Иглин р‑нының Я.М.Свердлов ис. к‑зында эшләгән. 1938 й. алып Ҡыҙыл Армияла. 1942 й. июненән Көньяҡ‑Көнбайыш, Сталинград,...
СИК МӘСЬӘЛӘЛӘРЕ
СИК МӘСЬӘЛӘЛӘРЕ, функцияны уның үҙенең һәм (йәки) уның сығарылмаларының бөтә сик буйында йәки уның бер өлөшөндәге сикке ҡиммәттәре т‑дағы мәғлүмәт һәм өлкә эсендә булған интеграл‑дифференциаль нисбәттәре б‑са (бирелгән класс функциялары араһынан) табыу мәсьәләһе. Әгәр эҙләнелгән функция өлкә эсендә...
СИҘӘШ, Ҡариҙел р‑нындағы ауыл
СИҘӘШ, Ҡариҙел р‑нындағы ауыл, Үрге Һөйән а/с үҙәге. Район үҙәгенән Т.‑Көнс. 60 км һәм Щучье Озеро т. юл ст. (Пермь крайы) К.‑Көнс. табан 105 км алыҫлыҡта Ҡариҙел й. буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 90 кеше; 1920 — 81; 1939 — 111; 1959 — 606; 1989 — 395; 2002 — 299 кеше. Башҡорттар йәшәй (2002)....
СИҘӘМ, Хәйбулла р‑нындағы ауыл
СИҘӘМ, Хәйбулла р‑нындағы ауыл, Сиҙәм а/с үҙәге. Район үҙәгенән Т.‑Көнс. 54 км һәм Сибай т. юл ст. К. табан 58 км алыҫлыҡта Оло Урғаҙа й. буйында урынлашҡан. Халҡы: 1959 й. — 734 кеше; 1989 — 1176; 2002 — 1175; 2010 — 1120 кеше. Башҡорттар йәшәй (2002). Урта мәктәп, балалар муз. мәктәбе, балалар баҡсаһы,...
СИҘӘМ, Әбйәлил р‑нындағы ауыл
СИҘӘМ, Әбйәлил р‑нындағы ауыл, Әлмөхәмәт а/с үҙәге. Район үҙәгенән К.‑Көнс. 49 км һәм Әлмөхәмәт т. юл ст. Көнб. табан 3 км алыҫлыҡта Оло Ҡыҙыл й. буйында урынлашҡан. Халҡы: 1959 й. — 805 кеше; 1989 — 1648; 2002 — 1455; 2010 — 1404 кеше. Башҡорттар йәшәй (2002). Халҡы “Уралагро” ЯСЙ‑нда эшләй. Урта мәктәп,...
СИҘӘМ ҺӘМ ҠАЛДАУ ЕРҘӘР
СИҘӘМ ҺӘМ ҠАЛДАУ ЕРҘӘР, һөрөү һәм а.х. культуралары сәсеү өсөн яраҡлы ерҙәр. С.һ.ҡ.е. һөрөнтө ер һәм а.х. культуралары сәсеүлектәре майҙанын киңәйтеү өсөн төп резерв иҫәпләнә; улар 20 б. 50—60‑сы йй. Ҡаҙағстанда, Волга буйы, Урал, Көнбайыш һәм Көнсығыш Себер райондарында күпләп үҙләштерелгән. Сиҙәм...
СИҘӘМ ҠУРҒАНДАРЫ
СИҘӘМ ҠУРҒАНДАРЫ, Савромат мәҙәниәте археологик ҡомартҡыһы. Б.э.т. 5—4 бб. ҡарай. Әбйәлил р‑ны Сиҙәм а. төньяҡ-көнсығышҡа ҡарай 1,5 км алыҫлыҡта урынлашҡан. 1977 й., 1983 й. А.Х.Пшеничнюк тарафынан асылған һәм өйрәнелгән. Ҡурғанлы (диам. 10 м, бейеклеге 0,35—0,5 м) ҡәберлектәргә ҡарай. Ҡомартҡы бер-береһенән...
СИҘӘКБАШ, Бишбүләк р‑нындағы ауыл
СИҘӘКБАШ, Бишбүләк р‑нындағы ауыл, Бишбүләк а/с ҡарай. Район үҙәгенән Көнб. 9 км һәм Приют т. юл ст. К.‑Көнс. табан 39 км алыҫлыҡта Сиҙәк й. (Дим й. басс.) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 737 кеше; 1920 — 721; 1939 — 706; 1959 — 509; 1989 — 397; 2002 — 474; 2010 — 428 кеше. Сыуаштар йәшәй (2002)....
СИДОРОВКА, Йылайыр р‑нындағы ауыл
СИДОРОВКА, Йылайыр р‑нындағы ауыл, Үрге Ғәле а/с ҡарай. Район үҙәгенән К.‑Көнс. 72 км һәм Сибай т. юл ст. К.‑Көнб. табан 117 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Халҡы: 1900 й. — 771 кеше; 1920 — 836; 1939 — 302; 1959 — 230; 1989 — 173; 2002 — 210; 2010 — 226 кеше. Башҡорттар йәшәй (2002). Башланғыс мәктәп (Матрай...
СИДОРОВ Георгий Маркелович
СИДОРОВ Георгий Маркелович (21.1.1961, БАССР‑ҙың Ауырғазы р‑ны Таштамаҡ а.), инженер‑механик. Техник ф. д‑ры (1999). БР‑ҙың атҡ. уйлап табыусыһы (2004). ӨНИ‑не тамамлағандан һуң (1985) Өфө резина- техник изделиелар з‑дында эшләгән. 1989 й. һәм 2012 й. башлап ӨДНТУ‑ла: 1992 й. алып өлкән ғилми хеҙм‑р,...
СИДОРОВ Георгий Маркелович
СИДОРОВ Георгий Маркелович (21.1.1961, БАССР‑ҙың Ауырғазы районы Таштамаҡ а.), инженер‑механик. Техник фәндәр докторы (1999). БР‑ҙың атҡаҙанған уйлап табыусыһы (2004). ӨНИ‑не тамамлағандан һуң (1985) Өфө резина-техник изделиелар заводында эшләй. 1989 й. һәм 2012 й. башлап ӨДНТУ‑ла: 1992 й. алып өлкән...
СИДОРЕНКО Александр Филиппович
СИДОРЕНКО Александр Филиппович (15.1.1915, Томск губ. Новосвободный ҡсб — 20.6.1982, Өфө), артиллерист, лейтенант (1945). Советтар Союзы Геройы (1944). 1939 й. Халхин‑Гол й. буйындағы ҡораллы бәрелештә, Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. Горький хәрби‑сәйәси уч‑щеһын тамамлаған (1945). Иркутск өлк. урман сәнәғәте...
СИДНЕВ Александр Валентинович
СИДНЕВ Александр Валентинович (11.1.1937, Һарытау ҡ. — 8.4.2016, Өфө), геолог. Геол.‑минералогия ф. д‑ры (1985), проф. (1990). БР‑ҙың атҡ. халыҡ мәғарифы хеҙм‑ре (1997), РФ‑тың почётлы юғары проф. белем биреү хеҙм‑ре (2007). Һарытау ун‑тын тамамлағандан һуң (1960) Башҡ‑н терр. геол. идаралығының Көнбайыш...
СИДЕРИТ, минерал
СИДЕРИТ, т и м е р ш п а т ы, карбонаттар класы минералы, FeCO3. Магнезит һәм родохрозит (MnCO3) изоморфик рәттәре м‑н өҙлөкһөҙ бәйләнгән, тулы булмаған FeCO3—CaCO3 рәтен барлыҡҡа килтерә. MgCO3 миҡдары б‑са — сидероплезит (30%‑ҡа тиклем), пистомезит (30—50%); марганец б‑са манганосидерит, олигонит...
СИДЕРАЦИЯ
СИДЕРАЦИЯ, тупраҡты органик матдә һәм азот м‑н байытыу өсөн ергә сидераттарҙың йәшел массаһын һөрөп күмдереү. Йәшел ашламаларҙы ҡулланғанда тупраҡтың агрофизик үҙенсәлектәре, тупраҡтың агрохимик үҙенсәлектәре яҡшыра, тупраҡтың биологик активлығы арта. Йәшел ашламаның һөҙөмтәлелеге тиреҫтекенә оҡшаған...
СИДЕРАТТАР
СИДЕРАТТАР, с и д е р а л ь к у л ь т у р а л а р, йәшел ашлама өсөн үҫтерелгән үҫемлектәр. Сидерация өсөн башлыса ҡуҙаҡлы культуралар (клевер, ҡандала үләне, торна борсағы һ.б.; ҡара: Ҡуҙаҡлылар) үҫтерелә. Ғәҙәттә, С. үҫтерелгән участкала һөрөп күмдерәләр, һирәгерәк сабалар һәм башҡа баҫыуҙар өсөн...
