Для авторизации на текущем портале в Вашем профиле ЕСИА должно быть заполнено поле "Электронная почта"

Инергə
Төбәк интерактив энциклопедик портал «Башҡортостан»
Башҡортостан Республикаһы Фәндәр академияһы Башҡортостан Республикаһы “Башҡорт энциклопедияһы” дәүләт автономиялы фән учреждениеһы

Список материалов

Наименование статьи
Содержание статьи
Автор
Рубрикатор
Шәхестәр
Энциклопедии
Яңынан эҙләргә

СИБАЙ ҠУРҒАНДАРЫ

СИБАЙ ҠУРҒАНДАРЫ, Прохоровка (иртә Сармат) мәҙәниәте (ҡара: Сармат мәҙәниәте) археологик ҡомартҡылары. С.ҡ.I б.э.т. 4—3 бб. ҡарай. Сибай ҡ. төньяҡ‑көнсығышҡа табан 5 км алыҫлыҡта урынлашҡандар. 1965 й. Н.А.Мәжитов тарафынан асыла һәм өйрәнелә, 1995—96 йй. В.Н.Васильев тикшерә. Ҡурғанлы (диам. 10—20...

СИБАЙ КИРБЕС ЗАВОДЫ

СИБАЙ КИРБЕС ЗАВОДЫ. 1951 й. “Башмедьстрой” тресының Тимер- бетон изделиелар з‑ды составында миҙгелле кирбес цехы булараҡ нигеҙ һалына (7 ағас киптергесе һәм иҙәнгә ҡуйыла торған үртәү мейесе була, миҙгеленә 2,0 млн данаға тиклем кирбес етештергән), 1959 й. алып кирбес етештереү цехы (йыл әйләнәһенә...

СИБАЙ ИТ КОМБИНАТЫ

СИБАЙ ИТ КОМБИНАТЫ. 1969 й. нигеҙ һалына, 1975 й. файҙаланыуға тапшырыла, 1994 й. алып ААЙ, 2012 й. ябыла. Составына ит‑май, колбаса, компрессор цехтары, һыуытҡыс (бөтәһенә лә 1975 й. нигеҙ һалына) ингән. 2004 й. 295 кеше эшләгән. Ит һәм субпродукттар, колбаса изделиелары, иретелгән май, ярым фабрикаттар,...

СИБАЙ ИНСТИТУТЫ

СИБАЙ ИНСТИТУТЫ, 1998 й. БДПИ‑ның (1990 й. нигеҙләнгән) һәм БДУ‑ның (1993) Сибай филиалдарын берләштереү һөҙөмтәһендә асыла, 2009 й. алып БДУ‑ның Сибай ин‑ты (филиалы). Ин‑т (филиал) составында 5 ф‑т (тәбиғәт-математик, пед., технологик, иҡт., юридик) бар. Ғилми бүлеге, 3 китапханаһы, комплекслы музейы,...

СИБАЙ БАШҠОРТ ДРАМА ТЕАТРЫ

СИБАЙ БАШҠОРТ ДРАМА ТЕАТРЫ. 1931 й. Стәрлетамаҡ ҡ. 2‑се Респ. башҡ. проф. театры булараҡ ойошторола, 1932 й. алып Башҡ. район‑ара күсмә театры, ш. уҡ йылдан — Баймаҡ колхоз‑совхоз театры, 1957 й. — Сибай дәүләт колхоз-совхоз башҡ. театры, 1961 й. — БАССР‑ҙың Сиҙәм театры, 1968 й. — Сибай ҡала башҡ....

СИБАЙ БАЛАЛАР АҘЫҒЫ ҺӨТ-КОНСЕРВА КОМБИНАТЫ

СИБАЙ БАЛАЛАР АҘЫҒЫ ҺӨТ- КОНСЕРВА КОМБИНАТЫ, “С и б а й к о н с е р в м о л о к о”, балалар аҙығы, киптерелгән һөт һәм сыворотка, натрий казеинаты, аҡ май һ.б. етештереү пр‑тиеһы. 1979 й. нигеҙ һалына, 1984 й. сафҡа индерелә, 1985 й. пр‑тие составына Сибай май- сыр комб‑ты (1962 й. нигеҙ һалына) инә;...

СИБАЙ БАҠЫР КОЛЧЕДАНЫ ЯТҠЫЛЫҒЫ

СИБАЙ БАҠЫР КОЛЧЕДАНЫ ЯТҠЫЛЫҒЫ, Магнитогорск мегасинклинорийы көнбайыш битләүенең үҙәк өлөшөндә урынлашҡан. 3 участканан, йәки ятҡылыҡтан тора (төньяҡтан көньяҡҡа табан): Иҫке Сибай (1913 й. һоро тимер мәғдәне ер өҫтөнә сығып ятҡан урында асыла), Яңы Сибай (1939) һәм Һуҡыр ятыш (1952). Ятҡылыҡ риолит‑базальт...

СИБАЙ “ТӘҠҮӘ” ЙӘМИҒ МӘСЕТЕ

СИБАЙ “ТӘҠҮӘ” ЙӘМИҒ МӘ- СЕТЕ, 1996 й. Сибай ҡ. Мосолман дини ойошмаһы инициативаһы м‑н айырым кешеләрҙең хәйриә аҡсаһына төҙөлә. 2006 й. “Тәҡүә” (ғәр. — диндарлыҡ, дингә тоғролоҡ) исемен ала. БР Диниә назараты ҡарамағында. Мәсет (30х20х13 м) 2 ҡатлы, 4 яҡлы ҡыйыҡлы; стеналары ҡыҙыл кирбестән һалынған....

СИБАЕВ Шаһиәхмәт Утарбай улы

СИБАЕВ Шаһиәхмәт (Шәйәхмәт) Утарбай улы (1821, Ырымбур губ. Верхнеурал өйәҙе Бөрйән улусы Сибай а., хәҙ. БР‑ҙың Баймаҡ р‑ны Иҫке Сибай а., — ?), кантон башлығы, шағир‑импровизатор. Зауряд‑сотник (1857). 1852 й. алып 7‑се башҡ. кантонында йорт старшинаһы, 1853 й. — Һырдаръя нығытмалы сик һыҙығында хеҙмәт...

СИБАЕВ Вәзир Мәсғүт улы

СИБАЕВ Вәзир Мәсғүт улы (4.11. 1958, Өфө), хирург. Мед. ф. д‑ры (2007). БДМИ‑ны тамамлағандан һуң (1985) ӨМЭПБ мед.-санитария бүлегенең 13‑сө ҡала дауаханаһында эшләй, 2000 й. алып БДМУ‑ның өҫтәмә проф. белем биреү ин‑тында уҡыта. Фәнни эшмәкәрлеге ҡорһаҡ ҡыуышлығы ағзалары ауырыуҙары диагностикаһында...

СЕЯНЕЦ ТИТОВКИ

СЕЯНЕЦ ТИТОВКИ, алмағас сорты. 1928 й. Топорнин тәж.‑помология пунктында (ҡара: Кушнаренко емеш‑еләк культуралары һәм виноград селекцияһы үҙәге) В.П.Стреляев тарафынан сығарыла. Уртаса бейеклектәге, тиҙ үҫеүсән, һирәк пирамидаль сатырлы ағас. Үрендеһе уртаса, төҙ, асыҡ көрән төҫтә. Япрағы эре, оҙонса,...

СЕФЕРОВА Ева Павловна (Богосовна)

СЕФЕРОВА Ева Павловна (Богосовна; 25.1.1891, Симферополь ҡ. — 27.3.1968, Өфө), пианист, педагог. Петроград консерваторияһын тамамлағандан һуң (1914; В.Н.Дроздов класы) 1944 й. тиклем Симферополдә: яңғыҙ концерттар м‑н сығыш яһаған, музыка уч‑щеһында эшләгән. 1945—67 йй. — Өфө сәнғәт уч‑щеһында (1946—65...

СЕСКУТОВ Юрий Васильевич

СЕСКУТОВ Юрий Васильевич (13.11. 1927, Вольск ҡ. — 26.9.2008, Салауат ҡ.), хужалыҡ эшмәкәре. БАССР‑ҙың атҡ. төҙөүсеһе (1977). СССР‑ҙың Төҙөлөш материалдары сәнәғәте министрлығының Юғары инженерлыҡ курстарын тамамлаған (Мәскәү, 1955). 1946—52 йй. — Калинин өлк., 1955 й. алып Һарытау ҡ. эшләй. 1960 й....

СЕРПУХОВ ЯРУСЫ

СЕРПУХОВ ЯРУСЫ, карбондың аҫҡы бүлегенең өҫкө бүлексәһе. Визе ярусында ята, башҡорт ярусы м‑н ҡаплана. С.Н.Никитин тарафынан айырып күрһәтелә (1890). Серпухов ҡ. исеме м‑н аталған. БР‑ҙа диңгеҙҙәге карбонат һәм терриген‑карбонат ултырмаларынан тора. Ылымыҡтар, фораминиферҙар, мәрйендәр, брахиоподтар,...

СЕРПЕНТИНИТ, тау тоҡомо

СЕРПЕНТИНИТ (лат. serpentinus — йылан), з м е е в и к, метаморфик тау тоҡомо. Mg3[Si2O5](OH)4 составлы серпентин төркөмө минералдары хризотилдан, антигориттан, лизардиттан һәм ромб пироксены б‑са бастит псевдоморфозаларынан тора. Составында тальк, термолит, магнетит, хромит ҡушылмалары бар. Төҫө төрлө...

СЕРОВ Владимир Николаевич

СЕРОВ Владимир Николаевич (24.11. 1931, Свердловск ҡ.), акушер-гинеколог. Рәсәй Мед. ФА акад. (1999), БР ФА‑ның почётлы акад. (1991). Мед. ф. д‑ры (1971), проф. (1972). РФ‑тың атҡ. фән эшмәкәре (2001). Горький мед. ин‑тын тамамлағандан һуң (1955) Коми АССР‑ында эшләй. 1961 й. алып И.М.Сеченов ис. 1‑се...

СЕРНОВОД‑АБДУЛЛА БӨГӨЛӨ

СЕРНОВОД‑АБДУЛЛА БӨГӨЛӨ, С е р н о в о д ‑ А б д у л л а  у й п а т л ы ғ ы, С е р н о в о д ‑ А б д у л л а  а в л а к о г е н ы, Волга‑Урал антеклизаһының беренсе дәрәжәле кире тектоник структураһы. И.С.Огаринов (1957) һ.б. тарафынан өйрәнелә. Субкиңлек йүнәлешле. БР‑ҙа С.‑А.б. төп өлөшө үҫешкән....

СЕРНОВОД‑АБДУЛЛА БӨГӨЛӨ

СЕРНОВОД‑АБДУЛЛА БӨГӨЛӨ, С е р н о в о д ‑ А б д у л л а  у й п а т л ы ғ ы, С е р н о в о д ‑ А б д у л л а  а в л а к о г е н ы, Волга‑Урал антеклизаһының беренсе дәрәжәле кире тектоник структураһы. И.С.Огаринов (1957) һ.б. тарафынан өйрәнелә. Субкиңлек йүнәлешле. БР‑ҙа С.‑А.б. төп өлөшө үҫешкән....

СЕРМӘН, Белорет р‑нындағы ауыл

СЕРМӘН, Белорет р‑нындағы ауыл, Сермән а/с үҙәге. Район үҙәгенән К.‑Көнб. 23 км һәм Сермән т. юл ст. К.‑Көнб. табан 5 км алыҫлыҡта Ағиҙел й. буйында урынлашҡан. Халҡы: 1900 й. — 973 кеше; 1920 — 1425; 1939 — 1425; 1959 — 1590; 1989 — 1863; 2002 — 1888; 2010 — 2018 кеше. Башҡорттар йәшәй (2002). Сермән...

СЕРМӘН УРТА МӘКТӘБЕ.

СЕРМӘН УРТА МӘКТӘБЕ. Белорет р‑нында урынлашҡан. 1885 й. 2 класлы урыҫ‑башҡорт халыҡ училищеһы булараҡ асыла, 1918 й. алып 1‑се баҫҡыс, 1934 й. — колхоз йәштәре мәктәбе м‑н ҡушылғандан һуң тулы булмаған урта мәктәп, 1947 й. хәҙ. статусын ала. Әзекәй а. филиалы бар. Компьютер класы, уҡыу оҫтаханаһы,...