Список материалов
УРАЛ ВАҠЫТЛЫ ӨЛКӘ ХӨКҮМӘТЕ
УРАЛ ВАҠЫТЛЫ ӨЛКӘ ХӨКҮМӘТЕ, 1918 й. 19 авг. Екатеринбург ҡ. Рәсәй социал-демократик эшселәр партияһы, Социал-революционерҙар партияһы, Халыҡ азатлығы партияһы, Халыҡ-социалистик хеҙмәт партияһы вәкилдәре комиссияһы һәм Урал буржуазияһының партияла тормаған лидерҙары тарафынан төҙөлә. Хөкүмәт составына...
УРАЛ БАТЫР, эпос
“УРАЛ БАТЫР”, башҡ. ауыҙ‑тел ижады ҡомартҡыһы, эпос. Төп версияһы (шиғри‑сәсмә формала) 1910 й. М.А.Буранғолов тарафынан Ғәбит сәсәндән һәм Х.Х.Әлмөхәмәтовтан яҙып алынған. “У.б.” проза версияһы Ә.И.Харисов тарафынан теркәлгән. Эпоста ваҡиғалар ҡәҙимге кеше мөмкинселектәренән өҫтөнөрәк һәләткә эйә булған...
УРАЛ БАТЫР
УРАЛ БАТЫР, башҡ. фольклоры персонажы. “Урал батыр” эпосында Йәнбирҙе м‑н Йәнбикәнең (ҡара: Тәү ата‑баба) кесе улы, тәүге кеше (әжәлле), өлкән ағаһы Шүлгәндең ҡапма‑ҡаршыһы итеп бирелгән. Эпостың башынан уҡ ыңғай яҡтан күрһәтелә. У.б. тәртибе (ата-әсәһенең ҡушҡандарына тоғро, ағаһын ҡанлы турһыҡҡа ҡағылмаҫҡа...
УРАЛ АРЪЯҒЫ ЯЙЛАҺЫ
УРАЛ АРЪЯҒЫ ЯЙЛАҺЫ, У р а л а р ъ я ғ ы п е н е п л е н ы, БР һәм Силәбе өлк. терр‑яларындағы Башҡортостан (Көньяҡ) Уралының көнсығыш тау алдында урынлашҡан. Дөйөм ауышлығы Урал й. табан күҙәтелә. Рельефында аккумулятив һәм денудацион тигеҙлектәр, тәпәш тауҙар теҙмәһе айырыла. У.а.я. Башҡортостанда...
УРАЛ АРЪЯҒЫ ДАЛА ЗОНАҺЫ
УРАЛ АРЪЯҒЫ ДАЛА ЗОНАҺЫ, Баймаҡ, Йылайыр, Учалы, Хәйбулла, Әбйәлил р‑ндарының көнсығыш өлөшө а.х. терр‑яларын үҙ эсенә ала. Ер майҙаны (мең га): 2413,4, ш. иҫ. һөрөнтө ерҙәр — 595,8, сабынлыҡтар — 162,8, көтөүлектәр — 433,7, урмандар — 916,1 (1992). Уртаса тәүлек т‑раһы 10°С юғары булған осор эсендә...
Урал аръяғы башҡорттары ТАБЛ1и2
2‑се табл.
Урал аръяғы башҡорттарының Ырымбур губернаһы составына ингән торама пункттары*
*1866 й. мәғлүмәттәр б‑са, кәмендә 100 кеше йәшәгән торамалар күрһәтелгән
[“Рәсәй империяһының торамалар исемлеге. XXVIII: Ырымбур губернаһы” (“Списки населённых мест Российской империи. XXVIII: Оренбургская...
УРАЛ АРЪЯҒЫ БАШҠОРТТАРЫ
УРАЛ АРЪЯҒЫ БАШҠОРТТАРЫ, башҡорттарҙың этник төркөмө. Силәбе (31,0 мең кеше), Магнитогорск (14,0), Златоуст (5,8), Мейәс (5,7), Озерск (4,5), Үрге Өпәле (2,3), Ҡыштым (2,2), Ҡытаутамаҡ (2,2) ҡҡ., Әшә ҡ. һәм Әшә р‑нында (4,5), Ҡытау-Ивановск ҡ. һәм Ҡытау-Ивановск р‑нында (2,0), ш. уҡ Силәбе өлкәһенең...
УРАЛ АРМИЯҺЫ
УРАЛ АРМИЯҺЫ, 1918 й. апр. Урал казак ғәскәре частарынан ойошторолған, 1918 й. дек. алып Рус армияһы составындағы Урал айырым армияһы. У.а. 1‑се Урал һәм 2‑се Илек казак корпустары, 1919 й. сент. башлап Ырымбур армияһының 1‑се Ырымбур казак корпусы частары ингән. Граждандар һуғышы ваҡытында 1918 й....
УРАЛ АРМИЯ КОРПУСЫ
УРАЛ АРМИЯ КОРПУСЫ 6‑сы, Бөтә Рәсәй Ойоштороу йыйылышы ағзалары комитеты тарафынан 1918 й. көҙөндә Урал армия корпусы булараҡ ойошторолған; 1919 й. ғин. алып 6‑сы У.а.к., 13 марттан 6‑сы Урал уҡсылар корпусы. Составына 11‑се һәм 12‑се Урал уҡсылар див., 2‑се һәм 3‑сө Ырымбур казак бригадалары ингән....
УРАЛ АЛДЫ ҠАТМАРЛЫ БАССЕЙНЫ
УРАЛ АЛДЫ ҠАТМАРЛЫ БАССЕЙНЫ, баҫымһыҙ һәм баҫымлы ҡатлам (блок‑ҡатлам) һыуҙарын үҙ эсенә ала, Көнсығыш Европа ҡатлам һыуҙары басс. системаһының 1‑се дәрәжәле бассейны. Киңлеге 40—70 км. Урал алды бөгөлө сиктәрендә урынлашҡан. Пермь, карбон һәм девондың терриген (ҡомташ, аргиллит, конгломерат), карбонат...
УРАЛ АЛДЫ ДАЛА ЗОНАҺЫ
УРАЛ АЛДЫ ДАЛА ЗОНАҺЫ, Бишбүләк, Благовар, Бүздәк, Бәләбәй, Дәүләкән, Йәрмәкәй, Көйөргәҙе, Миәкә, Стәрлебаш, Стәрлетамаҡ, Туймазы, Фёдоровка, Шишмә, Әлшәй р‑ндары, Ейәнсура, Күгәрсен, Мәләүез р‑ндарының көнбайыш өлөшө а.х. терр‑яларын үҙ эсенә ала. Ер майҙаны (мең га): 3756,3, ш. иҫ. һөрөнтө ерҙәр —...
УРАЛ АЛДЫ БӨГӨЛӨ
УРАЛ АЛДЫ БӨГӨЛӨ, Уралдың алғы йыйырсыҡтары һәм Көнсығыш Европа платформаһы араһында урынлашҡан 1‑се дәрәжәле кире тектоник структура. Моғажарҙан алып Баренц диңгеҙе ярҙарына тиклем субмеридиональ йүнәлештә һуҙылған. Оҙонлоғо 2000 км, респ. сиктәрендә 525 км, киңлеге 70 км тиклем. Ҡаратау ҡалҡыуы төньяҡ...
УРАҠСЫЕВ Марат Абдулла улы
УРАҠСЫЕВ Марат Абдулла улы (20.2.1942, Коканд ҡ.), инженер‑электромеханик. Техник ф. д‑ры (1982), проф. (1985). БАССР‑ҙың атҡ. фән һәм техника эшмәкәре (1983), БАССР‑ҙың атҡ. уйлап табыусыһы (1987). Ташкент политехник ин‑тын тамамлаған (1963), 1965 й. алып шунда уҡ эшләй. 1972 й. алып ӨДАТУ‑ла (1980—82...
УРАҠСИНА Рәсимә Миңлебулат ҡыҙы
УРАҠСИНА Рәсимә Миңлебулат ҡыҙы (19.10.1950, БАССР‑ҙың Дәүләкән р‑ны Яңы Яппар а. — 23.8.2015, Өфө), шағирә. Филол. ф. канд. (1996). БАССР‑ҙың атҡ. уҡытыусыһы (1991), БР‑ҙың атҡ. сәнғәт эшмәкәре (2007), СССР‑ҙың мәғариф отличнигы (1990). Яҙыусылар союзы ағзаһы (1997). БДУ‑ны тамамлағандан һуң (1974)...
УРАҠСИН Урал Ғәзиз улы
УРАҠСИН Урал Ғәзиз улы (25.8.1951, Чкалов өлкәһе Мәҡсүт а. — 7.3.2022, Өфө ҡ.), архитектор. БР‑ҙың атҡаҙанған архитекторы (1994), РФ‑тың почётлы архитекторы (2001). Архитекторҙар союзы ағзаһы (1995). З.Ғ.Ураҡсиндың ҡустыһы. Мәскәү архитектура институтын тамамлағандан һуң (1974) Сибай ҡ. баш архитекторы,...
УРАҠСИН Урал Ғәзиз улы
УРАҠСИН Урал Ғәзиз улы (25.8.1951, Чкалов өлкәһе Мәҡсүт а. — 7.3.2022, Өфө ҡ.), архитектор. БР‑ҙың атҡаҙанған архитекторы (1994), РФ‑тың почётлы архитекторы (2001). Архитекторҙар союзы ағзаһы (1995). З.Ғ.Ураҡсиндың ҡустыһы. Мәскәү архитектура институтын тамамлағандан һуң (1974) Сибай ҡ. баш архитекторы,...
УРАҠСИН Зиннур Ғәзиз улы
УРАҠСИН Зиннур Ғәзиз улы (5.11. 1935, Ырымбур өлк. Мәҡсүт а. — 3.3.2007, Өфө), тел белгесе, яҙыусы, йәмәғәт эшмәкәре. БР ФА акад. (1991), филол. ф. д‑ры (1976), проф. (1983). РФ‑тың (1996), БАССР‑ҙың (1984) атҡ. фән эшмәкәре. Яҙыусылар союзы ағзаһы (1990). У.Ғ.Ураҡсиндың ағаһы. БДУ‑ны тамамлаған (1963)....
УРАҠАЙ, Яңауыл р‑нындағы ауыл
УРАҠАЙ, Яңауыл р‑нындағы ауыл, Байғужа а/с ҡарай. Район үҙәгенән һәм Яңауыл т. юл ст. К.‑Көнб. табан 13 км алыҫлыҡта Уръя й. (Беүә й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 572 кеше; 1920 — 590; 1939 — 440; 1959 — 309; 1989 — 231; 2002 — 191; 2010 — 173 кеше. Башҡорттар, татарҙар йәшәй (2002)....
УРАҠАЙ, Күгәрсен р‑нындағы ауыл
УРАҠАЙ, Күгәрсен р‑нындағы ауыл, Ибрай а/с ҡарай. Район үҙәгенән Көнб. 14 км һәм Мәләүез т. юл ст. К.‑Көнс. табан 61 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Халҡы: 1900 й. — 225 кеше; 1920 — 223; 1939 — 188; 1959 — 196; 1989 — 113; 2002 — 104; 2010 — 91 кеше. Башҡорттар йәшәй (2002). Фельдшер‑акушерлыҡ пункты, клуб...
УРАҠ, Балаҡатай р‑нындағы ауыл
УРАҠ, Балаҡатай р‑нындағы ауыл, Атарша а/с ҡарай. Район үҙәгенән К.‑Көнс. 12 км һәм Урғалы т. юл ст. Т.‑Көнб. табан 37 км алыҫлыҡта Оло Ыҡ й. (Әй й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 144 кеше; 1920 — 240; 1939 — 528; 1959 — 375; 1989 — 270; 2002 — 243; 2010 — 173 кеше. Башҡорттар, урыҫтар...
