Список материалов
УЛЕНДЕЕВА Анна Дмитриевна
УЛЕНДЕЕВА Анна Дмитриевна (17.8.1941, БАССР‑ҙың Кушнаренко р‑ны Кривой Ключ ҡсб), химик‑ технолог. Химия ф. д‑ры (1998). ӨНИ‑не тамамлаған (1965). 1959 й. алып Салауат икмәк з‑дында, 1963 й. — 18‑се комб‑тта (Салауат ҡ.) эшләй; 1965—2006 йй. Органик химия ин‑тында: 1980 й. башлап өлкән, 2000 й. — төп...
УЛАҠ I, археологик ҡомартҡыһы
УЛАҠ I, бронза быуаты археологик ҡомартҡыһы. Б.э.т. 2‑се мең йыллыҡтың 1‑се ярт. — ш. уҡ мең йыллыҡтың уртаһына ҡарай. Баймаҡ р‑ны Байыш а. төньяҡ‑көнбайышҡа табан 3 км алыҫлыҡта Улаҡ шишмәһенең (Оло Урғаҙа й. ҡушылдығы) уң ярында һыу баҫмай торған киртләстә урынлашҡан. 1996 й. Н.С.Савельев тарафынан...
УҠЫУ‑УҠЫТЫУ ОКРУГТАРЫ
УҠЫУ‑УҠЫТЫУ ОКРУГТАРЫ, Рәсәйҙә бер нисә губернаның уҡыу йорттарынан урындағы идара системаһын ойошторған уҡытыу‑адм. бүлексәләр. “Халыҡ мәғарифының яҡынса ҡағиҙәләре”нә (1803) ярашлы булдырыла. 6 У.‑у.о. билдәле, 20 б. башында — 12. Университеттар эргәһендәге училище ком‑ттары, 1835 й. алып Халыҡ мәғарифы...
УҠЫУ‑КҮНЕКМӘЛӘР ҮҘӘГЕ №464
УҠЫУ‑КҮНЕКМӘЛӘР ҮҘӘГЕ №464. 77210‑сы хәрби часть эргәһендә урынлашҡан (Өфө). 1989 й. СССР Хәрби һауа көстәренең 219‑сы спорт клубы булараҡ асыла, 1998 й. алып Рәсәй Хәрби һауа көстәренең 464‑се физик культура һәм спорт уҡыу‑күнекмәләр үҙәге. 2 тренажёр залы (18х18 м), ҡаршылыҡтар һыҙығы (110 м), волейбол...
УҠЫТЫУСЫЛАР СЪЕЗДАРЫ
УҠЫТЫУСЫЛАР СЪЕЗДАРЫ, пед. йәмәғәтселектең ойошоу формаһы. Рәсәйҙә революцияға (1917) тиклем Халыҡ мәғарифы министрлығының “Башланғыс халыҡ училищеларында уҡыусылар съездары тураһындағы ваҡытлы ҡағиҙәләр”енә (1899) ярашлы үткәрелгән. Беренсе Бөтә Рәсәй уҡытыусылар съезы Мәскәүҙә 1872 й. була.
Өфө...
УҠЫТЫУСЫЛАР СЕМИНАРИЯЛАРЫ
УҠЫТЫУСЫЛАР СЕМИНАРИЯЛАРЫ, Рәсәйҙә башланғыс мәктәп уҡытыусылары әҙерләгән ябыҡ типтағы урта проф. уҡыу йорттары. Уҡытыусылар семинариялары тураһындағы положениеға (1870) ярашлы ойошторолған. Халыҡ мәғарифы министрлығы ҡарамағында булған. Ҡаҙна, земстволар, айырым кешеләрҙең аҡсаһына тотолған. 15—16...
УҠЫТЫУСЫЛАР КАДРҘАРЫ
УҠЫТЫУСЫЛАР КАДРҘАРЫ, дөйөм һәм проф.‑техник мәғариф системаһының төп (штаттағы) квалификациялы хеҙм‑рҙәре составы. Башҡортостанда У.к. формалашыуы дини һәм дәүләт урыҫ телле проф. уҡыу йорттары барлыҡҡа килеүгә бәйле (ҡара: Дини белем биреү, Педагогик белем биреү). Уҡытыусылар әҙерләү Халыҡ мәғарифы...
УҠЫТЫУСЫЛАР ИНСТИТУТЫ
УҠЫТЫУСЫЛАР ИНСТИТУТЫ. 1909 й. асыла, 1919 й. алып Өфө Халыҡ мәғарифы ин‑ты (ҡара: Башҡорт дәүләт университеты). Уҡытыусылар институттары т‑дағы положениеға (1872) ярашлы ҡала училищелары, гимназиялар һәм прогимназиялар өсөн уҡытыусылар әҙерләгән уҡыу йорто булараҡ ойошторола. Халыҡ мәғарифы министрлығы...
УҠЫТЫУСЫЛАР ИНСТИТУТТАРЫ
УҠЫТЫУСЫЛАР ИНСТИТУТТАРЫ, 1) Рәсәйҙә 19 б. — 20 б. башында ҡала училищелары, өйәҙ училищелары, юғары башланғыс уч‑щелар һ.б. өсөн уҡытыусылар әҙерләгән ир‑егеттәр уҡыу йорттары. Тәүге У.и. (уҡыу курсы 4 йыл булған) 1817—22 йй. һәм 1838—46 йй. Баш пед. ин‑ты (С.‑Петербург) эргәһендә эшләгән. Уҡытыусылар...
УҠЫТЫУҘЫ ДИФФЕРЕНЦИАЦИЯЛАУ
УҠЫТЫУҘЫ ДИФФЕРЕНЦИАЦИЯЛАУ, белем биреүҙе уҡыусыларҙың ынтылыштарын, ҡыҙыҡһыныуҙарын һәм һәләттәрен иҫәпкә алып ойоштороу формаһы. Рәсәйҙә 1920 йй. башынан У.д. төрлө формалары һәм төрҙәре (айырым предметтарҙы төплө өйрәнеү, ҡыҙыҡһыныу б‑са кластар, һөнәри йүнәлеш биреү һ.б.) индерелә. 1980 йй. аҙ....
УҠЫТЫУ‑ТӘЖРИБӘ ХУЖАЛЫҒЫ, лимонарий.
УҠЫТЫУ‑ТӘЖРИБӘ ХУЖАЛЫҒЫ, лимонарий. РФ‑та, Көнсығыш Европала цитрус үҫемлектәр үҫтереүсе ҙур питомниктарҙың береһе. Лимон сорттарын һәм гибридтарын булдырыуға, экзотик үҫемлектәрҙең үҫентеләрен, сәскәләрҙең үрсетмәләрен һ.б. культураларҙы үҫтереүгә һәм һатыуға махсуслаша. 1990 й. Ағиҙел урман хужалығының...
УҠЫТЫУ‑ТӘЖРИБӘ УРМАН ХУЖАЛЫҒЫ
УҠЫТЫУ‑ТӘЖРИБӘ УРМАН ХУЖАЛЫҒЫ, федераль дәүләт учреждениеһы, БДАУ‑ға ҡарай. Урмандарҙы һаҡлау, яҡлау, тергеҙеү һәм тәрбиәләү б‑са эштәр башҡара. Аграр университеттың урман хужалығы белгестәрен әҙерләү б‑са уҡытыу‑производство һәм фәнни‑ғәмәли базаһы булып тора. 1948 й. Дмитриевка урмансылығы базаһында...
УҠЪЯПРАҠ
УҠЪЯПРАҠ (Sagittaria), көтөүсе ҡумыҙы һымаҡтар ғаиләһенә ҡараған үҫемлек заты. 20 төрө билдәле, башлыса Америкала, Евразияла таралған. Башҡортостанда ябай У. үҫә. Бер өйлө күп йыллыҡ үлән, бейеклеге 30—100 см. Тамырһабағы ҡыҫҡа, суҡлы, остарында бүлбегә оҡшаш бөрөләре булған оҙонса үренделәре бар. Сәскә...
УҠБАЛЫҠ
УҠБАЛЫҠ, с ө г ә (Acipenser ruthenus), бикре һымаҡтар ғаиләһенә ҡараған балыҡ. Азов, Балтик, Каспий, Ҡара, ш. уҡ Аҡ, Баренц, Карский диңгеҙҙәре басс. йәшәй. Кәүҙә оҙонлоғо — 125 см тиклем, ауырлығы — яҡынса 16 кг. Кәүҙәһе оҙонса, 5 буй рәт ромб һымаҡ һөйәк пластиналары бар. Арҡаһы ҡуйы һоро, һорғолт...
УҠ АТЫУ
УҠ АТЫУ, атыу спорты төрө, 4 дистанцияла (30 м алып 90 м тиклем) 36 уҡ м‑н стационар сәпкә (диам. 80—122 см) тейҙереү б‑са ярыш. Башҡортостанда У.а. үҫеше 1969 й. Бөрө пед. ин‑ты эргәһендә тәүге секция асылыуға бәйле, унда 1973 й. “Буревестник” ДСО‑һы эргәһендә У.а. б‑са ДЮСШ ойошторола. 1976 й. Мәләүез...
УКУЗӘШ, Мишкә р‑нындағы ауыл
УКУЗӘШ, Мишкә р‑нындағы ауыл, Яңы Троицкий а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т.‑Көнс. 21 км һәм Загородная т. юл ст. Т. табан 137 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Халҡы: 1939 й. — 203 кеше; 1959 — 280; 1989 — 172; 2002 — 158; 2010 — 156 кеше. Мариҙар йәшәй (2002).
Ауылға 1927 й. Бөрө кантонында нигеҙ һалынған.
Тәрж....
УКРАИНДАР
УКРАИНДАР (үҙ атамаһы украиндар), халыҡ, Украинаның төп халҡы. У. һаны 1989 й. Украина ССР‑ында — 37,5 млн, РСФСР‑ҙа — 4,36 млн; 2002 й. РФ‑та — 2,94 млн кеше. БАССР‑ҙа 1989 й. У. һаны — 74,9 мең; БР‑ҙа 2002 й. — 55,2 мең кеше. Айырыуса Өфө (17,7 мең кеше), Стәрлетамаҡ (6,6 мең), Салауат (3 мең) ҡҡ.,...
УКРАИНА ССР-ы ФӘНДӘР АКАДЕМИЯҺЫ
УКРАИНА ССР‑Ы ФӘНДӘР АКАДЕМИЯҺЫ, 1919 й. ойошторола. Бөйөк Ватан һуғышы осоронда 1941—43 йй. Президиумы һәм ин‑ттарының күпселеге Өфөлә эвакуацияла була. Эшмәкәрлегенең төп йүнәлештәре: авиация, металлургия, танк сәнәғәте өлкәһендә оборона әһәмиәтендәге мәсьәләләрҙе хәл итеү; һаулыҡ һаҡлау, тәбиғәт...
УКРАИНА
УКРАИНА, У к р а и н а Р е с п у б л и к а һ ы, Көнсығыш Европа тигеҙлегенең көньяҡ‑көнбайыш өлөшөндә урынлашҡан дәүләт. Майҙаны — 576,6 мең км2. Баш ҡалаһы — Киев. Дәүләт башлығы — президент. Халҡы — 42,9 млн кеше (2014): украиндар (77,8%), урыҫтар (17,3%) һ.б.; 4,2 мең башҡорт йәшәй (2001). Рәсми...
УКРАИН ФОЛЬКЛОРЫ
УКРАИН ФОЛЬКЛОРЫ. Башҡортостан Республикаһы украиндары фольклоры төр, жанр һәм форма төрлөлөгөндә үҫешә. Йыйылған материалдар араһында әкиәттәр (тормош‑көнкүреш, тылсымлы һәм хайуандар т‑да), риүәйәттәр, легендалар, хөрәфәти хикәйәләр ҙур урын алып тора. Мөхәббәт, ғаилә‑көнкүреш, тарихи (төрөктәр м‑н...
