Список материалов
УРЫНДАҒЫ ИДАРА
УРЫНДАҒЫ ИДАРА, органдар һәм юғары органдар тәғәйенләгән етәкселәр тарафынан башҡарылған урындағы эштәргә идара итеү системаһы. Башҡортостан Монгол империяһы, Нуғай Урҙаһы, Себер ханлығы һ.б. дәүләттәр составына ингән осорҙа идара хәрби-вассал системаға ҡоролған, бер үк ваҡытта урындағы үҙ идара системаһы...
УРЫН
УРЫН, ағастан яһалған махсус аҫлыҡтан (урын аяғы, һандыҡ аяғы), һандыҡтан, урын кәрәк-ярағынан торған йыйылма. Шулай уҡ башҡорттарҙың традицион интерьерында йортто биҙәү өсөн хеҙмәт иткән. Тирмәнең түрендә, ишектең һул яғынан ҡуйылған, даими йәшәгән торлаҡтарҙа башлыса уң яҡтан (ҡатын-ҡыҙ яғы) йәки...
УРЪЯҘЫ, Мишкә р‑нындағы ауыл
УРЪЯҘЫ, Мишкә р‑нындағы ауыл, Уръяҙы а/с үҙәге. Район үҙәгенән К.-Көнс. 17 км һәм Загородная т. юл ст. Т. табан 139 км алыҫлыҡта Бөрө й. буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 1925 кеше; 1920 — 1810; 1939 — 1121; 1959 — 508; 1989 — 335; 2002 — 264; 2010 — 221 кеше. Татарҙар, башҡорттар йәшәй (2002). Фельдшер‑акушерлыҡ...
УРУСОВ Василий Алексеевич
УРУСОВ Василий Алексеевич (яҡынса 1690 й. — 22.7.1741, Һамар ҡ.), кенәз, дәүләт һәм хәрби эшмәкәр. Ген.‑поручик (1739). 1722—23 йй. Фарсы походында, 1739—40 йй. башҡ. ихтилалын [ҡара: Башҡорт ихтилалдары (1735—40)] баҫтырыуҙа ҡатнашҡан. Оло Нуғай урҙаһы мырҙалары вариҫы. 1708—16 йй. Голландияла һәм...
УРТАКҮЛ, Бүздәк р‑нындағы ауыл
УРТАКҮЛ, Бүздәк р‑нындағы ауыл, Уртакүл а/с үҙәге. Район үҙәгенән һәм Бүздәк т. юл ст. К.‑Көнб. табан 8 км алыҫлыҡта Уртакүл (Сәрмәсән й. басс.) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1939 й. — 140 кеше; 1959 — 321; 1989 — 407; 2002 — 476; 2010 — 437 кеше. Башҡорттар, татарҙар йәшәй (2002). Төп мәктәп (Бүздәк урта...
УРТА ХӘЖӘТ, Шишмә р‑нындағы ауыл
УРТА ХӘЖӘТ, Шишмә р‑нындағы ауыл, Шөңгәккүл а/с ҡарай. Район үҙәгенән К.‑Көнб. 21 км һәм Шөңгәккүл т. юл ст. Т.‑Көнс. табан 11 км алыҫлыҡта Дим й. буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 180 кеше; 1920 — 264; 1939 — 316; 1959 — 320; 1989 — 188; 2002 — 201; 2010 — 202 кеше. Башҡорттар йәшәй (2002). Клуб,...
УРТА УҪМАН, Шишмә р‑нындағы ауыл
УРТА УҪМАН, Шишмә р‑нындағы ауыл, Шөңгәккүл а/с ҡарай. Район үҙәгенән К.‑Көнб. 27 км һәм Шөңгәккүл т. юл ст. Т.‑Көнб. табан 7 км алыҫлыҡта Балышлы й. (Дим й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 270 кеше; 1920 — 408; 1939 — 458; 1959 – 203; 1989 — 130; 2002 — 146; 2010 — 139 кеше. Башҡорттар,...
УРТА ТҮБӘ
УРТА ТҮБӘ, таш быуаттың археологик ҡомартҡыһы (тораһы). Ҡарабалыҡты ҡомартҡылары комплексына инә. Әбйәлил р‑ны Ташбулат а. көнбайышҡа табан 1 км алыҫлыҡта Ҡарабалыҡты күленең көнбайыш морононда урынлашҡан. 1961—68 йй. Г.Н.Матюшин тарафынан асыла һәм тикшерелә, 1971 й. О.Н.Бадер өйрәнә. Күп ҡатламлы...
УРТА ПРОФЕССИОНАЛЬ БЕЛЕМ
УРТА ПРОФЕССИОНАЛЬ БЕЛЕМ, проф. белемдең икенсе баҫҡысы, маҡсаты — урта квалификациялы белгестәр әҙерләү; ижади һәм проф. фекерләүҙе үҫтерергә булышлыҡ иткән дөйөм теоретик һәм махсус белемдәр һәм проф. күнекмәләр йыйылмаһы. Ҡайһы бер һөнәрҙәр өсөн У.п.б. — проф. әҙерлектең юғары баҫҡысы (балет, цирк...
УРТА МУЙНАҠ, Ейәнсура р‑нындағы ауыл
УРТА МУЙНАҠ, Ейәнсура р‑нындағы ауыл, Муйнаҡ а/с ҡарай. Район үҙәгенән К.‑Көнc. 30 км һәм Һарыҡташ т. юл ст. (Ырымбур өлк.) Т.‑Көнс. табан 64 км алыҫлыҡта Өҫкәлек й. (Һаҡмар й. басс.) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1900 й. — 241 кеше; 1920 — 220; 1939 — 278; 1959 — 228; 1989 — 146; 2002 — 184; 2010 — 176...
УРТА ҠАРАМАЛЫ, Йәрмәкәй р‑нындағы ауыл
УРТА ҠАРАМАЛЫ, Х у р а м а л, Йәрмәкәй р‑нындағы ауыл, Урта Ҡарамалы а/с үҙәге. Район үҙәгенән К.‑Көнб. 25 км һәм Приют т. юл ст. Т.‑Көнб. табан 30 км алыҫлыҡта Ҡарамалы й. (Кама й. басс.) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 917 кеше; 1920 — 579; 1939 — 612; 1959 — 481; 1989 — 335; 2002 – 397; 2010...
УРТА БЕЛЕМ
УРТА БЕЛЕМ, дөйөм белемдең икенсе баҫҡысы, маҡсаты — уҡыусыларҙың тейешле уҡыу программаларын үҙләштереүе; юғары белем өсөн нигеҙ булып тора. Дөйөм У.б. һәм урта профессиональ белем айырыла (ҡара: Мәғариф).
Башҡортостанда У.б. формалашыуы мәсеттәрҙә (ҡара: Мәҙрәсә) мосолман дини мәктәптәре таралыуға...
УРТА АҠБАШ, Кушнаренко р-нындағы ауыл
УРТА АҠБАШ, Кушнаренко р-нындағы ауыл, Шәрип а/с ҡарай. Район үҙәгенән К.‑Көнс. 23 км һәм Өфө т. юл ст. Т.‑Көнб. табан 38 км алыҫлыҡта Кәрәкә й. (Ҡармасан й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1896 й. — 495 кеше; 1920 — 570; 1939 — 397; 1959 — 306; 1989 — 202; 2002 — 168; 2010 — 175 кеше. Башҡорттар,...
УРТА АҠА, Мәсетле р‑нындағы ауыл
УРТА АҠА, Мәсетле р‑нындағы ауыл, Оло Аҡа а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т. 14 км һәм Красноуфимск т. юл ст. (Свердловск өлк.) К.-Көнс. табан 94 км алыҫлыҡта Аҡа й. буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 657 кеше; 1920 — 704; 1939 — 560; 1959 — 466; 1989 — 354; 2002 — 327; 2010 — 319 кеше. Татарҙар йәшәй (2002)....
УРСАЙ, Шаран р‑нындағы ауыл
УРСАЙ, Шаран р‑нындағы ауыл, Аҡбарыҫ а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т.‑Көнс. 8 км һәм Туймазы т. юл ст. Т.‑Көнс. табан 40 км алыҫлыҡта Шалтыҡ й. (Сөн й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 214 кеше; 1920 — 288; 1939 — 244; 1959 — 181; 1989 — 99; 2002 — 99; 2010 — 106 кеше. Мариҙар йәшәй (2002)....
УРОМИЦЕС
УРОМИЦЕС (Uromyces), тут бәшмәктәре төркөмө. 600‑гә яҡын бер һәм төрлө хужалы төрҙәре билдәле, киң таралған. Башҡортостанда бер нисә тиҫтә төрө бар. Башлыса ҡуҙаҡлылар (уредо- һәм телейтостадиялар) һәм һөтлөгән һымаҡтар (эцидиялар) ғаиләһенә ҡараған үҫемлектәрҙә паразит булып йәшәйҙәр. Үҫеш циклы тулы...
УРОЛОГИЯ АУЫРЫУҘАРЫ
УРОЛОГИЯ АУЫРЫУҘАРЫ, кеше һәм хайуандарҙың бәүел‑енес системаһы ағзалары ауырыуҙары төркөмө. Бәүел бүлеп сығарыу системаһы ауырыуҙары (нефрит, һейҙек ташы ауырыуы), ир‑аттың енси системаһы ауырыуҙары (простатит һ.б.), ҡатын‑ҡыҙҙың янбаш ағзалары ауырыуҙары, бәүел‑енес системаһының башҡа боҙолоштары...
УРОЛОГИЯ
УРОЛОГИЯ (гр. uron — бәүел һәм ...логия), урология ауырыуҙарының этиологияһын, патогенезын өйрәнгән, уларҙы диагностикалау, дауалау һәм иҫкәртеү ысулдарын эшләгән клиник медицина өлкәһе. Онкологик, гериатрик, балалар У., андрология, урогинекология айырыла. Башҡортостанда У. б‑са фәнни тикшеренеүҙәр...
УРНАШ
УРНАШ, башҡорттарҙа йәштәрҙең аралашыу өсөн ойошторолған традицион йолаһы. Ата-әсәһе өйҙә булмаған ҡыҙҙың өйөндә көҙ, ҡыш көндәре үткәрелгән, ғәҙәттә, хужалар уларға күҙ-ҡолаҡ булырға ҡатын-ҡыҙ туғандарының береһен ҡалдырған. У. егеттәр, ш. иҫ. күрше ауыл егеттәре, саҡырылған. Килтерелгән аҙыҡ‑түлектән...
УРМИЯҘ, Асҡын р‑нындағы ауыл
УРМИЯҘ, Асҡын р‑нындағы ауыл, Урмияҙ а/с үҙәге. Район үҙәгенән Көнс. 25 км һәм Көйәҙе т. юл ст. (Пермь крайы) К.‑Көнс. табан 133 км алыҫлыҡта Төй й. буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 780 кеше; 1920 — 931; 1939 — 866; 1959 — 984; 1989 — 681; 2002 — 684; 2010 — 583 кеше. Башҡорттар йәшәй (2002). Урта...
