Список материалов
ХОРЕОГРАФИЯ БЕЛЕМЕ БИРЕҮ
ХОРЕОГРАФИЯ БЕЛЕМЕ БИРЕҮ, хореография өлкәһендә белгестәр әҙерләү системаһы, хореографик эшмәкәрлек өсөн кәрәкле белем, оҫталыҡ һәм тәжрибә үҙләштереү процесы. Дөйөм (һәүәҫкәр эшмәкәрлек өсөн) һәм махсус (балетмейстерҙар, башҡарыусылар, педагогтар әҙерләү); урта һәм юғары Х.б.б. айырыла.
Башҡортостанда...
ХОРЕОГРАФИЯ
ХОРЕОГРАФИЯ (гр. choreia — бейеү һәм ...графия), бейеү сәнғәте төрҙәре. Х. сәнғәтенең нигеҙен бейеүсенең көй ыңғайына ритмик хәрәкәтләнеүе тәшкил итә. Х. көнкүреш (бал һәм халыҡ бейеүҙәре) һәм сәхнә (эстрада бейеүе һәм балет) бейеүҙәре айырыла. Х. халыҡ бейеү ижады традицияларына нигеҙләнә. Революцияға...
ХОРЕОГРАФИК МИНИАТЮРА
ХОРЕОГРАФИК МИНИАТЮРА, бейеү-сәхнә тамашаһының бәләкәй формаһы. Эстрадала бейеү ансамблдәре репертуарының нигеҙен тәшкил итә, балет театрында була. Башҡорт сәхнәһендә Х.м. 20 б. 30-сы йй. аҙ. — 40-сы йй. башында Опера һәм балет театры һәм Ғәскәров Ф. исемендәге халыҡ бейеүҙәре ансамбле ойошторолғандан...
ХОРҘАР
ХОРҘАР (гр. choros), 1) вокаль музыканы инструменталь ҡоралдарға ҡушылып йәки уларһыҙ (a capрella) башҡарған проф. йәки һәүәҫкәр йыр коллективтары (ҡара: Үҙешмәкәр хорҙар). Тауыш составы б-са бер төрлө (ҡатын-ҡыҙ, ир-егет, балалар) һәм ҡатнаш (4 хор партияһын үҙ эсенә ала: сопрано, альт, тенор, бас);...
ХОРДАЛЫЛАР
ХОРДАЛЫЛАР (Chordata), икенсел ауыҙлы хайуандар тибы. Яҡынса 45 мең төрө билдәле, бөтә Ер шары буйлап таралған. Х. 3 ярым тибы айырыла: ҡарышлауыҡлы Х., йәки оболочниктар, башһөйәкһеҙҙәр һәм умыртҡалылар. БР-ҙа 430-ҙан ашыу умыртҡалы хайуан төрө асыҡланған. Х. өсөн арҡа һөйәге рәүешендәге быуынһыҙ күсәрле...
ХОР МУЗЫКАҺЫ
ХОР МУЗЫКАҺЫ, хор м-н башҡарыу өсөн тәғәйенләнгән музыка (ҡара: Вокаль музыка, Хорҙар). Х.м. башҡарыусы состав (a cappella, башлап йырлаусы м-н, музыка ҡоралына ҡушылып йырлау), тарихи формалашҡан күп тауышлылыҡ (полифония, гетерофония, гомофония) һ.б. б-са айырыла. Х.м. әҫәрҙәре үҙ аллы булырға йәки...
ХОР КАПЕЛЛАҺЫ
ХОР КАПЕЛЛАҺЫ. 1969 й. Башҡорт филармонияһында Башҡ-н дәүләт Х.к. булараҡ ойошторола, 1991 й. алып БР Дәүләт Х.к., 1996 й. башлап БР Дәүләт академик Х.к. 2017 й. ойоштороусыһы, тәүге художество етәксеһе һәм баш дирижёры – Т.С.Сәйфуллин ис. бирелә. Беренсе концерты 1970 й. 12 апр., Рәсәй буйлап тәүге...
ХОПРЕНИНОВ Пётр Спиридонович
ХОПРЕНИНОВ Пётр Спиридонович (?—17.5.1784), Ырымбур губернаһы казактарынан Уложенный комиссия депутаты. Сотник. Һамар ҡ. казагы. Ырымбур казак ғәскәрендәхеҙмәт итә. Комиссияға Һамар ҡ. һәм Яйыҡ, Һамар йй. буйлап урынлашҡан 20 ҡәлғә старшиналары һәм казактарынан эш хаҡын арттырыу, йөкләмәләрҙе кәметеү,казак...
ХОНИНГЫЛАУ
ХОНИНГЫЛАУ (ингл. honing), металдарҙы ваҡ бөртөклө абразив йәки алмаслы ҡатламы булған металл ҡайраҡтар ярҙамында станоктарҙа ҡырҡыу юлы м-н эшкәртеү, абразив менән эшкәртеү төрө. Х. вибрациялы, ҡоро, электрохимик һ.б. төрҙәре айырыла. Х. “йөҙөп йөрөүсе” йәки “ҡаты” хонингылау эшләпәһе (хон) ҡулланыла....
ХОМЯКОВ Илларион Мартемьянович
ХОМЯКОВ Илларион Мартемьянович [17.11.1918, Өфө губ. ш. уҡ исемле өйәҙе Никольский а. (БР-ҙың Нуриман р-ны) – 20.3.2002, Өфө], геофизик, инженер-электрик. Техник ф. д-ры (1968), проф. (1971). Ҡаҙаҡ ССР-ының атҡ. фән һәм техника эшмәкәре (1968). Генерал-майор-инженер (1972). Б.В. һуғышында ҡатнашыусы....
ХОМУТОВКА, Бишбүләк р-нындағы ауыл
ХОМУТОВКА, Бишбүләк р-нындағы ауыл, Дим а/с ҡарай. Район үҙәгенән К. 44 км һәм Приют т. юл ст. К.-Көнс. табан 84 км алыҫлыҡта Уҫылы й. (Өйәҙе й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1939 й. — 272 кеше; 1959 — 328; 1989 — 408; 2002 — 326; 2010 — 245 кеше. Урыҫтар, башҡорттар йәшәй (2002). Башланғыс...
ХОМЕНТОВСКИЙ Александр Степанович
ХОМЕНТОВСКИЙ Александр Степанович (24.3.1908, С.-Петербург — 14.3.1986, Ырымбур ҡ.), геолог. СССР ФА-ның мөхбир ағзаһы (1960), геол.-минералогия ф. д-ры (1954), проф. (1955). Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. Себер технология ин-тын тамамлаған (Томск ҡ., 1930). Фәнни эшмәкәрлеге Себерҙәге һәм Көньяҡ Уралдағы...
ХОЛОПОВ Анатолий Александрович
ХОЛОПОВ Анатолий Александрович (24.2.1943, Өфө), график. БАССР-ҙың атҡ. рәссамы (1981). Рәссамдар союзы ағзаһы (1975). И.Д. Шадр ис. Свердловск художество уч-щеһын тамамлағандан һуң (1963) 1989 й. тиклем Башҡ-н ижади-производство комб-ты рәссамы. 1989—91 йй. БР Рәссамдар союзы идараһы рәйесе. 2004...
ХОЛОҠ ТӨҘӘТЕҮ УЧРЕЖДЕНИЕЛАРЫ
ХОЛОҠ ТӨҘӘТЕҮ УЧРЕЖДЕНИЕЛАРЫ, РФ енәйәт-башҡарыу системаһында иректән мәхрүм итеү рәүешендә язалауҙы башҡарған учреждениелар. Х.т.у. дөйөм, ҡаты һәм махсус режимдарҙағы холоҡ төҙәтеү колониялары, тәрбиә биреү колониялары, дөйөм, ҡаты режимдарҙағы төрмәләр, дауалау-иҫкәртеү һәм дауалау-холоҡ төҙәтеү...
ХОЛОДНЫЙ КЛЮЧ, Көйөргәҙе р-нындағы ауыл
ХОЛОДНЫЙ КЛЮЧ, Көйөргәҙе р-нындағы ауыл, Шәбағыш а/с ҡарай. Район үҙәгенән һәм Ермолаевка т. юл ст. Көнб. табан 17 км алыҫлыҡта Ҡарамалы й. (Оло Юшатыр й. басс.) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1939 й. — 280 кеше; 1959 — 335; 1989 — 347; 2002 — 364; 2010 — 317 кеше. Урыҫтар, башҡорттар йәшәй (2002). Фельдшер-акушерлыҡ...
ХОЛОДКОВСКИЙ Николай Аполлонович
ХОЛОДКОВСКИЙ Николай Аполлонович (31.7.1873 — ?), дәүләт эшмәкәре. Надворный советник (1911). Дворяндарҙан. Паж корпусын тамамлаған (С.-Петербург). 1892 й. алып император һарайы пажы, 1893 й. башлап камер-юнкер, һуңыраҡ 3-сө Драгун-Сумы полкы корнеты. 1906 й. алып Ырымбур өйәҙенең 4-се участкаһында...
ХОЛМОГОР, Көйөргәҙе р-нындағы ауыл
ХОЛМОГОР, Көйөргәҙе р-нындағы ауыл, Шәбағыш а/с ҡарай. Район үҙәгенән һәм Ермолаевка т. юл ст. Көнб. табан 3 км алыҫлыҡта Оло Юшатыр й. буйында урынлашҡан. Халҡы: 1900 й. — 241 кеше; 1920 — 331; 1939 — 468; 1959 — 328; 1989 — 122; 2002 — 130; 2010 — 121 кеше. Урыҫтар йәшәй (2002). Фельдшер-акушерлыҡ...
ХОЛМОГОР ТОҠОМО
ХОЛМОГОР ТОҠОМО, һыйыр малының һөт йүнәлешле тоҡомо. Тоҡом эсендәге типтары: үҙәк һәм төньяҡ. 18 б. Архангел губ. Холмогор һәм Архангел өйәҙҙәрендә урындағы малды уңайлы ашатыу шарттарында һайлап алыу ысулы м-н сығарыла. Мал һаны б-са Рәсәйҙә һөт һәм һөт-ит тоҡомдары араһында 3-сө урында тора. Бестужев...
ХОЛЕЦИСТИТ
ХОЛЕЦИСТИТ (гр. cholḗ – үт һәм kýstis – ҡыуыҡ), үт ҡыуығының шешеүе. Х. киҫкен (катараль, обструктив, флегмоноз һ.б.) һәм хроник (калькулёз, ташһыҙ һ.б.); беренсел һәм икенсел төрҙәргә бүленә. Х. башланыуына үт ташы ауырыуы, үттең тулышыуы, ҡайһы бер инфекцион һәм паразитар ауырыуҙар (вируслы гепатит,...
ХОЛДИНГ
ХОЛДИНГ, ике йәки унан да күберәк юридик шәхестең берләшмәһе, унда баш компания хоҡуғы нигеҙендә бер ҡатнашыусы башҡа ҡатнашыусылар эшмәкәрлегенә идара итә. Бүлендек ойошмаларҙы контролдә тотоу уларҙың устав капиталында өҫтөнлөклө ҡатнашыу һәм ҡануниәткә ярашлы хужалыҡ эшмәкәрлеген билдәләү ярҙамында...
