Список материалов

ЧУХАРЕВ Александр Иванович [23.12.1915, Өфө губ. Златоуст өйәҙе Ләмәҙ а. (БР-ҙың Дыуан р-ны) — 2.3.2007, Подольск ҡ.], лётчик, полковник (1961). Советтар Союзы Геройы (1945). Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. К.Е.Ворошилов ис. Өсөнсө лётчиктар һәм лётчиктар-күҙәтеүселәр хәрби мәктәбен (Ырымбур ҡ., 1937), Хәрби-һауа...

ЧУРКИН Юрий Васильевич (6.3. 1935, Осинники ҡ. — 1.9.1998, Өфө), химик-технолог. БР ФА-ның мөхбир ағзаһы (1995), техник ф. д-ры (1980), проф. (1986). БАССР-ҙың атҡ. фән һәм техника эшмәкәре (1989), СССР-ҙың нефть эшкәртеү һәм нефтехимия сәнәғәте отличнигы (1966), СССР-ҙың уйлап табыусыһы. Томск политехник...

ЧУРКИН Сергей Дмитриевич (12.11. 1952, Стәрлетамаҡ ҡ.), педагог. Иҡт. ф. канд. (1981), пед. ф. д-ры (1998), проф. (2002). РФ-тың халыҡ мәғарифы отличнигы (1993), РФ-тың почётлы юғары проф. белем биреү хеҙм-ре (2002). СДПИ-ны тамамлағандан һуң (1975) 1-се мәктәп-интернат (Стәрлетамаҡ) уҡытыусыһы. 1977...

ЧУРИКОВА Инна Михайловна (5.10.1943, Бәләбәй ҡ. — 14.1.2023, Мәскәү ҡ.), актриса. СССР‑ҙың (1991) һәм РСФСР‑ҙың (1985) халыҡ, РСФСР‑ҙың атҡаҙанған (1977) артисы. М.С.Щепкин исемендәге театр училищеһын тамамлағандан һуң (1965; Л.А.Волков, В.И.Цыганков курсы) 1968 й. тиклем Мәскәү йәш тамашасы театры,...

ЧУРБАНОВ Николай Илларионович (26.10.1887, Һарытау губ. Чибирлей а. — 24.11.1948, Өфө), патологоанатом. Мед. ф. д-ры (1943), проф. (1943). Һарытау ун-тын тамамлағандан һуң (1924) Төньяҡ-поляр химия-бактериология ин-тында (Архангельск ҡ.) бүлек мөдире, 1928 й. алып Бүрәт-Монгол АССР-ының өлкә суд-мед....

ЧУРАЕВ Рөстәм Нур улы (7.1. 1947, Ҡазан), генетик. Биол. ф. д-ры (1988), проф. (2004). БР-ҙың атҡ. фән эшмәкәре (1999). Новосибирск ун-тын тамамлағандан һуң (1970) СССР ФА Себер бүлексәһенең Цитология һәм генетика ин-тында (Новосибирск ҡ.) эшләй. 1982 й. нояб. алып Химия ин-тының, 1983 й. — Биохимия...

ЧУНИН Евгений Петрович [24.2. 1919, Өфө губ. Стәрлетамаҡ өйәҙе Петропавловка а. (БР-ҙың Ғафури р-ны) — 18.11.1998, Өфө], селекционер. А.х. ф. канд. (1970). БР-ҙың атҡ. а.х. хеҙм-ре (1996). Б.В. һуғышында һәм 1945 й. совет-япон һуғышында ҡатнашыусы. БАХИ-ны тамамлаған (1956). 1939—40 йй. Баймаҡ р-нының...

ЧУМАКОВА Юлия Петровна (16.7. 1930, Мәскәү өлк. Спасские Выселки а. — 20.12.2000, Өфө), тел белгесе. Филол. ф. д-ры (1994), проф. (1997). Рязань пед. ин-тын тамамлаған (1953). 1958 й. алып Барнаул пед. ин-тында, 1962 й. — Горький ун-тында, 1970 й. — БДПИ-ла, 1975 й. башлап БДУ-ла уҡытҡан. Фәнни эшмәкәрлеге...

ЧУМАКОВ Фёдор Федотович (1729 — 1786 й. һуң, Рига наместниклығының Перново ҡ.), Крәҫтиәндәр һуғышында (1773—75) ҡатнашыусы, Е.И.Пугачёв полковнигы. Казактарҙан. Яйыҡ казак ғәскәрендә хеҙмәт итә. Ихтилалға 1773 й. 18 сент. ҡушыла. Пугачёвтың Йәшерен советы составына ингән. 1773 й. окт. — 1774 й. мартында...

ЧУЛПАН, ужым арышы сорты. 1975 й. С.А.Ҡунаҡбаев, Н.И. Лещенко, А.М.Власова (БНИИСХ) тарафынан бер нисә гибридтың иң продуктив биотиптарынан ҡатмарлы синтетик популяциялар булдырыу һәм күп тапҡыр һайлап алыу ысулы м-н сығарыла. Һабағының бейеклеге 75—130 см. Башағының оҙонлоғо 9—13 см, асыҡ һары төҫтә,...

ЧУЛОШНИКОВ Александр Петрович (8.8.1894, Подольск губ. Чёрный Остров а. — 1941, башҡа мәғлүмәттәр б-са, 1942 й. ғин., Ленинград), тарихсы. Тарих ф. канд. (1935). Император Петроград ун-тының тарих-филол. ф-тын тамамлағандан һуң (1916) шунда уҡ уҡыта. 1919 й. алып Ҡырғыҙ АССР-ының Халыҡ мәғарифы ин-тында,...

ЧУЙКИН Сергей Васильевич (1.11. 1950, БАССР-ҙың Көйөргәҙе р-ны Күмертау эшселәр ҡсб, хәҙ. Күмертау ҡ.), стоматолог. Мед. ф. д-ры (1990), проф. (1993). РФ-тың (2008) һәм БР-ҙың (1998) атҡ. табибы. БДМИ-ны тамамлағандан һуң (1975) Респ. балалар клиник дауаханаһында, 1976 й. алып Шишмә район дауаханаһында...

ЧУЕВА Анна Николаевна [22.5.1895, Курск губ. Вязовое а. — 7.7.1973, БАССР-ҙың Күмертау р-ны Ҡунаҡбай а. (БР-ҙың Көйөргәҙе р-ны)], Соц. Хеҙмәт Геройы (1966). 1929 й. алып Көйөргәҙе р-нының “Алтын башаҡ” к-зында эшләй (1937 й. башлап звено етәксеһе). Ч. звеноһы йәшелсә үҫтереүҙә юғары күрһәткестәргә өлгәшкән:...

ЧУДОВ Максим Александрович (12.11.1982, БАССР‑ҙың Өфө районы Михайловка а.), спортсы. Биатлон буйынса Рәсәйҙең халыҡ-ара класлы спорт мастеры (2003), Рәсәйҙең атҡаҙанған спорт мастеры (2008). БДУ-ны тамамлаған (2009). Өфө районы СДЮШОР-ы (тренерҙары В.В.Ковалёв, Л.П.Ковалёва), биатлон буйынса СДЮСШОР...

ЧУДНОВСКИЙ Вадим Максович (1.9.1958, Электроугли ҡ.), тренер. Хәҙерге бишбәйге буйынса Рәсәйҙең атҡаҙанған тренеры (2000) һәм СССР-ҙың спорт мастеры (1976). БР-ҙың атҡаҙанған физик культура хеҙмәткәре (2004). Мәскәү өлкә физик культура институтын тамамлаған (1984). Хәҙерге бишбәйге буйынса СДЮСШОР тәрбиәләнеүсеһе...

ЧУДИНОВ Энгельс Матвеевич (13.10.1930, Бөрө ҡ. — 3.7.1980, Мәскәү), философ. Филос. ф. д-ры (1968), проф. (1970). ЛДУ-ны тамамлаған (1953). 1955 й. алып Бөрө пед. ин-тында, 1958 й. — ӨАИ-ла эшләй (1964 й. — марксистик-ленинсы филос. һәм фәнни коммунизм каф. мөдире). 1966 й. башлап Мәскәү физика-техника...

ЧУДИНОВ Энгельс Матвеевич (13.10.1930, Бөрө ҡ. — 3.7.1980, Мәскәү ҡ.), философ. Философия фәндәре докторы (1968), профессор (1970). ЛДУ‑ны тамамлаған (1953). 1955 й. алып Бөрө педагогия институтында, 1958 й. — ӨАИ‑ла эшләй (1964 й. — марксистик‑ленинсы философияһы һәм фәнни коммунизм кафедраһы мөдире)....

ЧУГАЕВ Александр Георгиевич (29.1.1924, Ейск ҡ. — 1990, Мәскәү), композитор, музыка белгесе, педагог. Мәскәү консерваторияһын тамамлаған (1951; Д.Д.Шостакович, Ю.А.Ша­порин һәм В.Я.Шебалин класы). 1947—78 йй. Гнесиндар ис. Музыка уч-щеһында, бер үк ваҡытта 1948 й. алып Гнесиндар ис. Муз.-пед. ин-тында...

ЧУВЫРОВ Александр Николаевич (1.8.1949, БАССР-ҙың Өфө р-ны Булгаков а. — 11.10.2012, Өфө), физик. Физика-матем. ф. д-ры (1991), проф. (2007). Рәсәйҙең почётлы юғары белем биреү хеҙм-ре (1997). БДУ-ны тамамлағандан һуң (1971) шунда уҡ эшләй: 1982 й. алып фән б-са проректор, 2000 й. — инженерлыҡ физикаһы...

ЧКАЛОВСКИЙ, С е р г е е в к а, Иглин р-нындағы ауыл, Кәлтә а/с ҡарай. Район үҙәгенән һәм Иглин т. юл ст. К.-Көнс. табан 30 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Халҡы: 1939 й. — 669 кеше; 1959 — 369; 1989 — 220; 2002 — 180; 2010 — 134 кеше. Белорустар йәшәй (2002). Клуб, китапхана бар. Ауылға 20 б. 30-сы йй. нигеҙ...