Список материалов
ШОРТ‑ТРЕК
ШОРТ‑ТРЕК (ингл. short trak, һүҙмә‑һүҙ — ҡыҫҡа юл), конькиҙа шыуыу спорты төрө, хоккей майҙансығында билдәләнгән ҡыҫҡа овал ябыҡ юлда йүгереү. Күпбәйгелә, айырым дистанцияларҙа һәм эстафетала ярыштар айырыла. Башҡортостанда Ш.‑т. 1987 й. Өфөләге 1‑се СДЮСШОР‑ҙа Ш.‑т. бүлексәһе асылыуға бәйле үҫешә (тренеры...
ШОРОХОВ, Асҡын р‑нындағы ауыл
ШОРОХОВ, Асҡын р‑нындағы ауыл, Петропавловка а/с ҡарай. Район үҙәгенән Көнб. 7 км һәм Көйәҙе т. юл ст. (Пермь крайы) К.‑Көнс. табан 104 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Халҡы: 1920 й. — 30 кеше; 1939 — 78; 1959 — 169; 1989 — 130; 2002 — 137; 2010 — 122 кеше. Башҡорттар, татарҙар йәшәй (2002). Фельдшер‑акушерлыҡ...
ШОРНИКОВ Дмитрий Владимирович
ШОРНИКОВ Дмитрий Владимирович (24.11.1961, Өфө ҡ. — 20.10.2020, шунда уҡ), спортсы. Химия фәндәре кандидаты (1991). Спорт туризмы буйына Рәсәйҙең халыҡ‑ара класлы спорт мастеры (2005), бөтә Рәсәй категориялы судья (2012). БР‑ҙың атҡаҙанған физик культура хеҙмәткәре (2008). ӨНИ‑не тамамлаған (1984)....
ШОР ТЕЛЕ
ШОР ТЕЛЕ, төрки телдәрҙең береһе (уйғыр төркөмө). Шорҙарҙың милли теле. Кемерово өлк., ш. уҡ Красноярск крайында, Хакасияла таралған. Һөйләшеүселәр һаны – 6 меңдән ашыу кеше (2002). Алтай теленә һәм хаҡас теленә яҡын. Ш.т. мрассу һәм кондома диалекттары айырыла. Мрассу диалекты 20 б. 20—30‑сы йй. әҙәби...
ШОҢҠАРОВ Ниғмәт Динәхмәт улы
ШОҢҠАРОВ Ниғмәт Динәхмәт улы [1.1.1931, БАССР‑ҙың Дәүләкән р‑ны Ташлы а. (БР‑ҙың Әлшәй р‑ны) – 4.3.1994, Өфө, тыуған яғында ерләнгән], фольклорсы. БАССР‑ҙың атҡ. мәҙәниәт хеҙм‑ре (1988). Журналистар союзы ағзаһы (1963). К.А.Тимирязев ис. Башҡорт пед. ин‑тын тамамлаған (1954). 1958–90 йй. ТТӘИ‑лә ғилми...
ШОҢҠАР”, әҙәби‑нәфис журналы
“ШОҢҠАР”, йәштәрҙең ижт.‑сәйәси, әҙәби‑нәфис журналы. Ойоштороусыһы — БР‑ҙың Матбуғат һәм киң мәғлүмәт саралары агентлығы. Өфөлә айына 1 тапҡыр (2007 й. авг. тиклем — 2 айға 1 тапҡыр) башҡорт телендә сыға. 1991 й. июненән “Ағиҙел” ж. эсендәге журнал булараҡ нәшер ителә, 1993 й. нояб. башлап үҙ аллы...
ШОҢҠАР, ҡош
ШОҢҠАР, ә т ә л г е (Falco rusticolus), ыласын һымаҡтар отрядының ыласындар ғаиләһенә ҡараған ҡош. Евразияның һәм Төньяҡ Американың арктик, субарктик, һирәгерәк уртаса бүлкәттәрендә таралған. Күсәр ҡош. Кәүҙә оҙонлоғо 50—63 см, ата Ш. ауырлығы 0,8—1,3 кг, инә ҡоштарҙың — 1,4—2,1 кг, ҡанат йәйеме 126—160 см....
ШОМБОЯ
ШОМБОЯ (Orobanche), шомбоя һымаҡтар ғаиләһенә ҡараған хлорофилһыҙ паразит үҫемлектәр заты. Яҡынса 150 төрө билдәле, Төньяҡ ярымшарҙың уртаса һәм субтропик бүлкәттәрендә таралған. Башҡортостанда 9 төрө үҫә. Күп йыллыҡ үлән кеүек үҫемлектәр. Тамырҙары гаусторияларға (ҡыҫҡа итләс сүстәр) үҙгәргән, улар...
ШОМБАЙ
ШОМБАЙ, фольклор персонажы, башҡорт әкиәттәре геройы. Хәйләкәр, алдаҡсы кешенең дөйөмләштерелгән образы. Шул уҡ исемле әкиәттә Ш. — үҙен һармаҡ итеп күрһәткән шаян кеше: байға ҡатыны хеҙмәтсе итеп Ш. исемле кешене алмаҫҡа ҡуша, әммә Ш. ауылда бөтә үҫмерҙәр ҙә бер үк исем йөрөтә тип байҙы ышандырып,...
ШОЛОМ Владимир Юрьевич
ШОЛОМ Владимир Юрьевич (12.2. 1955, БАССР‑ҙың Ғафури р‑ны Красноусол ҡсб), инженер‑механик. Техник ф. д‑ры (2006). БР‑ҙың атҡ. машиналар эшләүсеһе (2009). ӨАИ‑ны тамамлағандан һуң (1980) шунда уҡ эшләй: 1983 й. алып өлкән инженер, 1985 й. – режим б‑са проректор. 1991 й. башлап “ӨАИ‑ның хужалыҡ иҫәбендәге...
ШОКУРОВ Анисим Павлович
ШОКУРОВ Анисим Павлович [15.4. 1912, Өфө губ. Бәләбәй өйәҙе Түб. Яңы Кәстәй а. (БР‑ҙың Баҡалы р‑ны) — 26.7.1990, Октябрьский ҡ.], археолог. БАССР мәктәбенең атҡ. уҡытыусыһы (1971), РСФСР‑ҙың халыҡ мәғарифы отличнигы (1961). Урал дәүләт ун‑тында уҡыған (Свердловск ҡ., 1953—57). 1932 й. алып Баҡалы р‑нының...
ШОБУХОВА Лилиә Булат ҡыҙы
ШОБУХОВА Лилиә Булат ҡыҙы (13.11.1977, Белорет ҡ.), спортсы. Еңел атлетика б‑са Рәсәйҙең халыҡ‑ара класлы спорт мастеры (2002), Рәсәйҙең атҡ. спорт мастеры (2009). Магнитогорск пед. ун‑тын тамамлаған (2000). 1‑се ДЮСШ тәрбиәләнеүсеһе (Белорет; тренерҙары Е.Г.Сенченко, Т.В.Сенченко). Экиден б‑са (2001—02),...
ШМИДТ, Өфө р‑нындағы ауыл
ШМИДТ, Өфө р‑нындағы ауыл, Урыҫ‑Юрмаш а/с ҡарай. Район үҙәгенән Көнс. 25 км һәм Юрмаш т. юл ст. К.‑Көнб. табан 8 км алыҫлыҡта Һыуыҡшишмә й. (Юрмаш й. ҡушылдығы) тамағында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 154 кеше; 1920 — 227; 1939 — 273; 1959 — 146; 1989 — 153; 2002 — 296; 2010 — 406 кеше. Урыҫтар йәшәй...
ШМИДТ Алексей Викторович
ШМИДТ Алексей Викторович (27.7. 1894, Лифляндия губ. Тарту ҡ. — 26.4.1935, Ленинград), археолог, шәрҡиәтсе. Император Петроград ун‑тын тамамлаған (1916). 1917 й. алып Пермь ун‑тында, бер үк ваҡытта 1920 й. башлап Пермь тыуған яҡты өйрәнеү музейында эшләй. 1922 й. алып А.И.Герцен ис. Ленинград пед....
ШМАРЕВ Алексей Тихонович
ШМАРЕВ Алексей Тихонович (18.1. 1913, Терек өлк. Нальчик биҫтәһе — 2.6.1993, Мәскәү), дәүләт һәм хужалыҡ эшмәкәре. Техник ф. д‑ры (1966). ТАССР‑ҙың атҡ. нефтсеһе (1983), СССР‑ҙың почётлы нефтсеһе (1987), СССР‑ҙың почётлы ер аҫты разведкалаусыһы (1983). Грозный нефть ин‑тын тамамлаған (1938). 1930—32...
ШМАКОВ Виктор Васильевич
ШМАКОВ Виктор Васильевич (30.9.1942, Пугачёв ҡ.), журналист. Журналистар союзы ағзаһы (1971). БДУ‑ны тамамлаған (1969). 1962 й. алып Әлшәй р‑нында: мәктәптәрҙә уҡытыусы, “Дёма” (“Дим”; ҡара: “Альшеевские вести”) гәз. әҙәби хеҙм‑ре, 1965 й. башлап ВЛКСМ‑дың район ком‑тында бүлек мөдире, 1967 й. — “Знамя”...
ШЛЯХОВ Дмитрий Юрьевич
ШЛЯХОВ Дмитрий Юрьевич (15.2. 1967, БАССР‑ҙың Көйөргәҙе р‑ны Ермолаевка ҡала тибындағы ҡсб — 3.11.2016, шунда уҡ), спортсы. Парашют спорты б‑са Рәсәйҙең халыҡ‑ара класлы спорт мастеры (1993). БР‑ҙың күренекле спортсыһы (2004). Авиация-техник спорт клубы тәрбиәләнеүсеһе (Күмертау ҡ.; тренерҙары В.П.Барсуков,...
ШЛЮХИН Николай Матвеевич
ШЛЮХИН Николай Матвеевич [24.12.1914, Ырымбур губ. ш. уҡ исемле өйәҙе Яңы Троицкий а. (Ырымбур өлк. Октябрь р‑ны) — 29.11.1992, Ишембай ҡ.], хужалыҡ эшмәкәре. БАССР‑ҙың атҡ. нефтсеһе (1965), СССР‑ҙың почётлы нефтсеһе (1974). 1936—74 йй. “Башнефть” берекмәһендә эшләй: торба базаһы быраулаусыһы, инженеры,...
ШЛЁМОВ Валерий Николаевич
ШЛЁМОВ Валерий Николаевич [14.2.1950, Тирлән ҡсб (Белорет ҡ.), хәҙ. БР‑ҙың Белорет р‑ны Тирлән а.], электрик. СССР‑ҙың почётлы металлургы (1976). 1971—2010 йй. Белорет металлургия комб‑тында эшләй: электромонтёр, 1983 й. алып һәм 2005 — 09 йй. электр ҡорамалдарын ремонтлау мастеры, 1999 й. башлап электрик. 1987...
ШЛЁМОВ Валерий Николаевич
ШЛЁМОВ Валерий Николаевич [14.2.1950, Тирлән ҡсб (Белорет ҡ.), хәҙ. БР‑ҙың Белорет р‑ны Тирлән а.], электрик. СССР‑ҙың почётлы металлургы (1976). 1971—2010 йй. Белорет металлургия комб‑тында эшләй: электромонтёр, 1983 й. алып һәм 2005 — 09 йй. электр ҡорамалдарын ремонтлау мастеры, 1999 й. башлап электрик. 1987...
