Для авторизации на текущем портале в Вашем профиле ЕСИА должно быть заполнено поле "Электронная почта"

Инергə
Төбәк интерактив энциклопедик портал «Башҡортостан»
Башҡортостан Республикаһы Фәндәр академияһы Башҡортостан Республикаһы “Башҡорт энциклопедияһы” дәүләт автономиялы фән учреждениеһы

Список материалов

Наименование статьи
Содержание статьи
Автор
Рубрикатор
Шәхестәр
Энциклопедии
Яңынан эҙләргә

ЫРЫМБУР ХӘРБИ ПРОГИМНАЗИЯҺЫ

ЫРЫМБУР ХӘРБИ ПРОГИМНАЗИЯҺЫ, дөйөм белем биргән уҡыу йорто. 1868 й. үҫмерҙәрҙе юнкерҙар уч‑щеларына һ.б. хәрби мәктәптәргә инеү өсөн әҙерләү маҡсатында башланғыс хәрби мәктәп нигеҙендә асыла. Хәрби министрлыҡ ҡарамағында тора. Уҡыу түләүле була (йылына 218—260 һум). Башлыса дворяндарҙың һәм хәрби хеҙм‑рҙәрҙең...

ЫРЫМБУР ТАРИХИ ЙӘМИҒ МӘСЕТТӘРЕ

ЫРЫМБУР ТАРИХИ ЙӘМИҒ МӘСЕТТӘРЕ. Алыш‑биреш йорто мәсете 1746 й. Ырымбур алыш‑биреш йорто терр‑яһында төҙөлә, 1749 й. Яйыҡ й. (ҡара: Урал) яҙғы ташҡыны юҡ итә, 1785 й. тергеҙелә (2 манараһы булған). Ырымбур сик буйы эштәре экспедицияһы ҡарамағында тора, руханиҙар эш хаҡын Өфө ҡаҙна палатаһынан ала. Мәсет...

ЫРЫМБУР СИК ҺЫҘЫҒЫ

ЫРЫМБУР СИК ҺЫҘЫҒЫ, Ырымбур нығытмалы сик һыҙығы, 18—19бб. оборона ҡоролмалары системаһы (ҡара: Нығытмалы сик һыҙыҡтары). Рәсәй м‑н Ҡаҙағстан араһында сикте ябыу өсөн ойошторола. Сик һыҙығының төҙөлөүе Волга буйы, Урал буйы ерҙәрен һәм Уралды артабан колониялаштырыуға булышлыҡ итә. Ы.с.һ. Тубыл й. алып...

ЫРЫМБУР СИК БУЙЫ КОМИССИЯҺЫ

ЫРЫМБУР СИК БУЙЫ КОМИССИЯҺЫ, 1774 й. дек. П.И.Панин инициативаһы м‑н Ырымбур губерна канцелярияһы ҡарамағында Ырымбур башҡа диндәгеләр һәм сик буйы эштәре экспедицияһы булараҡ ойошторола, 1782 й. ғин. алып Ырымбур сик буйы экспедицияһы, 1799 й. мартынан Ы.с.б.к. Ырымбурҙа урынлашҡан. Туранан‑тура Ырымбур...

ЫРЫМБУР СИК БУЙЫ БАТАЛЬОНДАРЫ

ЫРЫМБУР СИК БУЙЫ БАТАЛЬОНДАРЫ, 1784 й. императрица Екатерина II указы м‑н 1—6‑сы Ырымбур ялан батальондары булараҡ ойошторола, 1796 й. Бутырск, Рыльск, Өфө мушкетёр полктарына үҙгәртелә; 1804 й. алып Ырымбур сик буйы гарнизон батальондары, 1829 й. — Ы.с.б.б., 1867 й. башлап Төркөстан сик буйы батальондары....

ЫРЫМБУР ПРОВИНЦИЯҺЫ

ЫРЫМБУР ПРОВИНЦИЯҺЫ, 1744 й. Ырымбур губернаһы составында ойошторола. Провинцияға Өфө провинцияһының көньяҡ өлөшө, һуңыраҡ Яйыҡ казак ғәскәре терр‑яһы инә. Көнбайышта — Әстерхан губ., төньяҡ‑көнбайышта — Ставрополь провинцияһы, төньяҡта һәм төньяҡ‑көнсығышта — Өфө провинцияһы, көнсығышта һәм көньяҡта...

ЫРЫМБУР ӨЛКӘҺЕ, РФ субъекты

ЫРЫМБУР ӨЛКӘҺЕ, РФ субъекты. БР, Силәбе өлкәһе, Һамар өлкәһе, Татарстан һәм Ҡаҙағстан респ. м‑н сиктәш. Үҙәге — Ырымбур ҡалаһы. 1934 й. 7 дек. ойошторола, 1938—57 йй. Чкалов өлкәһе. 35 район, 12 ҡала һәм 1 ҡала тибындағы ҡасабаны үҙ эсенә ала. Волга буйы федераль округына инә. Майҙаны — 123,7 мең км2....

ЫРЫМБУР ӨЙӘҘЕ

ЫРЫМБУР ӨЙӘҘЕ, 1781 й. Өфө наместниклығы составында ойошторола. Өйәҙгә Ырымбур провинцияһының үҙәк өлөшө инә. 1796 й. алып Ырымбур губернаһы составында. 1865 й. өйәҙҙең көнсығыш өлөшөнән Орск өйәҙе ойошторола. 18 б. аҙ. төньяҡ‑көнбайышта — Боғорослан өйәҙе һәм Бәләбәй өйәҙе, төньяҡта — Стәрлетамаҡ өйәҙе,...

ЫРЫМБУР МОСОЛМАН ДИНИӘ НАЗАРАТЫ

ЫРЫМБУР МОСОЛМАН ДИНИӘ НАЗАРАТЫ, дәүләт дини учреждениеһы. Императрица Екатерина II указы (1788 й. 22 сент.) б‑са Өфө мосолман ҡануны диниә назараты (1796 й. алып Ырымбур) булараҡ ойошторола, 1846 й. башлап Ы.м.д.н. 1917 й. майында 1‑се Бөтә Рәсәй мосолман съезында исеме Эске Рәсәй һәм Себер мосолмандарының...

ЫРЫМБУР ҠАҘНА ПАЛАТАҺЫ

ЫРЫМБУР ҠАҘНА ПАЛАТАҺЫ, финанс учреждениеһы. 1782 й. Өфө наместниклығында императрица Екатерина II 1775 й. 7 нояб. указы м‑н Торлаҡ төҙөү эштәре һәм Император Ғали йәнәптәренең ҡаҙна килемдәренә идара итеү палатаһы булараҡ ойошторола, 1797 й. алып Ы.ҡ.п. Наместниклыҡҡа идара итеүсенең поручигы, 1797...

ЫРЫМБУР КРАЙЫ, ҡара: Ырымбур губернаһы.

ЫРЫМБУР КРАЙЫ, ҡара: Ырымбур губернаһы. 

ЫРЫМБУР КӨМБӘҘЕ

ЫРЫМБУР КӨМБӘҘЕ, Жигулёвск‑Ырымбур көмбәҙе, Ырымбур көмбәҙ ҡалҡыуы, Волга‑Урал антеклизаһының беренсе дәрәжәле ыңғай тектоник структураһы. 20 б. уртаһында Б.С.Соколов һ.б. тарафынан Ы.к. булараҡ тикшерелә һәм айырып күрһәтелә, һуңыраҡ Ырымбур көмбәҙ ҡалҡыуы булараҡ ҡарала. Көнбайыштан көнсығышҡа Пенза,...

ЫРЫМБУР КАЗАК ХӘРБИ УЧИЛИЩЕҺЫ

ЫРЫМБУР КАЗАК ХӘРБИ УЧИЛИЩЕҺЫ, 1867 й. Ырымбур округ юнкер уч‑щеһы булараҡ асыла; 1909 й. алып Ы.к.х.у. 1917 й. дек. — 1918 й. июлендә Уральск ҡ., 1918 й. авг. — 1919 й. ғин. Ырымбур ҡ., февр. башлап Иркутск ҡ. урынлашҡан. Кубань, Ырымбур, Терек, Урал казак ғәскәрҙәре аҡсаһына тотола, юнкерҙарҙы уҡытҡанда...

ЫРЫМБУР КАЗАК ҒӘСКӘРЕ ХӨКҮМӘТЕ

ЫРЫМБУР КАЗАК ҒӘСКӘРЕ ХӨКҮМӘТЕ, 1918—19 йй. Ырымбур казак ғәскәрендә юғары башҡарма власть органы. 1917 й. окт. Ырымбур ҡ. ғәҙәттән тыш ғәскәр йыйылышында ойошторола. 1918 й. ғин. алып Верхнеурал ҡ., апр. — Турғай ҡ., июлдән — Ырымбурҙа, дек. башлап Ырымбур губ. ҡалаларында урынлашҡан. Рәйестән, рәйес...

ЫРЫМБУР КАЗАК ҒӘСКӘРЕ

ЫРЫМБУР КАЗАК ҒӘСКӘРЕ, 1746 й. императрица Елизавета Петровна указы м‑н Ырымбур губернаһында Ырымбур регуляр булмаған корпусы (ҡара: Иррегуляр ғәскәр­ҙәр) булараҡ ойошторола, 1755 й. алып Ы.к.ғ. Ырымбур сик һыҙығында хеҙмәт итеүгә тәғәйенләнгән. Ы.к.ғ. Ырымбур хәрби губернаторына, 1882 й. башлап Ҡазан...

ЫРЫМБУР КАДЕТ КОРПУСЫ

ЫРЫМБУР КАДЕТ КОРПУСЫ, 1887 й. Ырымбур хәрби прогимназияһы базаһында 2‑се Ы.к.к. булараҡ ойошторола. 3 ротанан һәм әҙерлек класынан торған. Башлыса Төркөстан хәрби округында хеҙмәткә офицерҙар әҙерләгән. Хәрби һәм строевой әҙерлектән тыш, дөйөм белем биреү предметтары уҡытылған. 1894 й. беренсе сығарылыш...

ЫРЫМБУР ЙӘШЕРЕН КОМИССИЯҺЫ

ЫРЫМБУР ЙӘШЕРЕН КОМИССИЯҺЫ, Крәҫтиәндәр һуғышы (1773— 75) осоронда Рәсәйҙәге тәфтиш һәм суд учреждениеһы. Императрица Екатерина II 1774 й. 16 апр. указы м‑н Ҡазан йәшерен комиссияһына өҫтәмә тәфтиш органы булараҡ ойошторола. Ы.й.к. Сенаттың Йәшерен экспедицияһы ҡарамағында булған, һорау алыу һәм хөкөм...

ЫРЫМБУР ЙӘШЕРЕН ЙӘМҒИӘТЕ, ижт. ойошма

ЫРЫМБУР ЙӘШЕРЕН ЙӘМҒИӘТЕ, ижт. ойошма. 1813 й. тирәһендә Ырымбур ҡ. масон түңәрәге булараҡ барлыҡҡа килә. 1822 й. масонлыҡ хөкүмәт тарафынан тыйылғандан һуң йәшерен эшмәкәрлеккә һәм дворяндарҙың һул радикализмы позицияһына күсә. Ы.й.й. декабристарға ҡушыла, идея үҫеше тыныс мәғрифәтселектән дәүләт ҡоролошон...

ЫРЫМБУР ИНСПЕКЦИЯҺЫ

ЫРЫМБУР ИНСПЕКЦИЯҺЫ, 18—19 бб. Рәсәй империяһында хәрби‑терр. идара органы. 1796 й. император Павел I указы м‑н ойошторола. Ы.и. составына Екатеринбург, Бутырск (1797 й. тиклем), Рыльск, Өфө мушкетёрҙар, Ҡазан һәм Ырымбур гарнизон полктары, Ырымбур драгун, 1‑се һәм 2‑се типтәр атлы полктары, Ҡазан ялан...

ЫРЫМБУР ЕПАРХИЯҺЫ

ЫРЫМБУР ЕПАРХИЯҺЫ, Ырымбур өлкәһенең үҙәк райондары терр‑яһында урынлашҡан благочинный округтарын һәм монастырҙарын берләштергән Ырымбур митрополияһының сиркәү‑адм. берәмеге. Юғары башҡарма органы — архиерей етәкс. Епархия советы — епархия йыйылышы тарафынан һайлана; адм. бурыстарҙы епархия идаралығы...