Список материалов
ЮЛДАШ ТӨП БЕЛЕМ БИРЕҮ МӘКТӘБЕ
ЮЛДАШ ТӨП БЕЛЕМ БИРЕҮ МӘКТӘБЕ, Учалы р‑нында урынлашҡан. 1886 й. мәктәп булараҡ асыла, 1919 й. алып 1‑се баҫҡыс берҙәм хеҙмәт мәктәбе, 1933 й. — башланғыс, 1936 й. — тулы булмаған урта, 1990 й. — урта мәктәп, 2010 й. хәҙ. статусын ала. 1998 й.
З.Х.Рәсүлев исеме бирелә. Китапханаһы, компьютер класы,...
ЮЛДАШ ҠОТЛИН
ЮЛДАШ ҠОТЛИН, мәғдән эҙләүсе (ҡара: Мәғдән белгестәре һәм мәғдән эҙләүселәр). Нуғай даруғаһының Тәлтем‑Юрматы улусы башҡорто. Шул уҡ улус старшинаһы. Крәҫтиәндәр һуғышында (1773—75) ҡатнашыусы. 1770 й. Нуғай даруғаһы Юрматы улусы Мостаҡ а. янында таш күмер ятҡылығын аса. 1798 й. 8‑се башҡорт...
ЮЛДАШ ҠӘБЕРЛЕГЕ
ЮЛДАШ ҠӘБЕРЛЕГЕ, Пьяный Бор мәҙәниәте археологик ҡомартҡыһы. Б.э.т. 3 б. аҙ. — б.э. 1 б. ҡарай. Илеш р‑ны Үрге Юлдаш а. ситендә Сөн й. уң ярында урынлашҡан. 1933 й. ер эштәре башҡарған саҡта табылған, 1958 й. В.Ф.Генинг, 1970—71 йй. А.Х.Пшеничнюк тарафынан тикшерелгән. Ҡурғанһыҙ ҡәберлектәр иҫәбенә...
ЮЛДАШ ҠАЛАСЫҒЫ
ЮЛДАШ ҠАЛАСЫҒЫ, П е т е р ‑Т а у, б.э.т. 1‑се мең йыллыҡ уртаһы — б.э. 1‑се мең йыллыҡ уртаһы археологик ҡомартҡыһы. Илеш р‑ны Үрге Юлдаш а. төньяҡ‑көнбайышҡа табан 2,5—3 км алыҫлыҡта Сөн й. тамағында урынлашҡан. 1894 й. Ф.Д.Нефёдов тарафынан асылған, 1969 й. Б.Б.Агеев, 1970 й. А.Х.Пшеничнюк, 1972...
ЮЛДАР
ЮЛДАР, кешеләр, транспорт саралары йөрөү өсөн һалынған (йәки яраҡлаштырылған) ер һыҙаты, юл бәйләнеше. Башҡортостандың тау‑урман райондарында башҡорттар йөк артмаҡлаған хайуандар (ҡара: Артмаҡлы‑менге транспорт) үтерлек һыбай юл йәки һуҡмаҡ, дала райондарында башлыса егеүле транспорт хәрәкәте өсөн...
ЮЛҒОТЛО”, башҡорт халыҡ йыры
“ЮЛҒОТЛО”, “Юлғотло һунарсы”, башҡорт халыҡ йыры, оҙонкөй. Тәүге тапҡыр 1947 й. Ғ.З.Сөләймәнов К.М.Дияровтан яҙып ала, “Башҡортхалҡйырҙары” йыйынтығында баҫтырыла. Легенданың һәм йырҙың артабанғы варианттарын төрлө башҡарыусыларҙан Сөләймәнов, ш. уҡ С.Ә.Галин яҙып ала. Лирик‑эпик йыр. Дияровҡа Баймаҡ...
ЮЛҒОТЛО”, башҡорт халыҡ йыры
“ЮЛҒОТЛО”, “Юлғотло һунарсы”, башҡорт халыҡ йыры, оҙонкөй. Тәүге тапҡыр 1947 й. Ғ.З.Сөләймәнов К.М.Дияровтан яҙып ала, “Башҡортхалҡйырҙары” йыйынтығында баҫтырыла. Легенданың һәм йырҙың артабанғы варианттарын төрлө башҡарыусыларҙан Сөләймәнов, ш. уҡ С.Ә.Галин яҙып ала. Лирик‑эпик йыр. Дияровҡа Баймаҡ...
ЮЛБИРҘИН Арыҫланбәк Харис улы
ЮЛБИРҘИН Арыҫланбәк Харис улы (10.10.1925, БАССР‑ҙың Стәрлетамаҡ кантоны Тирмәнйылға а., хәҙ. Ишембай ҡ. эсендә, — 3.3.1996, Өфө), дәүләт һәм хужалыҡ эшмәкәре. БАССР‑ҙың атҡ. төҙөүсеһе (1985). Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. Мәскәү химия машиналары эшләү ин‑тын тамамлағандан һуң (1949) Урта Азия химия машиналары...
ЮЛБАРЫҪ, Хәйбулла р‑нындағы ауыл
ЮЛБАРЫҪ, Хәйбулла р‑нындағы ауыл, Һамар а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т.‑Көнб. 34 км һәм Һары т. юл ст. (Ырымбур өлк.) Т. табан 87 км алыҫлыҡта Ерәнағас й. (Таналыҡ й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1939 й. — 215 кеше; 1959 — 301; 1989 — 247; 2002 — 361; 2010 — 326 кеше. Башҡорттар йәшәй (2002)....
ЮЛБАРИСОВ Эрнст Мирсаяф улы
ЮЛБАРИСОВ Эрнст Мирсаяф улы (22.1.1939, БАССР‑ҙың Архангел районы Муллаҡай а.), геолог. Геология‑минералогия фәндәре кандидаты (1976), техник фәндәр докторы (1995). БР‑ҙың атҡаҙанған нефтсеһе (1995), РФ‑тың почётлы нефтсеһе (1997), РФ‑тың почётлы ер аҫты разведкалаусыһы (2009), СССР‑ҙың уйлап табыусыһы...
ЮЛАШЕВ Игорь Сәхи улы
ЮЛАШЕВ Игорь Сәхи улы (13.8. 1938, Силәбе ҡ. — 8.2.2012, Туймазы ҡ.), хужалыҡ эшмәкәре. БР‑ҙың атҡ. урман белгесе (1993). БАХИ‑ны тамамлағандан һуң (1960) 2006 й. тиклем Туймазы тәж. урман хужалығында эшләй: Бишенде урмансылығының урмансы ярҙамсыһы, 1963 й. алып инженер, 1967 й. — директор. 2001—06...
ЮЛАМАН, Ауырғазы р‑нындағы ауыл
ЮЛАМАН, Ауырғазы р‑нындағы ауыл, Талбазы а/с ҡарай. Район үҙәгенән Көнб. 4 км һәм Аҡкүл т. юл ст. Т.‑Көнб. табан 34 км алыҫлыҡта Чегаклы й. (Ауырғазы й. басс.) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 348 кеше; 1920 — 414; 1939 — 425; 1959 — 390; 1989 — 413; 2002 — 488; 2010 — 407 кеше. Сыуаштар йәшәй (2002)....
ЮЛАМАН ҠУШАЕВ
ЮЛАМАН ҠУШАЕВ (1729 й. һуң — ?), Крәҫтиәндәр һуғышында (1773—75) ҡатнашыусы, Е.И.Пугачёв генералы. Себер даруғаһының Ҡара‑Табын улусы башҡорто. Поход старшинаһы. 1773 й. дек. ихтилалға ҡушыла, Исәт провинцияһында баш күтәреүселәр хәрәкәтенә етәкселек итә. 1774 й. ғин.—февр. И.Н.Грязнов м‑н бергә...
ЮЛАЙ, Ш ы ғ а н а й, Салауат р‑нындағы ауыл
ЮЛАЙ, Ш ы ғ а н а й, Салауат р‑нындағы ауыл, Әлкә а/с ҡарай. Район үҙәгенән К.‑Көнб. 15 км һәм Кропачёво т. юл ст. (Силәбе өлк.) Т. табан 14 км алыҫлыҡта Атнашъяҙы й. (Йүрүҙән й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 203 кеше; 1920 — 110; 1939 — 307; 1959 — 192; 1989 — 164; 2002 — 140; 2010...
ЮЛАЙ, Мәсетле р‑нындағы ауыл
ЮЛАЙ, Мәсетле р‑нындағы ауыл, Ҡорғат а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т.‑Көнс. 34 км һәм Красноуфимск т. юл ст. (Свердловск өлк.) К.‑Көнс. табан 133 км алыҫлыҡта Аҡа й. буйында урынлашҡан. Халҡы: 1920 й. — 477; 1939 — 314; 1959 — 279; 1989 — 188; 2002 — 208; 2010 — 158 кеше. Татарҙар йәшәй (2002).
Ауылға...
ЮЛАЙ АҘНАЛИН
ЮЛАЙ АҘНАЛИН (1729; башҡа мәғлүмәттәр б‑са 1730, Себер даруғаһы Шайтан‑Көҙәй улусы Тәкәй а. — 1797 й. һуң, Эстляндия губ. Балтик Порты ҡ.), Крәҫтиәндәр һуғышында (1773—75) ҡатнашыусы, Е.И.Пугачёв полковнигы. Себер даруғаһының Шайтан‑Көҙәй улусы Юлай а. башҡорто. Шул уҡ улустың старшинаһы. Польша...
ЮЛ ЯПРАҒЫ
ЮЛ ЯПРАҒЫ (Plantago), юл япрағы һымаҡтар ғаиләһенә ҡараған үҫемлектәр заты. 260‑тан ашыу төрө билдәле, тропик бүлкәттәрҙән тыш бөтә Ер шары буйлап таралған. Башҡортостанда 9 төрө үҫә: дала Ю.я., ланцет Ю.я., татырлыҡ Ю.я., уртансы Ю.я. һ.б. Яланғас йәки төклө күп йыллыҡ үләндәр. Һабаҡтары тамыр яны...
ЮЛ ЯПМАҺЫ
ЮЛ ЯПМАҺЫ, автомобиль юлдарының машиналар йөрөй торған өлөшөндәге транспорт сараларының хәүефһеҙ хәрәкәтен тәьмин итеү өсөн тәғәйенләнгән күп ҡатламлы инженер конструкцияһы. Ю.я. капиталь, еңеләйтелгән, күсереү һәм түбән; ҡаты (бетондан) һәм ҡаты булмағандарға (битумдан, ҡомдан, ҡырсынташтан һ.б.)...
ЮҠЛЫҠ КАТЕГОРИЯҺЫ
ЮҠЛЫҠ КАТЕГОРИЯҺЫ, һөйләүсе күҙлегенән уй‑фекер элементтары араһында реаль булмаған бәйләнеште белдергән грамматиккатегория. Бөтә донъя телдәренә хас, күп планлы булыуы м‑н айырыла һәм төрлө тел кимәлдәрендә осрай. Төркиәттә Ю.к. традиция б‑са ҡылымға ҡарай. Хәҙ. башҡорттелендә Ю.к. белдереүҙең...
ЮЗЫКАЙН (Михайлов) Александр Михайлович
ЮЗЫКАЙН (Михайлов) Александр Михайлович [12.3.1929, БАССР‑ҙың Бөрө кантоны Янаҡтай а. (БР‑ҙың Краснокама р‑ны) — 17.12.1996, Йошкар‑Ола, тыуған яғында ерләнгән], яҙыусы. Марий Эл Респ. халыҡ яҙыусыһы (1996). Мари АССР‑ының атҡ. мәҙәниәт хеҙм‑ре. Мари пед. ин‑тын тамамлаған (Йошкар‑Ола). 1958—60 йй....
