Список материалов
ҠУРТЫМ
ҠУРТЫМ, килешеү нигеҙендә хаҡ түләп мөлкәткә ваҡытлыса эйә булыу һәм уны файҙаланыу. Килешеү предметы — ер участкалары һ.б. айырым тәбиғәт объекттары, биналар, ҡоролмалар, предприятиелар, ҡорамалдар, транспорт саралары һ.б. күсемле һәм күсемһеҙ милек.
Башҡортостанда Ҡ. үҙенсәлекле формаһы булып керҙәшлек...
ҠУРТАШТАУ
ҠУРТАШТАУ, Уралтау һыртының тау түбәһе. Белорет ҡ. көньяҡ‑көнсығышҡа табан 9 км алыҫлыҡта ята. Абс. бейеклеге 1019 км, оҙонлоғо 1,2 км, киңлеге 0,6 км. Көмбәҙгә оҡшаш формала. Битләүҙәре текә, түбәһендә ҡаялы тау ҡалдыҡтары бар. Һәүәнәк метаморфик комплексы кварциттарынан һәм кристалл һәүерташтарынан...
ҠУРСАУЛЫҠ
ҠУРСАУЛЫҠ, махсус һаҡланыусы тәбиғәт биләмәләре категорияһы, уның эсендәге тәбиғәт комплекстары һәм объекттар хужалыҡ ҡулланылышынан тулыһынса сығарыла. Тәбиғәт төрлөлөгөн тәбиғи хәлендә, үҫемлек һәм хайуандарҙың генофондын, йәнһеҙ тәбиғәттең уникаль объекттарын һаҡлау өсөн тәғәйенләнгән, ландшафт өлгөһө...
ҠУРСАУИ Ғәбденнасир
ҠУРСАУИ Ғәбденнасир (яҡынса 1771—76 йй., Ҡазан губ. Ҡурса а. — 1812 й. сент., Истанбул), мосолман дин белгесе. Вятка губ. Маскара а. һәм Бохара ҡ. мәҙрәсәләрҙәуҡый. Тыуған ауылындағы мәсеттә имам-хатип һәм мөҙәрис булып хеҙмәт итә. 1807—08 йй. Бохарала мосолман руханиҙары һәм ғалимдары м‑н дини тәғлимәт...
ҠУРСАҠ ТЕАТРЫ
ҠУРСАҠ ТЕАТРЫ. Башҡорт дәүләт ҡурсаҡ театры 1932 й. Өфөлә ойошторола. Театр составына урыҫ (1932 й. алып) һәм башҡ. (1933 й. алып) труппалары инә. Ойоштороусыһы һәм беренсе художество етәксеһе — М.Н. Елгаштина (1932—55). Тәүҙә труппала А.Г.Давидсон (1‑се дир., ир‑егет ролдәрен башҡарыусы), Елгаштина,...
ҠУРСАЕВ Хәмзә Ибраһим улы
ҠУРСАЕВ Хәмзә Ибраһим улы [15.6.1929, БАССР‑ҙың Йылайыр кантоны Юлыҡ а. (БР‑ҙың Баймаҡ р‑ны) — 14.4.2009, Сибай ҡ.], актёр. РСФСР‑ҙың атҡ. (1986), БАССР‑ҙың халыҡ (1979) һәм атҡ. (1969) артисы. Театр эшмәкәрҙәре союзы ағзаһы (1954). Өфө сәнғәт уч‑щеһын тамамлаған (1966; И.Х. Йомағолов курсы). 1944—2004...
ҠУРПЫСЫҠ
ҠУРПЫСЫҠ (Scolopax rusticola), сәпсәү һымаҡтар отрядының һаралйындар ғаиләһенә ҡараған ҡош. Евразияла таралған. Күсәр ҡош. Кәүҙәһе тығыҙ, йомро, оҙонлоғо яҡынса 35 см, ауырлығы 270—305 г. Ҡауырһын ҡапламы өҫ яҡтан ерәнһыу көрән, ҡара, көрән, һоро таплы, аҫ яҡтан һорғолт охра төҫөндә, көрән арҡыры тулҡынлы....
ҠУРМАС
ҠУРМАС, башҡорт аш-һыуының традицион аҙығы. Бүрәт, ҡаҙаҡ, монгол, сыуаш, татар, үзбәк һ.б. халыҡтарҙың аш-һыуында осрай. Башҡорттар Ҡ. бойҙайҙан, арпанан, һирәкләп арыштан, борсаҡтан һ.б. яһай. Бөтөн орлоҡтарҙы майланған ҡаҙанда ҡуралар йәки ҡыҙҙыралар. Ҡоро килеш ашайҙар, һаҡлыҡҡа әҙерләйҙәр. Иҙелгән...
ҠУРҒАШЛЫ, Ғафури р‑нындағы ауыл
ҠУРҒАШЛЫ, Ғафури р‑нындағы ауыл, Ташбүкән а/с ҡарай. Район үҙәгенән К.‑Көнс. табан 16 км һәм Аҡкүл т. юл ст. 46 км алыҫлыҡта Ҡурғашлы й. (Егән й. басс.) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1939 й. — 30 кеше; 1959 — 118; 1989 — 503; 2002 — 429; 2010 — 280 кеше. Башҡорттар йәшәй (2002). Төп мәктәп, клуб, китапхана,...
ҠУРҒАШЛЫ, Бөрйән р‑нындағы ауыл
ҠУРҒАШЛЫ, Бөрйән р‑нындағы ауыл, Байназар а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т.‑Көнс. 26 км һәм Белорет т. юл ст. К.‑Көнб. табан 120 км алыҫлыҡта Ағиҙел й. буйында урынлашҡан. Халҡы: 1959 й. — 136 кеше; 1989 — 316; 2002 — 341; 2010 — 307 кеше. Башҡорттар йәшәй (2002). Башланғыс мәктәп‑балалар баҡсаһы, фельдшер‑акушерлыҡ...
ҠУРҒАШ, Ҡыйғы р‑нындағы ауыл
ҠУРҒАШ, Ҡыйғы р‑нындағы ауыл, Ләүйылға а/с ҡарай. Район үҙәгенән К.‑Көнс. 11 км һәм Һилейә т. юл ст. (Силәбе өлк.) Т.‑Көнб. табан 36 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 289 кеше; 1920 — 328; 1939 — 227; 1959 — 261; 1989 — 310; 2002 — 357; 2010 — 279 кеше. Башҡорттар йәшәй (2002). Төп мәктәп, балалар...
ҠУРҒАШ, Архангел р‑нындағы ауыл
ҠУРҒАШ, Архангел р‑нындағы ауыл, Баҡалды а/с ҡарай. Район үҙәгенән Көнс. 16 км һәм Приуралье т. юл ст. К.‑Көнс. табан 22 км алыҫлыҡта Оло Ҡурғаш й. (Инйәр й. басс.) буйында, Өфө—Инйәр—Белорет автомобиль юлында урынлашҡан. Халҡы: 1920 й. — 23 кеше; 1939 — 22; 1959 — 229; 1989 — 152; 2002 — 127; 2010 —...
ҠУРҒАШ
ҠУРҒАШ (Plumbum), Pb, Д.И.Менделеев периодик системаһының IV төркөм химик элементы. Ҡ. — зәңгәрһыу‑һоро төҫтәге һығылмалы йомшаҡ, ауыр металл; tиреү 327,4°С; tҡайнау 1725°С, тығыҙлығы 11340 кг/м3. Химик яҡтан әүҙем түгел, ҡоро һауала окисланмай, дымлы һауала тоноҡлана, окисел плёнкаһы м‑н ҡап лана....
ҠУРҒАН ӨЛКӘҺЕ
ҠУРҒАН ӨЛКӘҺЕ, РФ субъекты. Свердловск өлкәһе, Силәбе өлкәһе, Төмән өлкәһе һәм Ҡаҙағстан м‑н сиктәш. Үҙәге — Ҡурған ҡалаһы. 1943 й. 6 февр. ойошторола. Составында 24 район, 9 ҡала, 6 ҡала тибындағы ҡасаба. Урал федераль округына инә. Майҙаны — 71 мең км2. Халҡы — 0,9 млн кеше, ш. иҫ. 12,3 мең башҡорт...
ҠУРАС, Балтас р‑нындағы ауыл
ҠУРАС, Балтас р‑нындағы ауыл, Көндәшле а/с ҡарай. Район үҙәгенән К.‑Көнс. табан 33 км һәм Көйәҙе т. юл ст. (Пермь крайы) 98 км алыҫлыҡта Ар й. (Тере Танып й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 1744 кеше; 1920 — 1706; 1939 — 1025; 1959 — 703; 1989 — 280; 2002 — 246; 2010 — 226 кеше. Урыҫтар...
ҠУРАМШИНА Наталья Георгиевна
ҠУРАМШИНА Наталья Георгиевна (21.6.1945, Монголия, Улан-Батор), зоолог, эколог. Биол. ф. д‑ры (1997), проф. (2005). БР‑ҙың атҡ. фән эшмәкәре (2005). БДУ‑ны тамамлаған (1969). 1975 й. алып Биохимия һәм цитохимия бүлегендә эшләй, 1978 й. башлап БДПУ‑ла уҡыта, 1994 й. — Башҡ‑н мәғариф хеҙм‑рҙәренең квалификацияһын...
ҠУРАМШИН Энс Мөбәрәк улы
ҠУРАМШИН Энс Мөбәрәк улы (5.2.1946, БАССР‑ҙың Дәүләкән р‑ны Дәүләкән совхозының Үҙәк усадьбаһы ҡсб, хәҙ. БР‑ҙың ш. уҡ р‑ны Рассвет а.), физик‑химик. Химия ф. д‑ры (1986), проф. (1989). БР‑ҙың атҡ. фән эшмәкәре (1996). БДУ‑ны тамамлағандан һуң (1970) Химия ин‑тында эшләй. 1977 й. алып ӨДНТУ‑ла уҡыта....
ҠУРАМШИН Айрат Миңлеғаян улы
ҠУРАМШИН Айрат Миңлеғаян улы (10.11.1947, Өфө — 29.3.2012, шунда уҡ), тренер. Трамплиндан саңғыла һикереү һәм саңғы буйынса икебәйгелә Рәсәйҙең атҡ. тренеры (2004), халыҡ‑ара категориялы судья (1990). БР‑ҙың атҡ. физик культура хеҙм‑ре (1996). Силәбе физик культура ин‑тын тамамлаған (1977). 1971 й....
ҠУРАЙСЫЛАР СОЮЗЫ
ҠУРАЙСЫЛАР СОЮЗЫ, Башҡортостан Республикаһының ҡурайсылар һәм фольклорсылар ижади берекмәһе. 1998 й. Өфөлә ойошторола, 2003 й. эшмәкәрлеген туҡтата, 2007 й. тергеҙелә. Төп маҡсаттары һәм бурыстары — милли‑мәҙәни һәм рухи мираҫты тергеҙеүгә һәм үҫтереүгә булышлыҡ итеү, Союз ағзаларының соц.‑хоҡуҡи һәм...
ҠУРАЙ, муз. ҡоралы
ҠУРАЙ, башҡ. тынлы музыка ҡоралы. Ҡурай үләне һабағынан эшләнә. Оҙонлоғо 570—810 мм һәм диам. яҡынса 20 мм булған 5 тишекле (алғы яғында — 4, һыртында 1 тишек) көпшә рәүешендә. Ҡ. көйләнеше төп өндән кварта аралығындағы (доминантатоника нисбәтендә) ике мажор пентатониканың бәйләнешенән яһала һәм...
