Список материалов
ҠОЛБАРИСОВ Шамил Зөфәр улы
ҠОЛБАРИСОВ Шамил Зөфәр улы [23.5.1923, БАССР‑ҙың Өфө кантоны Нөрлө а. (БР‑ҙың Өфө р‑ны) — 30.9.2004, Өфө], комп., йырсы (баритон), режиссёр. РСФСР‑ҙың (1990), БАССР‑ҙың (1968) атҡ. сәнғәт эшмәкәре. Композиторҙар союзы ағзаһы (1978). Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. Башҡ. муз. уч‑щеһында уҡыған (1945— 1948;...
ҠОЛБАРИСОВ Фәтих Әкрәм улы
ҠОЛБАРИСОВ Фәтих Әкрәм улы [10.7.1921, Өфө губ. Бөрө өйәҙе Субай а. (хәҙ. БР‑ҙың Мишкә р‑ны Сабай а.) – 7.10.1981, Ҡазан], актёр. ТАССР‑ҙың атҡ. артисы (1968). Ғ.Камал ис. Татар театры эргәһендәге студияны тамамлағандан һуң (1941) 1981 й. тиклем (өҙөклөк м‑н) ошо уҡ театр (Ҡазан) актёры. Төп ролдәре:...
ҠОЛБАҠОВ Вәлиша Ҡолбаҡ улы
ҠОЛБАҠОВ Вәлиша Ҡолбаҡ улы (1776 — ?), кантон башлығы, зауряд-сотник (1810). Троицк өйәҙе Әйле улусы Ҡолбаҡ а. (хәҙ. БР‑ҙың Ҡыйғы р‑ны) башҡорто. 1796 й. алып хәрби хеҙмәттә. 1798 й. Ырымбур сик һыҙығының Степной ҡәлғәһендә (ҡара: Башҡорттарҙың хәрби хеҙмәте), 1815 й. башлап Троицк ҡ., 1821 й. Магнит...
ҠОЛБАҠ, Ҡыйғы р‑нындағы ауыл
ҠОЛБАҠ, Ҡыйғы р‑нындағы ауыл, Арыҫлан а/с ҡарай. Район үҙәгенән К.‑Көнс. 42 км һәм Һилейә т. юл ст. (Силәбе өлк.) Т.‑Көнс. табан 47 км алыҫлыҡта Әй й. буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. – 500 кеше; 1920 – 403; 1939 – 482; 1959 – 461; 1989 – 315; 2002 – 312; 2010 – 322 кеше. Башҡорттар йәшәй (2002)....
ҠОЛБАЙ, Йәрмәкәй р‑нындағы ауыл
ҠОЛБАЙ, Йәрмәкәй р‑нындағы ауыл, Ҡыҙылъяр а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т.‑Көнб. табан 25 км һәм Приют т. юл ст. 56 км алыҫлыҡта Ыҡ й. (Кама й. ҡушылдығы) буйын‑ да урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 756 кеше; 1920 – 893; 1939 – 767; 1959 – 561; 1989 – 423; 2002 – 370; 2010 – 339 кеше. Башҡорттар, татарҙар йәшәй...
ҠОЛАҠСЫН, баш кейеме
ҠОЛАҠСЫН, башҡорт ир-егеттәренең йәнлек тиреһенән осло түбәле итеп тегелгән традицион баш кейеме (ҡара: Башҡорт кейеме). Ҡ. осо киҫелгән 4 ҡыйыҡтан, козырёк рәүешендәге маңлайсанан һәм 3 арҡалыҡтан (арҡа яғынан һәм баулы итеп 2 яурын яғынан ҡалдырылған) беселгән. Башлыса һарыҡ, төлкө, бүре, һеләүһен...
ҠОЛАҠЛЫ ТЕРПЕ
ҠОЛАҠЛЫ ТЕРПЕ (Hemiechinus auritus), бөжәк ашаусылар отрядының терпе һымаҡтар ғаиләһенә ҡа‑ раған имеҙеүсе. Европаның көньяҡ‑ көнсығыш өлөшөндә, Кавказ аръяғында, Көнбайыш Себерҙә, Үҙәк Ҡаҙағстанда, Урта һәм Үҙәк Азияла таралған. Кәүҙә оҙонлоғо 14—23 см, ауырлығы 200—500 г. Башы шына рәүешле осло, оҙон...
ҠОЛАЙ, Борай р‑нындағы ауыл
ҠОЛАЙ, Алтыбай, Иҫке Ҡангилде, Борай р‑нындағы ауыл, Ҡайынлыҡ а/с ҡарай. Район үҙәгенән К.‑Көнб. 15 км һәм Яңауыл т. юл ст. К.‑Көнс. табан 83 км алыҫлыҡта Көмөшлө й. (Тере Танып й. басс.) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 1078 кеше; 1920 — 1223; 1939 — 718; 1959 — 735; 1989 — 434; 2002 — 429; 2010 —...
ҠОЛ‑ДӘҮЛӘТ Рәмил
ҠОЛ‑ДӘҮЛӘТ Рәмил (ысын исеме Дәүләтҡолов Рәмил Хөснөтдин улы; 30.5.1958, БАССР‑ҙың Әбйәлил р‑ны Әлмөхәмәт а. – 12.1.1998, Өфө, тыуған яғында ерләнгән), шағир, драматург. Яҙыусылар союзы ағзаһы (1990). БДУ‑ны тамамлаған (1988). 1981 й. алып Бөрйән район мәҙәниәт һарайында эшләй, 1988 й. башлап — “Китап”...
ҠОЛ ҒӘЛИ
ҠОЛ ҒӘЛИ (12—13 бб.), шағир. “Ҡисса-и Йософ” әҫәренең авторы. Ҡ.Ғ. тормошо т‑да мәғлүмәттәр аҙ һаҡланған. Уның нәҫел‑нәсәбен Т.Ялсығол үҙенең “Тарихнамә-и Болғар” (ҡара: “Тәуарихи Болғарийа”) хеҙмәтендә башҡорттарҙың әйле ырыуына бәйләй. Хеҙмәттә бирелгән мәғлүмәттәргә таянып, татар ғалимы Х.Мөхәмәтов...
ҠОЙРОҠҺОҘ ЕР-ҺЫУ ХАЙУАНДАРЫ
ҠОЙРОҠҺОҘ ЕР-ҺЫУ ХАЙУАНДАРЫ (Anura), ер-һыу хайуандары отряды. Бөтә Ер шарында таралған. 25 ғаиләһе, 4000‑дән ашыу төрө билдәле.
БР‑ҙа 4 ғаиләгә (бесәй күҙле әрмәнделәр, түңәрәк теллеләр, тәлмәрйендәр, әрмәнделәр) ҡараған 8 төрө осрай. Кәүҙә оҙонлоғо 4 см алып (бесәй күҙле әрмәнде) 10 см тиклем (күл...
ҠОЙРОҠЛО ЕР-ҺЫУ ХАЙУАНДАРЫ
ҠОЙРОҠЛО ЕР-ҺЫУ ХАЙУАНДАРЫ (Caudata), ер-һыу хайуандары отряды. 10 ғаиләгә ҡараған яҡынса 400 төрө билдәле, башлыса Төньяҡ ярымшарҙа, бер нисә төрө Көньяҡ Америкала таралған.
БР-ҙа тараҡлы тритон һәм ябай тритон (ысын саламандралар ғаиләһе) осрай һәм, себер углозубы (углозубтар ғаиләһе) бар, тип фараз...
ҠОЙОШТО, һырт
ҠОЙОШТО, Башҡортостан (Көньяҡ) Уралындағы һырт. Белорет р‑ны буйлап Оло һәм Ҡоро Ҡотҡор йй. (Ағиҙел й. басс.) араһында субмеридиональ йүнәлештә һуҙылған. Оҙонлоғо 7 км, киңлеге яҡынса 2 км, абс. бейеклеге 817 км. Рельефында яҫы түбәләр, текә төньяҡ һәм көньяҡ битләүҙәре айырылып тора. Үҙәк һәм көньяҡ...
ҠОЙОУ
ҠОЙОУ, ғәҙәттә иретелгән материалды (металдар, иретмәләр, пластик массалар, ҡайһы бер тау минералдары һ.б.) ҡойоу формаларына һалып ҡойолмалар әҙерләү. Ҡ. бер нисә тиҫтә ысулын айыралар. Формаларҙы тултырыу алымына ҡарап ғәҙәти, үҙәктән ситкә ҡыуҙырып, баҫым аҫтында һ.б.; формаларын яһау алымына ҡарап —...
ҠОҘҒОН‑ӘХМӘР, Белорет р‑нындағы ауыл
ҠОҘҒОН‑ӘХМӘР, Әхмәр, Белорет р‑нындағы ауыл, Әзекәй а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т.‑Көнб. табан 9 км һәм Белорет т. юл ст. 7 км алыҫлыҡта Буғанаҡ й. (Ағиҙел й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1900 й. – 440 кеше; 1920 – 451; 1939 – 355; 1959 – 303; 1989 – 247; 2002 – 256; 2010 – 275 кеше. Башҡорттар...
ҠОҘАЯРОВА Лилиә Ҡасим ҡыҙы
ҠОҘАЯРОВА Лилиә Ҡасим ҡыҙы (22.4.1955, Өфө), музыка белгесе, педагог, муз.‑йәмәғәт эшмәкәре. БР‑ҙың атҡ. сәнғәт эшмәкәре (2017). Композиторҙар союзы ағзаһы (1990). ӨДСИ‑не тамамлаған (1979), Берлин музыка һәм бейеү ин‑тында (ГДР, 1989), Музыка, йыр һәм бейеү ин‑тында (Нью‑Дели ҡ., Һиндостан, 1990) стажировка...
ҠОҘАЯРОВА Гүзәл Радомес ҡыҙы
ҠОҘАЯРОВА Гүзәл Радомес ҡыҙы (18.1.1953, Өфө), үҫемлектәр физиологы. Биол. ф. д‑ры (1996), проф. (2000). Р.Ғ.Ҡоҙаяровтың ҡыҙы. БДУ‑ны тамамлағандан һуң (1975) Биохимия һәм цитохимия бүлегендә эшләй; 1986 й. алып Биология ин-тының үҫемлектәр физиологияһы лаб. мөдире. Фәнни тикшеренеүҙәре үҫемлектәрҙең...
ҠОҘАЯРОВ Ринат Ғабдулхаҡ улы
ҠОҘАЯРОВ Ринат Ғабдулхаҡ улы (19.6.1940, Алма‑Ата ҡ. — 13.2.2021, Өфө ҡ.), инженер‑механик. Техник фәндәр докторы (2003), профессор (2006). СССР‑ҙың уйлап табыусыһы (1983). ӨАИ‑ны тамамлағандан һуң (1963) Пермь политехник институтында эшләй, 1970 й. алып ӨДАТУ‑ла уҡыта. Фәнни эшмәкәрлеге мехатрон станоктар...
ҠОҘАЯРОВ Радомес Ғабдулла улы
ҠОҘАЯРОВ Радомес Ғабдулла улы (13.3.1926, Пермь ҡ. — 4.3.2005, Өфө), офтальмолог. Мед. ф. д‑ры (1976), проф. (1977). РСФСР‑ҙың атҡ. табибы (1967), СССР‑ҙың һаулыҡ һаҡлау отличнигы (1958). Ғ.Х.Ҡоҙаяровтың улы. БДМИ‑ны тамамлағандан һуң (1948) 1970 й. тиклем Өфө күҙ ауырыуҙары ҒТИ‑нда (1959 й. алып фәнни...
ҠОҘАЯРОВ Ғабдулла Хәбир улы
ҠОҘАЯРОВ Ғабдулла Хәбир улы [7.6.1899, Өфө губ. Бәләбәй өйәҙе Аблай а. (БР‑ҙың Саҡмағош р‑ны) — 14.9.1984, Өфө], офтальмолог. Мед. ф. д‑ры һәм проф. (1962). РСФСР‑ҙың (1973) һәм БАССР‑ҙың (1967) атҡ. фән эшмәкәре, РСФСР‑ҙың (1957) һәм БАССР‑ҙың (1940) атҡ. табибы. Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. Пермь ун‑тын...
