Список материалов
ҺАРАЙҒЫР БҮЛЕКСӘҺЕ АУЫЛЫ
ҺАРАЙҒЫР БҮЛЕКСӘҺЕ АУЫЛЫ, Бүздәк р‑нындағы ауыл, Уртакүл а/с ҡарай. Район үҙәгенән һәм Бүздәк т. юл ст. К. табан 15 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Халҡы: 1939 й. — 126 кеше; 1959 — 259; 1989 — 174; 2002 — 224; 2010 — 213 кеше. Башҡорттар, урыҫтар йәшәй (2002). Бинаһында балалар баҡсаһы, фельдшер‑акушерлыҡ...
ҺАРАЙ, Әлшәй р‑нындағы ауыл
ҺАРАЙ, Әлшәй р‑нындағы ауыл, Торонтайыш а/с ҡарай. Район үҙәгенән һәм Раевка т. юл ст. Көнб. табан 35 км алыҫлыҡта Ҡорһаҡ й. буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 1288 кеше; 1920 — 1608; 1939 — 1378; 1959 — 1049; 1989 — 552; 2002 — 462; 2010 — 342 кеше. Татарҙар йәшәй (2002). Балалар баҡсаһы, фельдшер‑акушерлыҡ...
ҺАҢҒЫРАУҘАР ЙӘМҒИӘТЕ
ҺАҢҒЫРАУҘАР ЙӘМҒИӘТЕ, дөйөм Рәсәй инвалидтар йәмәғәт ойошмаһы. Һ.й. БР буйынса төбәк бүлексәһе 1926 й. Бөтә Рәсәй һаңғырау‑телһеҙҙәр берекмәһенең Өфө ҡала бүлеге булараҡ ойошторола, 1928 й. алып Башҡортостан өлкә бүлеге; 1950 й. башлап Һ.й. Башҡортостан бүлеге, 1996 й. — Башҡортостан республика ойошмаһы,...
ҺАҢҒЫРАУ‑ТЕЛҺЕҘҘӘР УЧИЛИЩЕҺЫ
ҺАҢҒЫРАУ‑ТЕЛҺЕҘҘӘР УЧИЛИЩЕҺЫ, һаңғырау‑телһеҙ балалар өсөн башланғыс проф. уҡыу‑тәрбиә йорто. 1902 й. 17 февр. Өфө һаңғырау‑телһеҙҙәр уч‑щеһы булараҡ асыла. Нигеҙ һалыусыһы — Н.А.Котельников. Епархия Преосвященныйының Баш идаралығы ҡарамағында тора. Императрица Мария Фёдоровнаның Өфө һаңғырау‑телһеҙҙәр...
ҺАҢҒЫРАУ КЕСЕРТКӘН
ҺАҢҒЫРАУ КЕСЕРТКӘН (Lamium), ирен сәскә һымаҡтар ғаиләһенә ҡараған үҫемлектәр заты. 40‑тан ашыу төрө билдәле, Европала, тропик булмаған Азияла һәм Төньяҡ Африкала таралған. Башҡортостанда аҡ Һ.к., димгелле Һ.к., пурпур Һ.к., һабаҡҡосҡан Һ.к. үҫә. Бер, ике йәки күп йыллыҡ үләндәр. Һабаҡтары тарбаҡлы,...
ҺАҢҒЫРАУ БӘШМӘК
ҺАҢҒЫРАУ БӘШМӘК (Lycoperdon), базидиомицеттар класының һаңғырау бәшмәк һымаҡтар тәртибенә ҡараған бәшмәк заты. Яҡынса 50 төрө билдәле, Көньяҡ Американан башҡа бөтә Ер шары буйлап таралған. БР‑ҙа 10‑ға яҡын төрө осрай. Емешлек тәненең бейеклеге 1—7 см, киңлеге 2 см тиклем; груша, суҡмар, һирәгерәк шар...
ҺАНДУҒАСТАР
ҺАНДУҒАСТАР, былбылдар (Luscinia), барҡылдаҡтар ғаиләһенә ҡараған ҡоштар заты. 6 төрө билдәле: көйәҙ Һ., көньяҡ, йәки көнбайыш Һ., ябай, йәки көнсығыш Һ. Евразияла, күк Һ., һыҙғырыусы Һ. — күбеһенсә Алыҫ Көнсығыштың көньяғында һәм Себерҙә, ҡыҙыл Һ. Себерҙә таралған. Башҡортостанда 3 төрө осрай. Күсәр...
ҺАНДУҒАС, Яңауыл р‑нындағы ауыл
ҺАНДУҒАС, Яңауыл р‑нындағы ауыл, Һандуғас а/с үҙәге. Район үҙәгенән һәм Яңауыл т. юл ст. Көнс. табан 18 км алыҫлыҡта Һандуғас й. (Беүә й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 482 кеше; 1920 — 494; 1939 — 529; 1959 — 484; 1989 — 415; 2002 — 437; 2010 — 431 кеше. Башҡорттар йәшәй (2002). Урта...
ҺАН, һүҙ төркөмө
ҺАН, предметтың иҫәбен һәм уның һан яғынан билдәһен аңлатҡан һүҙ төркөмө. Һ. лексиканың иң боронғо ҡатламдарының береһе булып тора. Башҡа күп телдәрҙәге кеүек, башҡорт теле нигеҙендә кешеләр һанарға өйрәнгән 10 бармаҡҡа нигеҙләнгән унаулы система ята. Һ. яҙма рәүештә биреү өсөн интернациональ идеограммалар...
ҺАН МЕНӘН ПРОГРАММАЛАНҒАН ИДАРА ИТЕҮ СТАНОГЫ
ҺАН МЕНӘН ПРОГРАММАЛАНҒАН ИДАРА ИТЕҮ СТАНОГЫ, металл ҡырҡыу станогының бер төрө, индивидуаль, аҙ сериялы һәм сериялы етештереү шарттарында деталдәрҙе юғары етештереүсәнле механик эшкәртеү өсөн ҡулланыла. Һ.м.п.и.и.с. төп технологик төркөмөнә ҡырыу, тишеү һәм киңәйтеү, фрезерлау, шымартыу станоктары,...
ҺАН
ҺАН, предметтарҙың йәки заттарҙың һан яғынан характеристикаһын белдергән грамматик категория. Һ. исемдәргә һәм зат алмаштарына хас, һүҙҙәрҙең башҡа лексик‑грамматик төркөмдәре Һ. синтаксик категорияһына эйә (Һ. формаһы исем һәм зат алмаштары формалары м‑н яраша). Башҡа төрки телдәрҙәге кеүек үк, башҡорт...
ҺАМАР, Хәйбулла р‑нындағы ауыл
ҺАМАР, Хәйбулла р‑нындағы ауыл, Һамар а/с үҙәге. Район үҙәгенән Т.‑Көнб. 18 км һәм Һары т. юл ст. (Ырымбур өлк.) Т.‑Көнс. табан 76 км алыҫлыҡта Таналыҡ й. буйында урынлашҡан. Халҡы: 1900 й. — 1120 кеше; 1920 — 1565; 1939 — 1698; 1959 — 1191; 1989 — 843; 2002 — 906; 2010 — 877 кеше. Урыҫтар, башҡорттар...
ҺАМАР, Әбйәлил р‑нындағы ауыл
ҺАМАР, Я ң ы Һ а м а р, Әбйәлил р‑нындағы ауыл, Таштимер а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т.‑Көнс. 29 км һәм Магнитогорск т. юл ст. (Силәбе өлк.) Т.‑Көнб. табан 27 км алыҫлыҡта Суртанды күле буйында урынлашҡан. Халҡы: 1920 й. — 191 кеше; 1939 — 259; 1959 — 184; 1989 — 180; 2002 — 232; 2010 — 197 кеше. Башҡорттар,...
ҺАМАР‑ИВАНОВКА, Мәләүез р‑нындағы ауыл
ҺАМАР‑ИВАНОВКА, Мәләүез р‑нындағы ауыл, Первомайский а/с ҡарай. Район үҙәгенән һәм Мәләүез т. юл ст. Көнс. табан 8 км алыҫлыҡта Ужа й. (Ағиҙел й. басс.) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 255 кеше; 1920 — 447; 1939 — 370; 1959 — 156; 1989 — 324; 2002 — 365; 2010 — 320 кеше. Урыҫтар, башҡорттар йәшәй...
ҺАМАР УРТА МӘКТӘБЕ
ҺАМАР УРТА МӘКТӘБЕ, Хәйбулла р‑нында урынлашҡан. 1894 й. 2 йыллыҡ сиркәү‑мәхәллә мәктәбе булараҡ асыла, 1918 й. алып 2‑се баҫҡыс мәктәп, 1930 й. — колхозсы йәштәр мәктәбе, 1935 й. — тулы булмаған урта мәктәп, 1940 й. хәҙ. статусын ала. Компьютер класы, уҡыу оҫтаханаһы, тамаша һәм спорт залдары, китапханаһы,...
ҺАМАР ӨЛКӘҺЕ
ҺАМАР ӨЛКӘҺЕ, РФ субъекты. Татарстан һәм Ҡаҙағстан респ., Ульяновск, Һарытау өлкәләре, Ырымбур өлкәһе м‑н сиктәш. Үҙәге — Һамар ҡалаһы. 1928 й. 14 майында Урта Волга өлк. булараҡ ойошторола (ҡара: Һамар губернаһы), 1929 й. алып Урта Волга крайы, 1935 й. — Куйбышев крайы, 1936 й. — Куйбышев өлк., 1990...
ҺАМАР ДӘҮЛӘТ ТИМЕР ЮЛДАР УНИВЕРСИТЕТЫ
ҺАМАР ДӘҮЛӘТ ТИМЕР ЮЛДАР УНИВЕРСИТЕТЫ. Өфөләге филиалы 1958 й. Өфө уҡыу‑консультация пункты булараҡ асыла, 1998 й. хәҙ. статусын ала. 1 каф., 7 лаб., компьютер класы, китапханаһы бар. Уҡытыу көндөҙгө һәм ситтән тороп уҡыу бүлектәрендә 10 һөнәр б‑са алып барыла: күперҙәр һәм транспорт тоннелдәре; күтәреү‑транспорт,...
ҺАМАР ДӘҮЛӘТ АРХИТЕКТУРА‑ТӨҘӨЛӨШ УНИВЕРСИТЕТЫ
ҺАМАР ДӘҮЛӘТ АРХИТЕКТУРА‑ТӨҘӨЛӨШ УНИВЕРСИТЕТЫ. Бәләбәй ҡ. филиалы 1994 й. дөйөм техника ф‑ты булараҡ асыла, 1998 й. башлап Һ.д.а.‑т.у., 2016 й. — Бәләбәй ҡ. Һамар техник ун‑ты филиалы. 3 каф., 4 лаб., 2 компьютер класы, китапханаһы һ.б. бар. Уҡыуҙы тамамлаусыларға белгес квалификацияһы, бакалавр дәрәжәһе...
ҺАМАР ГУБЕРНАҺЫ
ҺАМАР ГУБЕРНАҺЫ, 1851 й. Ырымбур губ. Боғорослан өйәҙе, Бөгөлмә өйәҙе, Быҙаулыҡ өйәҙе, Һарытау губернаһының Николаевск һәм Яңы Үҙән өйәҙҙәренән, Сембер губ. Ставрополь, Сызрань, Һамар өйәҙҙәренең бер өлөшөнән ойошторола. 19 б. аҙ. төньяҡта — Ҡазан губернаһы, төньяҡ‑көнсығышта — Өфө губернаһы, көнсығышта...
ҺАМАР БҮЛЕКСӘҺЕ АУЫЛЫ
ҺАМАР БҮЛЕКСӘҺЕ АУЫЛЫ, “Красная Башкирия” совхо зының Һамар бүлексәһе ауылы, Һамар, Әбйәлил р‑нындағы ауыл, Красная Башкирия а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т.‑Көнс. 41 км һәм Магнитогорск т. юл ст. (Силәбе өлк.) Т.‑Көнб. табан 20 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Халҡы: 1939 й. — 115 кеше; 1959 — 289; 1989 — 491;...
