ШУМИЛОВ ШАРЛАУЫҒЫ
ШУМИЛОВ ШАРЛАУЫҒЫ, төбәк, тәбиғәт ҡомартҡыһы (2010). Туймазы р‑ны Түб. Троицк а. көнбайышҡа табан 3 км алыҫлыҡта Казённый лог шишмәһенең (Кама й. басс.) һул ярында урынлашҡан. Майҙаны 4,6 га. Ҡазан ярусының карбонатлы тоҡомдарынан һәм эзбизле туф ултырмаларынан торған (ҡалынлығы 8—10 м) текә битләүҙән ғибәрәт, унан шарлауыҡтар каскады (бейеклеге 3 м тиклем) барлыҡҡа килтереүсе сығанаҡтар ағып төшә. Карст һыуҙарының түбәнәйә барыусы вертикаль хәрәкәте зонаһында ҡыуыш һәм 5 мәмерйә (оҙонлоғо 3,5—13,0 м; Көнсығыш Европа платформаһы туфтарындағы берҙән‑бер мәмерйәләр) формалашҡан, уларҙа үтә аҡмалы күлдәр, сталактиттар (оҙонлоғо 5—15 см) бар. Массивтың төньяҡ өлөшөндә бер‑береһенән 35 м алыҫлыҡта 2 мәмерйә урынлашҡан: беренсеһе көнбайыштан көнсығышҡа йүнәлеш ала, юл (оҙонлоғо 0,8 м, диам. 0,4 м) м‑н тоташҡан 2 залдан (оҙонлоғо 2,3 м, киңлеге 2,0 м тиклем, бейеклеге 1,0 м һәм ошоға ярашлы 1,8 м, 0,5 м, 1,0 м) тора; икенсеһе көньяҡтан төньяҡҡа ҡарай һуҙылған (оҙонлоғо 3,5 м, киңлеге 2,0 м, бейеклеге 1,5 м). Стеналары кальцит һарҡымдары м‑н ҡапланған, түбәһендә сталактиттар бар; т‑раһы 8—15°С. Ландшафы ҡараһыу һоро урман тупрағындағы һаҙмат болондар ҡатыш киң япраҡлы ҡатнаш урмандарҙан (йүкә, йыла, саған һ.б.) ғибәрәт. Массивтың битләүҙәрендә йәшел мүктәр, ш. иҫ. шишмә брахитециумы, осрай; ҡаялы һикәлтәләрендә БР‑ҙың Ҡыҙыл китабына индерелгән шифалы бесәй үләне үҫә.
А.Ә.Мулдашев
Тәрж. Р.Ғ.Ғилманов
