ПРОДУКЦИЯ ЙЫЛҠЫСЫЛЫҒЫ

ПРОДУКЦИЯ ЙЫЛҠЫСЫЛЫҒЫ, йылҡысылыҡтың төп үҫеш йүнәлештәренең береһе. П.й. өйөр йылҡысылығы зонаһында үҫешкән. Төп бурысы — йылҡы ите, һөт етештереү, аттарҙың итле тоҡомдарын экспорт өсөн үҫтереү. Бейәһөтө башҡа а.х. малдары һөтөнән айырыла, уның составына яҡынса 2% аҡһым, 1,2—2,8% май, 6,5% һөт шәкәре (лактоза) һ.б. инә. Ябай һауын бейәләре лактация осоронда (6—8 ай) 1800 кг ашыу һөт бирә; һөтлө бейәләр — 2200 кг тиклем һәм унан күберәк (ҡара: Башҡорт аты). Һөт ҡымыҙ эшләүөсөн ҡулланыла. Йылҡы ите туҡлыҡлы була, унда 17—21% аҡһым, 23%‑ҡа тиклем май, витаминдар һәм микроэлементтар бар. Йылҡы майы диетик аҙыҡһанала: составына 20%‑ҡа тиклем алмаштырғыһыҙ май к‑талары һәм бер ни тиклем холестерин инә. Уртаса майлы (16—23%) йылҡы итенең калориялылығы — 2100— 2700 ккал. Башҡортостан хужалыҡтарында йылҡы ите етештереү башлыса йәш мал үҫтереү, бракка сығарылған оло аттарҙы һимертеү (дөрөҫ ойошторғанда малдың тере ауырлығы 50—100‑шәр кг арта) иҫәбенә алып барыла; оло малды яҙғы һимертеүҙән һуң, йәш малды көҙгөһимертеүҙән һуң иткә тапшыралар. Үтәһимеҙһуғым итенең сығышы 54—57%тәшкил итә. Көҙгө‑ҡышҡы осорҙа интенсив һимертеү тәҡдим ителә; уртаса һимеҙлектәге йылҡы юғары кондицияға — 35—45, уртаса һимеҙлектән түбәндәр 50—60 көндә етә. Йылҡы итенеңүҙҡиммәте һарыҡ итенекенәҡарағанда — 1,5, һыйыр итенекенән 2 тапҡырға түбәнерәк. Йылҡы итен башҡорт аш‑һыуында ҡаҙы эшләүөсөн ҡулланалар. Шулай уҡҡара: Ауыл хужалығы малдарының продуктлылығы.

Әҙәб.: М у р с а л и м о в В.С., С а т ы е в Б.Х. Башкирская лошадь. Уфа, 1989.

В.С.Мөрсәлимов, Б.Х.Сатыев

Тәрж. Ф.Ғ.Ғәлиев