Список материалов
![](/local/templates/science/images/default-image.png)
ЧЕРНЯЕВ Александр Михайлович
ЧЕРНЯЕВ Александр Михайлович (7.5.1934, Брянск ҡ. — 18.8.2004, Екатеринбург ҡ.), гидрогеолог. Геол.-минералогия ф. канд. (1966), техник ф. д-ры (1990), проф. (1993). РФ-тың атҡ. фән һәм техника эшмәкәре (1992). Новочеркасск политехник ин-тын тамамлағандан һуң (1956) Көньяҡ Урал терр. геол. идаралығында...
![](/local/templates/science/images/default-image.png)
ЧЕРНЯЕВ Давыд Александрович
ЧЕРНЯЕВ Давыд Александрович (10.9.1907, Гурьев ҡ. — 4.2.1973, Өфө), хужалыҡ эшмәкәре. БАССР-ҙың атҡ. нефтсеһе (1967). И.М.Губкин ис. Мәскәү нефть ин-тын (1937), Нефть сәнәғәте акад. (Мәскәү, 1952) тамамлаған. 1919 й. алып Гурьев, Ырымбур ҡҡ.; 1937 й. башлап (өҙөклөк м-н) Каспий — Орск нефть үткәргесендә...
![](/local/templates/science/images/default-image.png)
ЧЕРНЯКОВ Иосиф Михайлович
ЧЕРНЯКОВ Иосиф Михайлович [7.4.1929, Урал өлк. (Силәбе өлк.) Троицк ҡ.], инженер-төҙөүсе. РФ-тың (1993) һәм БАССР-ҙың (1979) атҡ. төҙөүсеһе. Урал политехник ин-тын тамамлаған (Свердловск ҡ., 1960). 1942 — 47 йй. Троицк ҡ. эшләй. 1951 й. алып Киров район торлаҡ идаралығының ремонтлау контораһында (Өфө)...
![](/local/templates/science/images/default-image.png)
ЧЕРНЯКОВ Иосиф Михайлович
ЧЕРНЯКОВ Иосиф Михайлович [7.4.1929, Урал өлкәһе (Силәбе өлкәһе) Троицк ҡ. — 8.9.2021, Өфө ҡ.], инженер-төҙөүсе. РФ-тың (1993) һәм БАССР-ҙың (1979) атҡаҙанған төҙөүсеһе. Урал политехник институтын тамамлаған (Свердловск ҡ., 1960). 1942—47 йй. Троицк ҡ. эшләй. 1951 й. алып Киров район торлаҡ идаралығының...
![](/local/templates/science/images/default-image.png)
ЧЕРНЯХОВСКАЯ Лилиә Рәшит ҡыҙы
ЧЕРНЯХОВСКАЯ Лилиә Рәшит ҡыҙы (27.8.1947, Өфө), электрон техника инженеры. Техник ф. д-ры (2004), проф. (2008). СССР-ҙың уйлап табыусыһы (1988). ӨАИ-ны тамамлағандан һуң (1970) шунда уҡ эшләй. Фәнни эшмәкәрлеге ҡатмарлы динамик объекттар м-н идара итеүгә арналған. Ч. ҡатнашлығында ҡатмарлы техник һәм...
![](/local/templates/science/images/default-image.png)
ЧЕРТОК Юрий Владимирович
ЧЕРТОК Юрий Владимирович (31.1. 1957, Нукус ҡ.), тренер. Халыҡ-ара шашка уйындары б-са Рәсәйҙең атҡ. тренеры (1998), халыҡ-ара мастер (1998), СССР спорт мастеры (1978). БР-ҙың атҡ. физик культура хеҙм-ре (1994). Ҡарағанды политехник ин-тын тамамлаған (1979). РСФСР (1989) һәм АҠШ (2009) чемп., Бөтә донъя...
![](/local/templates/science/images/default-image.png)
ЧЕСНОКОВКА, Өфө р-нындағы ауыл
ЧЕСНОКОВКА, Өфө р-нындағы ауыл, Чесноковка а/с үҙәге. Район үҙәгенән К. 12 км һәм Өршәк т. юл ст. Т. табан 8 км алыҫлыҡта Бәрҫеүән й. (Ағиҙел й. ҡушылдығы) буйында, Өфө—Ырымбур автомобиль юлында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 1285 кеше; 1920 — 1629; 1939 — 1279; 1959 — 993; 1989 — 1413; 2002 — 2196; 2010...
![](/local/templates/science/images/default-image.png)
ЧЕТВЕРИКОВ Борис Дмитриевич
ЧЕТВЕРИКОВ Борис Дмитриевич, Четвериков Дмитрий (20.6. 1896,Уральскҡ. — 17.3.1981, Ленинград), яҙыусы. М.В.Авдеевтың ейәне. Өфө ир балалар гимназияһын тамамлаған (1917). Тәүге әҫәрҙәрен гимназияла уҡыған йылдарҙа “Мозаика” әҙәби йыйынтығында һәм “Уфимские губернские ведомости” гәз. баҫтыра. “Зәңгәр...
![](/local/templates/science/images/default-image.png)
ЧЕХИЯ, республика
ЧЕХИЯ, Чехия Республикаһы, Үҙәк Европалағы дәүләт. Майҙаны— 78,9мең км2. Баш ҡалаһы — Прага. Дәүләт башлығы — президент. Халҡы — 10,5 млн кеше (2016): чехтар, словактар һ.б. Рәсми тел — чех теле. Диндарҙарҙың күпселеге — католиктар, протестанттар.
БР м-н Ч. бәйләнештәре РФ һәм Ч. араһындағы мөнәсәбәттәр...
![](/upload/resize_cache/alt/84e/84e49beeef510e0e2e72e4267cd13c15_250_150.png)
ЧЕХОВ А.П. ИСЕМЕНДӘГЕ ШИФАХАНА
ЧЕХОВ А.П. ИСЕМЕНДӘГЕ ШИФАХАНА. 1900—2009 йй. эшләгән. Аксёнов т. юл ст. 12 км алыҫлыҡта Әлшәй р-нында урынлашҡан. Андреев ҡымыҙ дауаханаһы (шифахана) булараҡ ойошторола, 20 б. 20-се йй. А.П.Чехов исеме бирелә, 1927 й. башлап миҙгелле дәүләт һаулыҡ йорто, 40-сы йй. аҙ. — туберкулёзға ҡаршы ҡымыҙ дауаханаһы,...
![](/local/templates/science/images/default-image.png)
ЧЕХОВ А.П. ИСЕМЕНДӘГЕ ШИФАХАНА АУЫЛЫ, Әлшәй р-нындағы ауыл
ЧЕХОВ А.П. ИСЕМЕНДӘГЕ ШИФАХАНА АУЫЛЫ, Әлшәй р-нындағы ауыл, Воздвиженка а/с ҡарай. Район үҙәгенән К.-Көнб. 47 км һәм Аксёнов т. юл ст. К.-Көнб. табан 12 км алыҫлыҡта Ғәйнә й. (Дим й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1920 — 30 кеше; 1939 — 404; 1959 — 434; 1989 — 215; 2002 — 214; 2010 — 168 кеше....
![](/upload/resize_cache/alt/13a/13af8f6b6dbc0e125b21e7bfe79800a8_250_150.png)
ЧЕХОВ Антон Павлович
ЧЕХОВ Антон Павлович (17.1.1860, Таганрог ҡ. — 2.7.1904, Баденвейлер коммунаһы, Германия, Мәскәүҙә ерләнгән), урыҫ яҙыусыһы. Петербург ФА-ның почётлы акад. (1900—02). Ч. ижадына реализм, тәрән психологик анализ, лаконизм, художестволы деталдең ролен көсәйтеү хас. “Мельпомена әкиәттәре” (“Сказки Мельпомены”;...
![](/local/templates/science/images/default-image.png)
ЧЕХОСЛОВАК АЙЫРЫМ КОРПУСЫ
ЧЕХОСЛОВАК АЙЫРЫМ КОРПУСЫ, Беренсе донъя һуғышы осоронда Юғары баш командующий ген. Н.Н.Духонин приказы м-н Көнбайыш фронтҡа күсереү маҡсатында 1917 й. сент. Украинала рус армияһы составында Австро-Венгрия армияһы хәрби әсирҙәре һәм эмигранттарҙан (чехтар һәм словактар) ойошторола. Ч.а.к. составына...
![](/local/templates/science/images/default-image.png)
ЧЕЧНЯ, республика
ЧЕЧНЯ, Чечен Республикаһы, РФ субъекты. Төньяҡ Кавказда, Терек һәм Сунжа йй. басс. урынлашҡан. Грузия, Дағстан, Ингушетия, Төньяҡ Осетия—Алания, Ставрополь крайы м-н сиктәш. Баш ҡалаһы — Грозный. Юғары вазифалы кешеһе — республика башлығы. 1922 й. Чечен авт. өлкәһе булараҡ ойошторола, 1934 й. алып Ингуш...
![](/local/templates/science/images/default-image.png)
ЧИБРИКОВА Евгения Васильевна
ЧИБРИКОВА Евгения Васильевна (9.12.1923, Тамбов ҡ. — 13.3.2013, Өфө), геолог. Геол.-минералогия ф. д-ры (1982). Һарытау ун-тын тамамлағандан һуң (1946) шунда уҡ эшләй, 1947 й. алып Геология һәм тупраҡ ғилеме ҒТИ-нда (Һарытау ҡ.) өлкән ғилми хеҙм-р. 1951 й. башлап Геология ин-тында: 1953 й. алып өлкән,...
![](/local/templates/science/images/default-image.png)
ЧИГРИН Иван Дмитриевич
ЧИГРИН Иван Дмитриевич (10.7. 1945, БАССР-ҙың Әлшәй р-ны Немец-Волынск а. — 25.4.1999, Өфө), тарихсы. Тарих ф. д-ры (1994), проф. (1996). СССР юғары мәктәбе отличнигы (1988). БДУ-ны тамамлаған (1968). 1962—64 йй. БАССР-ҙың Әлшәй р-ны Макаровка а. башланғыс мәктәп, 1968—69 йй. — Шишмә р-ны Яңы Троицкий...
![](/local/templates/science/images/default-image.png)
ЧИЖОВТАР, урман сәнәғәтселәре
ЧИЖОВТАР, Ч и ж ё в т а р, Өфө сауҙагәрҙәре, урман сәнәғәтселәре. Фёдор Егорович Ч. (яҡынса 1830 — 1900, Өфө), 1-се гильдия сауҙагәре. Ҡытау-Ивановка заводы крепостной крәҫтиәндәренән. Кенәздәр Белосельский-Белозерскийҙарҙың урман дайсаларында приказчик булып эшләгән. Тәүге капиталды хосуси һал ағыҙыу...
![](/upload/resize_cache/alt/332/332802c825e06a7dadde1e057eb6094f_250_150.png)
ЧИКАЕВ Хәйернас Ильяс улы
ЧИКАЕВ Хәйернас Ильяс улы [16.6. 1925, БАССР-ҙың Өфө кантоны Яңы Сафар а. (БР-ҙың Мишкә р-ны) — 27.7.2012, Өфө], Соц. Хеҙмәт Геройы (1980). СССР-ҙың почётлы мотор эшләүсеһе (1985). Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. 1950—89 йй. ӨМЭПБ-ла токарь. Ч. ҡатнашлығында пр-тиела яңы техника үҙләштерелгән, 9-сы, 10-сы...
![](/upload/resize_cache/alt/e58/e58bbc8ebd7f4e4009a890fa4dff6f25_250_150.png)
ЧИПЕНКО Сергей Геннадиевич
ЧИПЕНКО Сергей Геннадиевич (3.7.1961, Стәрлетамаҡ ҡ.), пианист, композитор. РФ-тың атҡ. артисы (2002). ӨДСИ-не тамамлағандан һуң (1984; А.Д.Франк класы) шунда уҡ, 1986 й. алып Өфө сәнғәт уч-щеһында уҡыта. “Транс-Атлантик” төркөмөн ойоштороусы һәм уның етәксеһе (Өфө, 1989). 1992 й. башлап Мәскәүҙә (1994...
![](/local/templates/science/images/default-image.png)
ЧИСТЯКОВ Константин Сергеевич
ЧИСТЯКОВ Константин Сергеевич (19.3.1970, Өфө), спортсы. Тау саңғыһы спорты б-са СССР-ҙың халыҡ-ара класлы спорт мастеры (1988). БДПУ-ны тамамлаған (2005). “Зенит” ДСО-һы ДЮСШ тәрбиәләнеүсеһе (тренерҙары Е.Г.Козлов, Т.Н.Козлова). Слалом-гигантта (1988), тиҙлеккә төшөүҙә һәм супергигантта (1989) СССР...