Список материалов
РАДИО
РАДИО, 1) мәғлүмәтте радио тулҡындары ярҙамында тапшырыу алымы; 2) ошо алым һәм уны ғәмәлдә ҡулланыуҙың нигеҙендә ятҡан физик күренештәрҙе өйрәнгән фән һәм техника өлкәһе...
РАДИОАКТИВЛЫҠ
РАДИОАКТИВЛЫҠ, тотороҡһоҙ (радиоактив) атом ядроларының үҙенән‑үҙе радиоактив нурланыш һәм элементар өлөшсә йәки ядролар сығарып икенсе ядроларға әүерелеү һәләте....
РАДИОАЛҒЫС
РАДИОАЛҒЫС, радиосигналды (артабан — сигналды) ҡабул итеү, көсәйтеү һәм ундағы мәғлүмәтте файҙаланыуы уңайлы булған төргә әйләндереү өсөн ҡоролма. Юғары йышлыҡ трактынан...
РАДИОЗОНДЛАУ
РАДИОЗОНДЛАУ, Ер йөҙөнән көплөк (шар) шартлай торған бейеклеккә тиклем (28—30 км) төп метеорологик дәүмәлдәрҙең (атмосфера баҫымы, т‑ра, һауаның дымлылығы, елдең тиҙлеге...
РАДИОРЕЛЕЛЫ ЭЛЕМТӘ
РАДИОРЕЛЕЛЫ ЭЛЕМТӘ, ҡабул итеү‑тапшырыу (ретрансляциялау) радиостанциялары сынйыры аша сигналдарҙы деци‑ һәм сантиметр оҙонлоҡтағы тулҡындар (уларҙа күп һандағы...
РАДИОСТАЦИЯ
РАДИОСТАНЦИЯ, мәғлүмәтте радиотулҡындар ярҙамында тапшырыу һәм (йәки) уны ҡабул итеү өсөн ҡоролмалар комплексы. Радиохеҙмәттең төрө б‑са билдәләнгән (билдәле пункттар...
РАДИОТЕХНИКА
РАДИОТЕХНИКА, фән һәм техниканың төрлө техника тармаҡтарында мәғлүмәтте тапшырыу, һаҡлау һәм үҙгәртеү өсөн файҙаланылған электромагнит тулҡындарын һәм радио диапазоны...
РАДИОФИЗИКА
РАДИОФИЗИКА, физиканың радиотехник системалар эшләүенең физик нигеҙҙәрен өйрәнгән бүлеге. Р. тикшеренеү өлкәләре: электр сигналдарын генерациялау һәм үҙгәртеү; электромагнит...
РАДИОЭЛЕКТРОНИКА
РАДИОЭЛЕКТРОНИКА, радиотехник системаларҙың төп элементтары булған төрлө электрон приборҙарҙың төҙөлөшөн, эшләү һәм ҡулланылыу принциптарын өйрәнә. Төп бүлектәре:...
РАДИОЭЛЕМТӘ
РАДИОЭЛЕМТӘ, радиотулҡындар (30 кГц—300 ГГц) ярҙамында булдырылған электр элемтәһе. Радиосигналдар (йөрөткән йышлыҡтың амплитудаһы, йышлығы йәки фазаһы б‑са бирелгән...
РАМАҘАНОВ Камил Нурулла улы
РАМАҘАНОВ Камил Нурулла улы (18.5.1981, Чарджоу ҡ.), инженер‑технолог. Техник фәндәр докторы (2016). ӨДАТУ‑ны тамамлағандан һуң (2004) шунда уҡ эшләй: уҡытыусы; 2017 й. алып Авиация...
РӘТ
РӘТ, сикһеҙ сумма. Һан һәм функциональ Р. (ш. иҫ. дәрәжә Р.) айыралар. Функцияларҙы, интегралдарҙы яҡынса иҫәпләгәндә, алгебраик, дифференциаль, интеграль тигеҙләмәләрҙе...
РЕЗЕРВУАР
РЕЗЕРВУАР (лат. reservo — һаҡлайым), нефть, нефть продукттарын һәм шыйыҡландырылған газды, һыуҙы, химик продукттарҙы һ.б. ҡабул итеү, һаҡлау, техник эшкәртеү һәм ебәреү өсөн...
РЕКРИСТАЛЛИЗАЦИЯ
РЕКРИСТАЛЛИЗАЦИЯ, ҡыҙҙырғанда (мәҫ., яндырғанда) деформацияланған материалдарҙың (а һүрәте) микроструктураһы үҙгәреүе процесы (был ваҡытта яңы бөртөктәр барлыҡҡа...
РЕНОВАЦИЯ
РЕНОВАЦИЯ т е х н и к а л а, матди производство сараларының һәм объекттарының эшләү ресурсын арттырыуға, ҡалдыҡтарҙы эшкәртеүгә, конверсияға (машина һәм агрегаттарҙы...
РЕНТГЕН СТРУКТУРАЛЫ АНАЛИЗ
РЕНТГЕН СТРУКТУРАЛЫ АНАЛИЗ, рентген нурҙары (тулҡын оҙонлоғо 10‑4—102 Å булған электр-магнит нурланышы) дифракцияһы күренешенә нигеҙләнгән матдә тикшереү ысулы. Нурланыштың...
РЕТРАНСЛЯТОР
РЕТРАНСЛЯТОР (лат. re — яңынан, ҡаршы, кире һәм translator — күсереүсе), радиоэлемтә (радиорелелы элемтә, йыһан элемтәһе һ.б.) линияһының элемтә алыҫлығын арттырыр өсөн линия...
РОБОТЛАШТЫРЫУ
РОБОТЛАШТЫРЫУ, производствоны кешеһеҙ участкалар, цехтар, заводтар төҙөү мөмкинлеген биргән сәнәғәт роботтарын файҙаланыуға нигеҙләнеп комплекслы автоматлаштырыу....
