БӘЙЛӘҮЕС

БӘЙЛӘҮЕС, ярҙамсы һүҙ төркөмө, һүҙбәйләнештең эйәртеүсе һәм эйәреүсе киҫәктәре араһындағы төрлө мөнәсәбәттәрҙе (урын, ваҡыт, маҡсат, сәбәп, йүнәлеш, көсәйтеү, оҡшатыу һ.б.) сағылдыра йәки һүҙбәйләнеш һәм һөйләм эсендә эйәртеүле бәйләнеште (башҡарылыу йәки йәнәшәлек; ҡара: Синтаксис) ғәмәлгә ашыра. Б. үҙе ҡараған һүҙҙең артынан килә. Башҡорт телендә төп Б., мәҫ., “өсөн”: “һинең өсөн”; “һайын”: “йыл һайын” һ.б.; һәм Б. функцияһын башҡарыусы һүҙҙәр, мәҫ., “борон”: “килмәҫ борон”; “ҡарай”: “ҡалаға ҡарай” һ.б. бар. Ниндәй килеш м‑н башҡарылыуҙарына ҡарап, Б. түбәндәгеләргә бүленә: 1) төп һәм эйәлек килештәге һүҙҙәр м‑н башҡарылыусылар (“менән”, “турала”, “өсөн”, “һымаҡ” һ.б.), мәҫ.: “Йырың менән йөрәгемде яндырҙың”, “үҙен уҡытыусы һымаҡ тота” һ.б.; 2) төбәү килештәге һүҙҙәр м‑н башҡарылыусылар (“күрә”, “ҡарағанда”, “табан”, “хәтле” һ.б.): “Кискә табан ҡунаҡтар ҡайтырға йыйындылар”, “Өйөнә күрә япмаһы” һ.б.; 3) сығанаҡ килештәге һүҙҙәр м‑н башҡарылыусылар (“башҡа”, “бирле”, “һуң”, “элек” һ.б.): “Шунан бирле урманда ятабыҙ”, “Ямғырҙан һуң һауа сафланып, үләндәр йәшәреп китте” һ.б.

Г.Р.Абдуллина

Тәрж. Ә.Н.Аҡбутина