ШЫЛТЫРАУЫҠ
ШЫЛТЫРАУЫҠ (Rhinanthus), һаҫығүлән һымаҡтар ғаиләһенә ҡараған үҫемлектәр заты. Яҡынса 50 төрө билдәле, Төньяҡ ярымшарҙың уртаса бүлкәтендә таралған. Башҡортостанда 4 төрө үҫә. Бер йыллыҡ ярымпаразит үләндәр. Һабаҡтары ябай йәки бер аҙ тарбаҡлы, яланғас тиерлек йәки бер аҙ төклө, ҡуйы ҡуңыр һыҙыҡлы, ғәҙәттә 6—10 быуын араһы була, бейеклеге 40—70 см тиклем. Япраҡтары йомортҡа, ҡыяҡ йәки оҙонса ланцет формаһында, ситтәре бысҡылы йәки киртләсле‑тешле, ҡапма‑ҡаршы урынлашҡан. Сәскәләре эре, һары төҫтә, ике иренле, тажының өҫкө ирене торҡа рәүешле, аҫҡыһы — яҫы, өс бүлемле, сәскә эргәһе япраҡтары бар, һабаҡ йәки ботаҡтар осонда башаҡ кеүек тәлгәштәргә йыйылған. Емеш яны касаһы күпкән. Май—авг. сәскә ата. Емеше — ҡумта, июль—сент. өлгөрә. Болондарҙа, урман аҡландарында, урман ситтәрендә, һыу ятҡылығы ярҙарында үҫә; респ. бөтә терр‑яһында тиерлек таралған. Ағыулы үҫемлектәр, ҡый үләндәре. Кескәй Ш. — баллы үҫемлек. Составында алкалоидтар, сапониндар, флавоноидтар һ.б. бар, халыҡ медицинаһында ҡулланыла.
Ә.Х.Ғәлиева
Тәрж. Г.А.Миһранова
