БАЙҒУСҠАР ҠУРҒАНЫ II

БАЙҒУСҠАР ҠУРҒАНЫ II, 14 б. аҙ. археологик ҡомартҡыһы. Хәйбулла р‑ны Байғусҡар а. төньяҡҡа табан 3 км алыҫлыҡта Тиргәмеш й. (Таналыҡ й. басс.) һул ярында урынлашҡан. 1991 й. Ф.А.Сөнғәтов тарафынан асыла һәм өйрәнелә. Ҡурған (диам. 8 м, бейеклеге 0,3 м) аҫтында 1 ҡәбер табылған, уның өҫтөндә сағыу ҡыҙғылт һары төҫтәге үртәлгән ҡалын балсыҡ ҡатламы асыҡланған. Ҡәбер камераһының көнбайыш яртыһының таштан ҡоролған нигеҙе бар. Ерләү бер-береһенә тимер таҫмалар һәм сөйҙәр м‑н беркетелгән ике оҙонса өлөштән торған ағас ялғашҡа (диам. 0,3—0,5 м, оҙонлоғо 2 м) һалып башҡарылған. Мәйет салҡан ятҡырып, ҡулдарын янбаш һөйәгенә ҡуйып, башы м‑н көнбайышҡа (йөҙөн көньяҡҡа бороп) ҡаратып ерләнгән. Баш һөйәгенең йөҙ яғында Алтын Урҙа осороноң 6 көмөш тәңкәһе табылған: 3‑өһө — Жанибәк (1342—57), 2‑еһе — Үзбәк, 1‑һе Тоҡто (1291—1313) хан дәүерендә һуғылған. Н.А.Мәжитов, ерләү йолаһына ҡарап, — Б.ҡ.II Көньяҡ Урал аръяғына монголдар ҡыҫырыҡлауы һөҙөмтәһендә йәки улар м‑н бергә килгән күскенселәр; В.А.Иванов һәм В.А.Кригер Көнбайыш Себерҙең көньяҡ ҡыймаҡ-ҡыпсаҡтары м‑н бәйләй. Б.ҡ. II материалдары Милли музейҙа һаҡлана.

Әҙәб.: Сунгатов Ф.А., Сафин Ф.Ф. Исследование курганных могильников в Зауралье в 1991 году //Наследие веков. Уфа, 1995.

Ф.А.Сөнғәтов

Тәрж. Ә.Н.Аҡбутина