ТУПРАҠТЫҢ АГРОХИМИК ҮҘЕНСӘЛЕКТӘРЕ

ТУПРАҠТЫҢ АГРОХИМИК ҮҘЕНСӘЛЕКТӘРЕ, тупраҡтың уңдырышлылығын, уның а.х. культураларын үҫтереүгә яраҡлылығын ҡылыҡһырлай. Тупраҡтың химик составы м‑н бәйле булған Т.а.ү. үҫемлектәрҙең туҡланыу режимын һәм шарттарын, ашламаларҙың тупраҡта үҙгәреү процестарын билдәләй. Т.а.ү. төп күрһәткестәре: серетмә, макро‑ һәм микроэлементтарҙың тулайым һәм еңел үҙләштерелеүсе формалары миҡдары, тирә‑яҡ мөхиттең реакцияһы, һеңдереү нигеҙҙәре суммаһы һәм улар м‑н туйындырылыу дәрәжәһе. Башҡортостанда һөрөнтө ерҙәрҙең химик составына комплекслы тикшереүҙәр үткәрелгән (ҡара: табл.). Респ. һөрөнтө ерҙәренең төп фондын тәшкил иткән һоро урман тупрағы һәм йыуылған ҡара тупраҡ өсөн агрохимик күрһәткестәрҙең түбәнге сиктәре ярашлы рәүештә тигеҙ: дөйөм серетмә миҡдары — 3,0 һәм 6,5%, еңел үҙләштерелеүсе серетмә — 0,2 һәм 0,3%; дөйөм азот— 0,2 һәм 0,3%, еңел үҙләштерелеүсе минераль азот — 3,0 һәм 6,1 мг/кг тупраҡта; дөйөм фосфор— 0,12 һәм 0,2%, еңел үҙләштерелеүсе фосфор — 8,0 һәм 10,0 мг/100 г тупраҡта; еңел үҙләштерелеүсе калий — 5,1 һәм 9,1 мг/100 г тупраҡта; һеңдереү нигеҙҙәре суммаһы — 25—30 һәм 30—55 мг‑экв/100 г тупраҡта; рН — 5,9 һәм 6,8. Оптималь Т.а.ү. агротехник саралар комплексын (ҡара: Агротехника) һәм сәсеү әйләнештәрен ҡулланып һаҡлана. Т.а.ү. оптималлеген баһалау критерийы булып а.х. культураларының уңдырышлылығы тора. Шулай уҡ ҡара: Агрохимия.

Әҙәб.: У с м а н о в Ю.А., Т у р о в ц е в М.М. Агрохимическая характеристика почв СССР. М., 1964.

Ф.Х.Хәзиев

Тәрж. Г.А.Миһранова

Башҡортостан һөрөнтө ерҙәренең агрохимик үҙенсәлектәре