Список материалов
ҠУШАЕВА Рабиға Йәнғол ҡыҙы
ҠУШАЕВА Рабиға Йәнғол ҡыҙы [1901, Һамар губ. Хәсән а. (Һамар өлк. Оло Чернигов р‑ны) — 1937, Мәскәү өлк.], ҡатын-ҡыҙҙар хәрәкәте эшмәкәре. 1916 й. алып Бөрйән а. мәктәбе (Һамар губ.) уҡытыусыһы. 1‑се Бөтә башҡ. ҡоролтайы (ҡара: Бөтә башҡорт ҡоролтайҙары) делегаты. 1919 й. башлап РКП(б)‑ның Башҡ‑н өлкә...
ҠУШАЛЫҠЫУАҠ I
ҠУШАЛЫҠЫУАҠ I, тимер быуат археологик ҡомартҡыһы. Б.э.т. 5 б. ҡарай. Сибай ҡ. көньяҡ-көнбайышҡа табан 12 км алыҫлыҡта, Ҡушалыҡыуаҡ шишмәһе (Төйәләҫ й. басс.) сығанағынан төньяҡ-көнбайышҡа табан 0,5 км алыҫлыҡта Ирәндек һыртының көнсығыш итәгендә урынлашҡан. 2003 й. Ирәндек археология һәм этнография...
ҠУШЙЫЛҒА, Бишбүләк р‑нындағы ауыл
ҠУШЙЫЛҒА, Бишбүләк р‑нындағы ауыл, Ҡушйылға а/с үҙәге. Район үҙәгенән Т. 41 км һәм Аксаков т. юл ст. Көнс. табан 25 км алыҫлыҡта Мәнәүез й. буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 2007 кеше; 1920 — 2475; 1939 — 1487; 1959 — 1266; 1989 — 916; 2002 — 907; 2010 — 759 кеше. Сыуаштар йәшәй (2002). Урта мәктәп,...
ҠУШКҮЛ НЕФТЬ ЯТҠЫЛЫҒЫ
ҠУШКҮЛ НЕФТЬ ЯТҠЫЛЫҒЫ, Ҡариҙел һәм Благовещен р‑ндары терр‑яһында урынлашҡан. Пермь- Башҡ. көмбәҙенең көньяҡ өлөшөнә тура килә. Изометрик формала (17×18 км). Ятыштары структуралы литология тибында. Урта һәм өҫкө девон ҡомташтары, ш. уҡ турней һәм фамен ярустары эзбизташтары нефтле. Ултырмалар ятышы...
ҠУШМАНАҠ, Борай р‑нындағы ауыл
ҠУШМАНАҠ, Борай р‑нындағы ауыл, Ҡушманаҡ а/с үҙәге. Район үҙәгенән К.‑Көнб. 10 км һәм Яңауыл т. юл ст. К.‑Көнс. табан 78 км алыҫлыҡта Себергән й. (Тере Танып й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 456 кеше; 1920 — 465; 1939 — 399; 1959 — 607; 1989 — 431; 2002 — 428; 2010 — 367 кеше. Башҡорттар...
ҠУШНА, Ҡалтасы р‑нындағы ауыл
ҠУШНА, Ҡалтасы р‑нындағы ауыл, Калегин а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т.‑Көнб. 36 км һәм Яңауыл т. юл ст. К. табан 88 км алыҫлыҡта Әмзә й. (Беүә й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 450 кеше; 1920 — 394; 1939 — 349; 1959 — 249; 1989 — 147; 2002 — 135; 2010 — 115 кеше. Мариҙар йәшәй (2002).
Ауылға...
ҠУШТАУ, шихан
ҠУШТАУ, шихан. Стәрлетамаҡ р‑ны Шихан а. төньяҡ‑көнбайышҡа табан 0,5 км алыҫлыҡта Ағиҙел й. уң ярында урынлашҡан. Абс. бейеклеге 374 м, оҙонлоғо 4 км, киңлеге 1,4 км. Оҙонса һуҙылған 2 түбәле ҡалҡыулыҡ. Төньяҡ битләүе текә, көнсығышы — һөҙәк. Аҫҡы пермдең органоген эзбизташтарынан тора. Ландшафы һоро...
ҠУШТИРӘК, Баҡалы р‑нындағы ауыл
ҠУШТИРӘК, Баҡалы р‑нындағы ауыл, Ҡуштирәк а/с үҙәге. Район үҙәгенән К.‑Көнб. 40 км һәм Туймазы т. юл ст. Т.‑Көнб. табан 85 км алыҫлыҡта Ыҡ й. (Кама й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1939 й. — 529 кеше; 1959 — 483; 1989 — 416; 2002 — 422; 2010 — 345 кеше. Татарҙар, башҡорттар йәшәй (2002). Урта...
ҠУШЪЯПРАҠ
ҠУШЪЯПРАҠ (Listera), әшәлсә һымаҡтар ғаиләһенә ҡараған үҫемлек заты. Яҡынса 30 төрө билдәле, Евразия һәм Төньяҡ Американың һалҡын һәм уртаса өлкәләрендә таралған. Башҡортостанда йөрәк һымаҡ Ҡ. һәм түңәрәк Ҡ. үҫә. Күп йыллыҡ тамырһабаҡлы үләндәр, бейеклеге 5—70 см. Япраҡтары ултырма, ҡапма-ҡаршы, һабаҡтың...
ҠУШЪЯУЛЫҠ
ҠУШЪЯУЛЫҠ, башҡорт ҡатын-ҡыҙҙарының баш һәм кәүҙә өлөшөн ҡаплап торған, биҙәлгән еңел япманан ғибәрәт традицион баш кейеме (ҡара: Башҡорт кейеме). Ҡ. сәскә төшкән ҡушарлы ике ҡыҙыл кизе-мамыҡ яулыҡтан (сигеүле, тәңкә йәки уҡа м‑н биҙәлгән) торған. Япманы тәңкә, сәйлән йәки мәрйен, ҡәнәфер орлоғонан,...
ҠУШЫ ӨЙРӘК
ҠУШЫ ӨЙРӘК (Mergus merganser), ҡаҙ һымаҡтар отрядының өйрәктәр ғаиләһенә ҡараған ҡош. Евразияла һәм Төньяҡ Америкала таралған. Күсәр ҡош. Кәүҙә оҙонлоғо 58—66 см, ауырлығы 1,1—1,8 кг, ҡанатының ҡоласы 92—98 см. Ҡауырһын ҡапламы күпселек өлөшөндә көлһыу һоро, тамағы һәм боғағы аҡ. Инә ҡоштоң башы ҡуш...
ҠУШЫЙ, Әбйәлил р‑нындағы ауыл
ҠУШЫЙ, Әбйәлил р‑нындағы ауыл, Дәүләт а/с ҡарай. Район үҙәгенән Көнс. 9 км һәм Магнитогорск т. юл ст. (Силәбе өлк.) К.‑Көнб. табан 38 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Халҡы: 1900 й. — 144 кеше; 1920 — 323; 1939 — 209; 1959 — 241; 1989 — 264; 2002 — 324; 2010 — 374 кеше. Башҡорттар йәшәй (2002). Башланғыс мәктәп...
ҠУЯН КӘБЕҪТӘҺЕ
ҠУЯН КӘБЕҪТӘҺЕ (Orostachys), ҡалынъяпраҡ һымаҡтар ғаиләһенә ҡараған үҫемлек заты. Яҡынса 20 төрө билдәле, Евразияның тауҙарында таралған. Башҡортостанда 2 төрө үҫә. Ике йыллыҡ үләндәр. 1‑се йылында аҡ кимерсәкле осло ябай бөтөн итләс япраҡтар розеткаһын барлыҡҡа килтерә, 2‑се йы‑ лына унан 10—40...
ҠУЯН ҠОЛАҒЫ
ҠУЯН ҠОЛАҒЫ (Aegopodium), сатыр һымаҡтар ғаиләһенә ҡараған үҫемлек заты. 7 төрө билдәле, Евро‑ пала һәм Азияның уртаса бүлкәтендә, бер төрө Төньяҡ Америкала таралған. Башҡортостанда ябай Ҡ.ҡ. (зәржә) үҫә. Нәҙек горизонталь тамырһабаҡлы күп йыллыҡ үлән. Һабағы яңғыҙ, көпшәле, бураҙналы, бейеклеге 50—100...
ҠУЯН ҺЫМАҠТАР
ҠУЯН ҺЫМАҠТАР (Lagomorpha), имеҙеүселәр отряды. 4 ғаиләһе, 65 төрө билдәле. БР‑ҙа 2 ғаиләгә (ҡуяндар һәм бесәнсе ҡомаҡтар) ҡараған 3 төрө бар. Кәүҙәһе тар, оҙонса, ян- яҡтарынан бер аҙ ҡыҫылған, оҙонлоғо 28‑ҙән алып (бесәнсе ҡомаҡ) 70 см тиклем (үрғуян), ауырлығы 100 г алып 5 кг тиклем. Йөнөнөң төҫө...
ҠУЯН, Бөрө р‑нындағы ауыл
ҠУЯН, Бөрө р‑нындағы ауыл, Иҫке Баҙан а/с ҡарай. Район үҙәгенән К.‑Көнб. 27 км һәм Өфө т. юл ст. Т.‑Көнб. табан 84 км алыҫлыҡта Талбаҙы й. (Ағиҙел й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 550 кеше; 1920 — 557; 1939 — 643; 1959 — 443; 1989 — 118; 2002 — 132; 2010 — 130 кеше. Урыҫтар, мариҙар...
ҠУЯН, Краснокама р‑нындағы ауыл
ҠУЯН, Краснокама р‑нындағы ауыл, Ҡуян а/с үҙәге. Район үҙәгенән һәм Нефтекама т. юл ст. К.‑Көнс. табан 43 км алыҫлыҡта Һаҫыҡ Танып й. (Ағиҙел й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1920 й. — 82 кеше; 1959 — 44; 1989 — 2387; 2002 — 3888; 2010 — 3664 кеше. Татарҙар, башҡорттар, мариҙар йәшәй (2002)....
ҠУЯН, Ҡалтасы р‑нындағы ауыл
ҠУЯН, Ҡалтасы р‑нындағы ауыл, Калегин а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т.‑Көнб. 34 км һәм Яңауыл т. юл ст. К.‑Көнб. табан 85 км алыҫлыҡта Әмзә й. (Беүә й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 461 кеше; 1920 — 474; 1939 — 399; 1959 — 368; 1989 — 287; 2002 — 226; 2010 — 184 кеше. Мариҙар йәшәй (2002)....
ҠУЯНСЫЛЫҠ
ҠУЯНСЫЛЫҠ, ит, тире һәм йөн алыу өсөн йорт ҡуяндарын үрсетеү; малсылыҡ тармағы. Ҡуян ите — диетик продукт. Йорт ҡуяндарының тиреһе ысын йәки ҡиммәтле төрҙәргә оҡшатып эшләнгән тире алыу өсөн ҡулланыла. Продуктлылығының йүнәлеше б‑са йорт ҡуяндары иттире, ит һәм йөн тоҡомдарына бүленә. Ит-тире йүнәлешендәге...
ҠУЯНТАУ, Баймаҡ р‑нындағы ауыл
ҠУЯНТАУ, Баймаҡ р‑нындағы ауыл, Бикеш а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т.‑Көнб. 14 км һәм Сибай т. юл ст. К.‑Көнб. табан 59 км алыҫлыҡта Әселе й. (Һаҡмар й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1939 й. — 155 кеше; 1959 — 677; 1989 — 958; 2002 — 994; 2010 — 933 кеше. Башҡорттар, урыҫтар йәшәй (2002). Урта...
