КИЛДЕБӘКОВА Тәнзилә Әсхәт ҡыҙы
КИЛДЕБӘКОВА Тәнзилә Әсхәт ҡыҙы (15.3.1939, Өфө ҡ. — 2.3.2015, шунда уҡ), тел белгесе. Филология фәндәре докторы (1987), профессор (1990). БР‑ҙың атҡаҙанған фән эшмәкәре (1999), РФ‑тың почётлы юғары профессиональ белем биреү хеҙмәткәре (2003). БДУ‑ны тамамлағандан һуң (1961) шунда уҡ эшләй (1990—95 йй. дөйөм һәм сағыштырма‑тарихи тел ғилеме кафедраһы мөдире). 1965—67 йй. Стәрлетамаҡ педагогия институтында, 1977—78 йй. Улан‑Батор университетында (Монголия) уҡыта. Фәнни эшмәкәрлеге функциональ лингвистикаға, когнитив лингвистикаға, лексикографияға, контрастив лингвистикаға арналған. Уның тарафынан функциональ грамматика, тел функциялары һәм номинация типологияһы мәсьәләләре тикшерелгән; донъя тел картинаһын сағылдырған мөхиттәрҙең функциональ‑семантик теорияһы һәм когнитив һүҙлектә (ҡара: Һүҙлектәр) урыҫ теле, башҡорт теле, инглиз теле, француз теле миҫалдары нигеҙендә тел материалын йыйыу һәм биреү принциптары эшләнгән. “Урыҫ теленең функциональ‑когнитив идеографик һүҙлеге” (“Функционально-когнитивный идеографический словарь русского языка”, 2 бүлектә, 2007), “Урыҫ теленең функциональ‑когнитив һүҙлеге (Донъя тел картинаһы)” [“Функционально‑когнитивный словарь русского языка (Языковая картина мира)”, 2011—13] проектының авторы һәм төп төҙөүсеһе (Г.В.Ғафарова менән берлектә) һәм 30‑ҙан ашыу ике телле (урыҫса‑башҡортса, урыҫса‑инглизсә, урыҫса‑французса) когнитив һүҙлектәр авторы.
Х е ҙ м.: Когнитивные аспекты лексической системы языка. Уфа, 1998 (авторҙ.); Теоретические основы и принципы составления функционально-когнитивного словаря. Уфа, 2003 (авторҙ.); Функциональный аспект словообразования русского языка. СПб., 2007 (авторҙ.).
С.В.Овчинникова
Тәрж. Р.Ә.Сиражитдинов