Список материалов
МАСТИТ
МАСТИТ (гр. mastoјs — имсәк, түш), һөт биҙенең шешеүе.
Кеше М. Специфик һәм специфик булмаған; киҫкен һәм хроник; бер яҡлы һәм ике яҡлы; интермаммар, субареоляр, ретромаммар М. айырыла. Сероз, инфильтрат һәм эренле формалары була. Йышыраҡ бала тапҡандан һуңғы осорҙа барлыҡҡа килә (82—87%‑та осрай)....
МАСТЕРОВОЙ ҺӘМ ЭШСЕ КЕШЕЛӘР
МАСТЕРОВОЙ ҺӘМ ЭШСЕ КЕШЕЛӘР, 17—19 бб. Рәсәйҙә тау сәнәғәте халҡы категорияһы. Башлыса тау сәнәғәте крәҫтиәндәренән, тау сәнәғәте пр‑тиелары хужаларының крепостной крәҫтиәндәренән, рекруттарҙан, “нәҫелен белмәгән” дәр араһынан мәңгелеккә заводҡа бирелгәндәрҙән, һөргөнгә ебәрелгәндәрҙән, иреккә ебәрелгән...
МАССАЛИМОВ Исмаил Александрович
МАССАЛИМОВ Исмаил Александрович (20.5.1952, Үзбәк ССР‑ы Я.М. Свердлов ис. к‑з а.), инженер- физик. Техник ф. д‑ры (2009). Ташкент политехник ин‑тын тамамлағандан һуң (1974) 1979 й. тиклем Үзбәк ССР‑ы ФА‑ның Электроника ин‑тында эшләй (Ташкент), 1983 й. алып МДУ‑ла, 1987 й. — Химия ин‑тының өлкән ғилми...
МАССАГЕТТАР
МАССАГЕТТАР, һинд-иран ҡәбиләләре берлеге, тип фараз ителә. Антик авторҙар (Геродот, Страбон, Аммиан Марцеллин һ.б.) хеҙмәттәрендә, ш. уҡ А.И.Бернштам, С.П.Толстов фекеренсә, боронғо Ҡытай йылъяҙмаларында “ҙур юечжиҙар” тип телгә алына. Н.А.Мәжитов, К.Ф.Смирнов һ.б. уларҙы саҡтарға тиңләй. Арал буйы...
МАССА АЛМАШТЫРЫУ АППАРАТТАРЫ
МАССА АЛМАШТЫРЫУ АППАРАТТАРЫ, күп фазалы матдәләрҙе масса алмаштырыу йәки диффузия юлы м‑н айырым компоненттарға йә фракцияларға айырыу, уларҙы ҡатышмаларҙан таҙартыу өсөн аппараттар. Тәғәйенләнеше б‑са — ректификация, экстракция, абсорбция, адсорбция, ион алмаштырыу һ.б.; фаза‑ара йөҙҙөң барлыҡҡа килеү...
МАСС‑СПЕКТРОМЕТРИЯ
МАСС‑СПЕКТРОМЕТРИЯ, м а с с - с п е к т р о с к о п и я, м а с с ‑ с п е к т р а л ь а н а л и з, матдәләрҙе массаның зарядҡа сағыштырмаһы һәм тикшерелә торған матдә ионлашҡан ваҡытта барлыҡҡа килгән йәки өйрәнелә торған ҡатнашмала булған иондарҙың сағыштырмаса һанын билдәләү юлы м‑н тикшереү һәм анализлау...
МАСЛОВ Михаил Дмитриевич
МАСЛОВ Михаил Дмитриевич (10.8. 1911, Бәләбәй ҡ. — 14.1.1973, Өфө), географ. Геогр. ф. канд. (1953). РСФСР‑ҙың халыҡ мәғарифы отличнигы (1954). Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. К.А.Тимирязев ис. Башҡ. пед. ин‑тын тамамлаған (1932). 1939 й. алып БДУ‑ла эшләй: 1950 й. тиклем дир. урынбаҫары, 1953—69 йй. иҡт....
МАСЛОВ Владимир Петрович
МАСЛОВ Владимир Петрович [14.4. 1925, БАССР‑ҙың Бәләбәй кантоны Дурасов ширҡәте ҡсб, хәҙ. БР‑ҙың Бәләбәй р‑ны Дурасов а., — 24.9.1988, Мәскәү], хәрби эшмәкәр. Адмирал (1975). Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. М.В.Фрунзе ис. Юғары хәрби-диңгеҙ уч‑щеһын (Ленинград, 1950), СССР Ҡораллы көстәре Ген. штабының Хәрби...
МАСЛОВ Виктор Алексеевич
МАСЛОВ Виктор Алексеевич (21.9.1926, Воронеж өлкәһе Ясная Поляна а. — 28.9.2015, Өфө ҡ.), геолог. Геология‑минералогия фәндәре докторы (1984). БАССР‑ҙың атҡаҙанған фән эшмәкәре (1987). Воронеж университетын тамамлағандан һуң (1952) Геология институтында эшләй: 1964 й. башлап өлкән ғилми хеҙмәткәр, 1972—2000 йй....
МАСЛОВ Василий Иванович
МАСЛОВ Василий Иванович [1924, БАССР‑ҙың Йылайыр кантоны Анновка а. (БР‑ҙың Йылайыр р‑ны) — 8.10.1944, Элкуземе ст., Вайнеде ҡсб (Латвия) ерләнгән], танкист, лейтенант. Советтар Союзы Геройы (1945). Ырымбур танк уч‑щеһын (1943) тамамлаған. 1938—42 йй. Йылайыр р‑нының К.Е.Ворошилов ис. к‑зында эшләй....
МАСЛОВ Андрей Викторович
МАСЛОВ Андрей Викторович (25.5.1957, Воронеж ҡ.), инженер‑геолог. РФА‑ның мөхбир ағзаһы (2006). Геология-минералогия фәндәре докторы (1998). В.А.Масловтың улы. Воронеж университетын тамамлағандан һуң (1979) Геология институтында эшләй (Өфө ҡ.). 1989 й. алып РФА Урал бүлексәһенең Геология һәм геохимия...
МАСЛЕННИКОВА Татьяна Александровна
МАСЛЕННИКОВА Татьяна Александровна (10.8.1964, Рәүҙе ҡ.), сәнғәт белгесе. Сәнғәт ғилеме д‑ры (2011). Рәссамдар союзы ағзаһы (2000). БДПИ‑ны тамамлағандан һуң (1986) 32‑се урта мәктәптә, 1987—89 йй. Респ. урта һынлы сәнғәт мәктәп‑интернатында, 1992 й. алып БДПИ‑ла уҡыта. 1996—2002 йй. һәм 2006 й. ғинуарынан...
МАСЛЕННИКОВ Сергей Евгеньевич
МАСЛЕННИКОВ Сергей Евгеньевич (18.4.1982, Өфө), спортсы. Саңғы буйынса икебәйгелә Рәсәйҙең халыҡ‑ара класлы спорт мастеры (2005). Урал физик культура ун‑тын тамамлаған (2006). 33‑cө СДЮШОР тәрбиәләнеүсеһе (тренерҙары Р.Ш.Закиров, А.М.Ҡурамшин). Шәхси зачётта Рәсәй чемпионы (2004—09, 2011), Бөтә донъя...
МАСЛЕННИКОВ Иван Фёдорович
МАСЛЕННИКОВ Иван Фёдорович (3.12.1898, Өфө губ. ш. уҡ исемле өйәҙе Эҫем заводы ҡсб, хәҙ. Эҫем ҡ., — ? , Мәскәү), революция хәрәкәте эшмәкәре. 1917 й. алып РСДРП(б) ағзаһы. И.В.Сталин ис. Бөтә Союз сәнәғәт акад., Мәскәү станоктар эшләү ин‑тын (икеһен дә 1932 й.) тамамлаған. 1917 й. көҙөнән Ҡораллы халыҡ...
МАСЛАКОВЕЦ Николай Алексеевич
МАСЛАКОВЕЦ Николай Алексеевич (1833 — 7.2.1908, С.‑Петербург), дәүләт эшмәкәре. Инфантериянан генерал (1906). Дворяндарҙан. Ген. штабтың Николай акад. тамамлағандан һуң (С.‑Петербург, 1859) Ырымбур айырым корпусында хеҙмәт итә. 1862 й. алып Урал казак ғәскәренең наказ атаманы ҡарамағындағы махсус йомоштар...
МАСКУЛОВ Рамзит Мөнир улы
МАСКУЛОВ Рамзит Мөнир улы (27.9.1957, БАССР‑ҙың Ҡырмыҫҡалы р‑ны Яңы Ҡыйышҡы а), архитектор. БР‑ҙың атҡ. архитекторы (2002), РФ‑тың почётлы архитекторы (2007). Архитекторҙар союзы ағзаһы (1987). Горький инженер‑төҙөлөш ин‑тын тамамлағандан һуң (1980) “Башкиргражданпроект” ин‑ты архитекторы, өлкән, төп...
МАРЮТКИН Василий Павлович
МАРЮТКИН Василий Павлович [14.10.1922, БАССР‑ҙың Стәрлетамаҡ кантоны Варварино а. (БР‑ҙың Мәләүез р‑ны) — 17.11.1986, Өфө], спортсы. Парашют спорты б‑са СССР‑ҙың спорт мастеры (1951), респ. категориялы судья (1958). Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. Стәрлетамаҡ аэроклубы тәрбиәләнеүсеһе. Шәхси ярышта көмөш...
МАРЬЯНОВКА, Ауырғазы р‑нындағы ауыл
МАРЬЯНОВКА, Ауырғазы р‑нындағы ауыл, Степановка а/с ҡарай. Район үҙәгенән Көнб. 13 км һәм Аҡкүл т. юл ст. Көнб. табан 43 км алыҫлыҡта Түрҫәгәҙе й. (Ауырғазы й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. – 163 кеше; 1920 – 253; 1939 – 230; 1959 – 153; 1989 – 130; 2002 – 169; 2010 – 227 кеше. Украиндар,...
МАРЬЕВКА, Көйөргәҙе р‑нындағы ауыл
МАРЬЕВКА, Көйөргәҙе р‑нындағы ауыл, Зәк‑Ишмәт а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т.‑Көнб. 60 км һәм Күмертау т. юл ст. Т.‑Көнб. табан 51 км алыҫлыҡта Крутой й. (Ашҡаҙар й. басс.) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1920 й. – 402 кеше; 1939 – 116; 1959 – 195; 1989 – 273; 2002 – 325; 2010 – 245 кеше. Сыуаштар, урыҫтар...
МАРШ, дәртле музыка жанры
МАРШ (фр. marche – тантаналы йөрөш), аныҡ ритм һәм ҡәтғи талғын темп м‑н айырылып торған, башлыса дәртле характерҙағы музыка жанры. М. өсөн, ғәҙәттә, 2/4, 4/4, 6/8 (балетта 3 өлөшлө лә осрай) размерҙары, ябай йәки ҡатмарлы репризалы 3 өлөшлө форма хас. Жанр, күпселек хәрби музыкаға хас һәм строевой...
