Список материалов
ИБРАҺИМОВ Искәндәр Абдрахман улы
ИБРАҺИМОВ Искәндәр Абдрахман улы (21.11.1925, БАССР-ҙың Бәләбәй кантоны Дәүләкән ҡсб, хәҙ. Дәүләкән ҡ., — 25.6.2001, Өфө), урмансы. Биол. ф. канд. (1965). БАССР‑ҙың атҡ. фән һәм техника эшмәкәре (1973), БАССР‑ҙың атҡ. урмансыһы (1982). Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. БАХИ-ны тамамлаған (1953), 1956 й. алып...
ЗЫКИН Владимир Александрович
ЗЫКИН Владимир Александрович (15.2.1935, Бөрө ҡ.), агроном. Рәсәй а.х. фәндәре акад. академигы (1989). А.х. ф. д‑ры (1989), проф. (1991). РФтың атҡ. фән эшмәкәре (1997). Пермь а.х. ин‑тын тамамлағандан һуң (1959) Ҡаҙаҡ ССР‑ында эшләй. 1963 й. алып Бөтә Рәсәй (Бөтә Союз) үҫемлекселек ҒТИ‑ның (Ленинград)...
ЗООЦИДТАР
ЗООЦИДТАР (зоо... һәм лат. сaedo — үлтерәм, итәм), зарарлы умыртҡалы хайуандарҙы юҡ итеү өсөн ҡулланылған пестицидтар төркөмөнә ҡараған химик препараттар. Кимереүселәргә, башлыса ҡомаҡтарға (ратицидтар) ҡаршы ҡулланылған родентицидтар, ҡоштарға ҡаршы — авицидтар, балыҡтарға ҡаршы ҡулланылған ихтиоцидтар...
ЗООТЕХНИЯ
ЗООТЕХНИЯ (зоо... һәм гр. téchnе — сәнғәт, оҫталыҡ), а.х. малдарын үрсетеү, ашатыу, аҫрау һәм файҙаланыу т‑дағы фән; малсылыҡтың теоретик нигеҙе. Дөйөм (ауыл хужалығы малдарын үрсетеү, ауыл хужалығы малдарын ашатыу, малдарҙы аҫрау бүлектәренән тора) һәм айырым (ҡара: Йылҡысылыҡ, Һарыҡсылыҡ, Ҡошсолоҡ,...
ЗЛЫДНИКОВ Дмитрий Афанасьевич
ЗЛЫДНИКОВ Дмитрий Афанасьевич [15.9.1928, БАССР-ҙың Бәләбәй кантоны Михайловка а. (БР-ҙың Әлшәй р-ны) — 11.3.1998, БР-ҙың ш. уҡ р‑ны Раевка ҡсб], Соц. Хеҙмәт Геройы (1966). 1942 й. алып Әлшәй р‑нында эшләй: тракторсы, 1963—83 йй. “Ленин васыяты” к‑зының комплекслы бригадаһы бригадиры. З. етәкс. бригада...
ЗИННӘТУЛЛИН Рифғәт Зиннәтулла улы
ЗИННӘТУЛЛИН Рифғәт Зиннәтулла улы [15.12.1928, БАССР‑ҙың Бөрө кантоны Татар Мәнәүезе а. (БР‑ҙың Илеш р‑ны) — 15.11.2005, шунда уҡ], Соц. Хеҙмәт Геройы (1966). 1945 й. алып Илеш р‑нында эшләй: 1955 й. башлап Егерме икенсе партсъезд ис. к‑здың һарыҡсылыҡ фермаһы мөдире, 1957—88 йй. комплекслы бригада...
ЗӘЙНУЛЛИН Хәмит Хисмәтулла улы
ЗӘЙНУЛЛИН Хәмит Хисмәтулла улы (15.4.1931, БАССР‑ҙың Саҡмағош р‑ны Яңы Иҡсан а., хәҙ. БР‑ҙың ш. уҡ р‑ны Яңы Ихсан а., — 1.11.2000, шунда уҡ), Соц. Хеҙмәт Геройы (1971). 1946 й. алып Саҡмағош р‑нында эшләй: 1948 й. — Саҡмағош МТС‑ында, 1958—88 йй. М.В.Фрунзе ис. к‑зда (1973—77 йй. комплекслы бригада...
ЗӘЙНӘШЕВ Үзбәк Нәзих улы
ЗӘЙНӘШЕВ Үзбәк Нәзих улы [17.8.1919, Өфө губ. Бәләбәй өйәҙе Ҡәҙер а. (БР‑ҙың Илеш р‑ны) — 19.5.1986, ш. уҡ райондың Баҙытамаҡ а.], хужалыҡ эшмәкәре. Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. 1950—75 йй. Илеш р‑нының Егерме икенсе партсъезд исемендәге колхоз рәйесе. З. етәкс. колхоз үҫемлекселектә һәм малсылыҡта юғары...
ЗӘЙНӘҒӘБДИНОВ Сәлих Насретдин улы
ЗӘЙНӘҒӘБДИНОВ Сәлих Насретдин улы (15.8.1931, БАССР‑ҙың Мәләүез р‑ны Әлмәкәй утары), хужалыҡ эшмәкәре. Соц. Хеҙмәт Геройы (1971). БР‑ҙың атҡ. а.х. хеҙм‑ре (1997). БАХИ‑ны тамамлаған (1970). 1957 й. алып Мәләүез р‑нының В.И.Ленин ис. к‑зында эшләй (1959 й. башлап рәйес); 1985—98 йй. Мәләүез районы әҙерләүҙәр...
ЗӘЙҘУЛЛИН Хәмит Вәли улы
ЗӘЙҘУЛЛИН Хәмит Вәли улы [12.5.1934, БАССР‑ҙың Бәләбәй р‑ны Сөйәрмәт а. (БР‑ҙың Йәрмәкәй р‑ны) — 23.11.1993, ТР‑ҙың Яңы Зареченск ҡсб], Соц. Хеҙмәт Геройы (1966). 1946—90 йй. ТАССР‑ҙың Баулы р‑ны “Баулы” с‑зында тракторист булып эшләй. Ленин орд. м‑н бүләкләнгән (1966).
Әҙәб.: Керженевич Р. Зайдуллин...
ЗАРИПОВА Ғәйникамал Ҡиям ҡыҙы
ЗАРИПОВА Ғәйникамал Ҡиям ҡыҙы (15.6.1943, БАССР‑ҙың Миәкә р‑ны Тауҡай-Гәйнә а.), селекционер. А.х. ф. канд. (1978). БР‑ҙың атҡ. а.х. хеҙм‑ре (1995). БАХИ‑ны тамамлаған (1970). 1964 й. алып Мәләүез р‑нының М.Ғафури ис. к‑зында баш агроном, 1967 й. — Ишембай зона агрохимия лаб. (1970 й. башлап өлкән агрохимик)....
ЗАРИПОВ Хәмитйән Камал улы
ЗАРИПОВ Хәмитйән Камал улы [15.10.1910, Өфө губ. Бәләбәй өйәҙе Ҡарғалы а. (БР‑ҙың Саҡмағош р‑ны) — 9.2.1990, Өфө], хужалыҡ эшмәкәре. Соц. Хеҙмәт Геройы (1966). Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. 1932 й. алып Саҡмағош р‑нында эшләй: “Ударник” к‑зында, 1941—42 йй. һәм 1944 й. алып Ҡарайерек а/с рәйесе, 1950—70 йй....
ЗАМАНОВ Мәсғүт Фәйзрахман улы
ЗАМАНОВ Мәсғүт Фәйзрахман улы [15.1.1914, Ырымбур губ. Орск өйәҙе Иҫәнбәт а. (БР‑ҙың Баймаҡ р‑ны) — 16.2.1988, шунда уҡ], Соц. Хеҙмәт Геройы (1957). 1939—40 йй. советфинлянд һуғышында ҡатнашыусы. 1931 й. алып Үзбәк ССР‑ында эшләй. 1934 й. башлап Баймаҡ р‑нында: 1938 й. тиклем механик, 1941 й. алып трактор...
ЖИВОВ Павел Евгеньевич
ЖИВОВ Павел Евгеньевич [15.3.1918, Өфө губ. Стәрлетамаҡ өйәҙе Бәрҙешле а. (БР‑ҙың Ишембай р‑ны) — 9.10.2001, шунда уҡ], Соц. Хеҙмәт Геройы (1966). Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. 1940—78 йй. Ишембай р‑нының В.И.Ленин ис. к‑зында (1960 й. тиклем Маҡар районының А.Матросов ис. к‑зы) эшләй: 1945 й. алып һәм...
ЕФРЕМОВ Александр Григорьевич
ЕФРЕМОВ Александр Григорьевич (30.11.1946, Өфө), хужалыҡ эшмәкәре. Соц. Хеҙмәт Геройы (1991). Силәбе а.х. механизациялау һәм электрлаштырыу ин‑тын тамамлағандан һуң (1973) Ҡурған өлк. Шадринск р‑нының “Ҡыҙыл Йондоҙ” с‑зында эшләй (1978 й. алып дир.). 1991 й. башлап РФ‑тың а.х. министры урынбаҫары, 1997—2001 йй....
ЕРМОЛАЕВ Алексей Константинович
ЕРМОЛАЕВ Алексей Константинович (7.3.1905, Стәрлетамаҡ ҡ. — 4.11.1971, Великие Луки ҡ.), дәүләт эшмәкәре. А.х. ф. д‑ры (1961), проф. (1962). БАХИ‑ны тамамлағандан һуң (1934) 1935 й. тиклем һәм 1937— 39 йй. БАССР Игенселек ХК‑ның Малс‑ҡ идаралығында эшләй: Өфө район ер бүлеге мөдире урынбаҫары, 1937 й....
ЕРҘЕҢ ИҠТИСАДИ БАҺАҺЫ
ЕРҘЕҢ ИҠТИСАДИ БАҺАҺЫ, төрлө тәбиғи-иҡт. шарттарҙа төрлө сифатлы ерҙәрҙең сағыштырмаса килемлелеген билдәләү. Дөйөм (бөтә үҫтерелеүсе а.х. культуралары б‑са сығымдарҙың һәм алынған һөҙөмтәләрҙең иҫәбен алыу нигеҙендә эшләйҙәр) һәм шәхси (айырым а.х. культуралары, һөрөнтө ерҙәр, сабынлыҡтар һәм көтөүлектәр...
ЕРҘЕ ФАЙҘАЛАНЫУ
ЕРҘЕ ФАЙҘАЛАНЫУ, йола йәки закон ҡуйған тәртиптә ер м‑н файҙаланыу. Е.ф. системалары ер биләү формалары, тәбиғәт үҙенсәлектәре һәм хужалыҡты алып барыу традициялары м-н билдәләнә. Башҡорттарҙа Е.ф. аҫабалыҡ хоҡуғы нигеҙендә формалаша (ҡара: Башҡорттарҙың аҫабалыҡ хоҡуғы). Б.э. 1-се мең йыллығының 2-се...
ЕРҘЕ БЕРГӘЛӘП ЭШКӘРТЕҮ ШИРҠӘТЕ
ЕРҘЕ БЕРГӘЛӘП ЭШКӘРТЕҮ ШИРҠӘТЕ, ерҙе уртаҡ файҙаланыуҙы һәм етештереү сараларына шәхси милекте һаҡлап ҡалыу шарты м‑н уның ағзалары хеҙмәтен дөйөмләштереүҙе күҙ уңында тотҡан а.х. производство кооперацияһының иң ябай формаһы; коллектив хужалыҡ формаһы. Е.б.э.ш. ширҡәт ағзаларының дөйөм аҡсаһына алынған...
ЕРҘӘРҘЕ ЯҢЫРТЫУ
ЕРҘӘРҘЕ ЯҢЫРТЫУ, деградацияға бирелгән ерҙәрҙең (ҡара: Тупраҡтың боҙолоуы) уңыш биреүсәнлеген һәм иҡт. ҡиммәтен яңынан тергеҙеү, тирә-яҡ мөхит шарттарын яҡшыртыу б‑са эштәр комплексы. Файҙалы ҡаҙылма ятҡылыҡтарын эшкәрткәндә, төҙөлөш, геология-разведка эштәрен һ.б. башҡарғанда тупраҡ япмаһы боҙола,...
