Список материалов
НОСРАТУЛЛИН Вил Ҡасим улы
НОСРАТУЛЛИН Вил Ҡасим улы (19.8.1946, БАССР‑ҙың Нуриман р‑ны Ҡыҙылъяр а.), иҡтисадсы. Иҡт. ф. д‑ры (1997), проф. (2001). БАХИ‑ны тамамлағандан һуң (1975) шунда уҡ эшләй, 1985 й. алып Иҡт. тикшеренеүҙәр бүлегенең өлкән ғилми хеҙм‑ре, 1990 й. — БАХИ‑ның иҡт. кибернетика каф. мөдире, 1992 й. — Соц.-иҡт....
НОСТРАТИК ТЕЛДӘР
НОСТРАТИК ТЕЛДӘР, б о р е а л ь т е л д ә р, алтай телдәрен, афразия, дравид телдәрен, һинд-европа телдәрен, картвель һәм урал телдәрен берләштергән гипотетик телдәр макроғаиләһе. Н.т. көнсығыш‑ностратик (алтай, дравид, урал) һәм көнбайыш‑ностратик (афразия, һинд-европа, картвель) телдәренә бүлеп йөрөтөлә....
НОТАРИАТ
НОТАРИАТ (лат. notarius — секретарь), юридик көсө булған эшмәкәрлек аша граждандарҙың хоҡуҡтарын һәм законлы мәнфәғәттәрен тәьмин итергә тейешле органдар системаһы. БР‑ҙа нотариаль эшмәкәрлек “Рәсәй Федерацияһының нотариат тураһындағы ҡануниәте нигеҙҙәре” нә (1993) һәм “Нотариат тураһында” БР законына...
НӨГӨШ ҺЫУҺАҠЛАҒЫСЫ
НӨГӨШ ҺЫУҺАҠЛАҒЫСЫ, Нөгөш йылғаһында (Ағиҙел й. басс.). Плотинаның һыу ағыҙыу ҡапҡаһы Мәләүез р‑ны Нөгөш а. эргәһендә йылға тамағынан 48 км алыҫлыҡта Башҡортостан милли паркы терр‑яһында урынлашҡан. Гидроузел ағыҙғысында йылғаның һыу йыйыу майҙаны 2827 км2 (йылға басс. 74%‑ы), уртаса йыллыҡ ағым күләме...
НӨГӨШ, Балаҡатай р‑нындағы ауыл
НӨГӨШ, Балаҡатай р‑нындағы ауыл, Нөгөш а/с үҙәге. Район үҙәгенән Т.-Көнб. 49 км һәм Үңкерҙе т. юл ст. (Силәбе өлк.) Т.‑Көнб. табан 80 км алыҫлыҡта Нөгөш й. (Әй й. басс.) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 2384 кеше; 1920 — 3283 (Варин а. м‑н бергә иҫәпләнгән); 1939 — 1665; 1959 — 1610; 1989 — 965;...
НӨГӨШ, йылға, Ағиҙел й. ҡушылдығы
НӨГӨШ, О л о Н ө г ө ш, А ҡ Н ө г ө ш, йылға, Ағиҙел й. уң ҡушылдығы. Юрматау һыртының көнбайыш битләүендә башлана. Белорет, Бөрйән, Мәләүез р‑ндары буйлап төньяҡ‑көнсығыштан көньяҡ‑көнбайышҡа ҡарай аға, Мәләүез р‑ны Эткөсөк а. эргәһендә төньяҡ‑көнбайышҡа борола һәм Ағиҙелгә (тамағынан 837 км алыҫлыҡта)...
НӨГӨШ, йылға, Өҫән й. ҡушылдығы
НӨГӨШ, О л о Н ө г ө ш, йылға, Өҫән й. уң ҡушылдығы. Туймазы р‑ны Сәйрән а. көньяҡ‑көнбайышҡа 2 км, Ҡандракүлдән көньяҡ‑көнсығышҡа табан 4 км алыҫлыҡта башлана. Шул уҡ район буйлап көньяҡ-көнбайыштан төньяҡ‑көнсығышҡа ҡарай аға, Иҫке Арыҫланбәк а. эргәһендә йүнәлешен төньяҡҡа, Ҡаранйылға а. эргәһендә...
НӨГӨШ, Мәләүез р‑нындағы ауыл
НӨГӨШ, Мәләүез р‑нындағы ауыл, Нөгөш а/с үҙәге. Район үҙәгенән һәм Мәләүез т. юл ст. Т.‑Көнс. табан 42 км алыҫлыҡта Нөгөш һыуһаҡлағысы эргәһендә, Башҡортостан милли паркы терр‑яһында урынлашҡан. Халҡы: 1989 й. – 1139 кеше; 2002 – 1195; 2010 – 1190 кеше. Башҡорттар, урыҫтар йәшәй (2002). Урта мәктәп,...
НӨГӨШ, персонаж
НӨГӨШ, “Урал батыр” эпосы персонажы, Урал батырҙың икенсе улы. Н. бала сағынан уҡ көслө һәм батыр булып үҫә. Дейеүҙәр һөжүм итеп илдәрен һыуға батырғас, 6 йәшлек батыр, кәмә яһап, халыҡты ҡотҡарып ҡала; йыландарҙы еңеп, Зәрҡумды үлтерә. Н. әсәһе Гөлөстандың изге фатихаһын ала, толпарға атланып, Ҡәһҡәһә һәм Шүлгән м‑н...
НӨРӘЙ, Шаран р‑нындағы ауыл
НӨРӘЙ, Шаран р‑нындағы ауыл, Нөрәй а/с үҙәге. Район үҙәгенән К.‑Көнс. 30 км һәм Ҡандра т. юл ст. Т.‑Көнс. табан 35 км алыҫлыҡта Сөн й. буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 847 кеше; 1920 — 1125; 1939 — 740; 1959 — 498; 1989 — 339; 2002 — 339; 2010 — 331 кеше. Башҡорттар, татарҙар йәшәй (2002). Урта...
НӨРКӘ, Балтас р‑нындағы ауыл
НӨРКӘ, Балтас р‑нындағы ауыл, Нөркә а/с үҙәге. Район үҙәгенән К.-Көнб. 14 км һәм Көйәҙе т. юл ст. (Пермь крайы) К.‑Көнс. табан 84 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. – 1494 кеше; 1920 – 1723; 1939 – 925; 1959 – 727; 1989 – 557; 2002 – 455; 2010 – 406 кеше. Башҡорттар, татарҙар йәшәй (2002). Урта...
НӨРКӘ, Ҡалтасы р‑нындағы ауыл
НӨРКӘ, Ҡалтасы р‑нындағы ауыл, Калегин а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т.‑Көнб. 45 км һәм Яңауыл т. юл ст. К.‑Көнб. табан 93 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 289 кеше; 1920 — 300; 1939 — 296; 1959 — 237; 1989 — 158; 2002 — 118; 2010 — 406 кеше. Мариҙар йәшәй (2002). Клуб бар.
Ауылға Уҫы даруғаһында...
НӨРКӘЙ, Туймазы р‑нындағы ауыл
НӨРКӘЙ, Туймазы р‑нындағы ауыл, Собханғол а/с ҡарай. Район үҙәгенән һәм Туймазы т. юл ст. К.‑Көнс. табан 8 км алыҫлыҡта Өҫән й. буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. – 454 кеше; 1920 – 512; 1939 – 392; 1959 – 287; 1989 – 383; 2002 – 641; 2010 – 888 кеше. Башҡорттар, татарҙар йәшәй (2002). Урта мәктәп,...
НӨРЛӨ, Өфө р‑нындағы ауыл
НӨРЛӨ, Өфө р‑нындағы ауыл, Николаевка а/с ҡарай. Район үҙәгенән һәм Өфө т. юл ст. Т.‑Көнб. табан 33 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Халҡы: 1896 й. — 1352 кеше; 1920 — 1766; 1939 — 1420; 1959 — 1129; 1989 — 1448; 2002 — 1622; 2010 — 1892 кеше. Татарҙар йәшәй (2002). Урта мәктәп, балалар баҡсаһы, амбулатория,...
НУҒАЕВ Рәйес Йәнфүр улы
НУҒАЕВ Рәйес Йәнфур улы (15.5.1931, Өфө) тау инженеры. БР ФА‑ның мөхбир ағзаһы (1991), техник ф. д‑ры (1989), проф. (1992). БАССР‑ҙың атҡ. нефтсеһе (1976), СССР‑ҙың нефть сәнәғәте отличнигы (1991), СССР‑ҙың почётлы нефтсеһе (1991). ӨНИ‑не тамамлағандан һуң (1954) “Туймазанефть” тресында (Октябрьский ҡ.)...
НУҒАЙ ДАРУҒАҺЫ
НУҒАЙ ДАРУҒАҺЫ, 16 б. аҙағында — Өфө өйәҙе, 18 б. башында — Өфө провинцияһы, 1744 й. алып Ырымбур губернаһы составына ингән (ҡара: Даруға). 17 б. аҙағында төньяҡ‑көнбайышта — Ҡазан даруғаһы, төньяҡ‑көнсығышта — Себер даруғаһы, көнсығышта һәм көньяҡта — Ҡаҙаҡ ханлығы, көнбайышта Ҡазан өйәҙе менән сиктәш...
НУҒАЙ ҠАЛАСЫҠТАРЫ
НУҒАЙ ҠАЛАСЫҠТАРЫ, иртә тимер быуат археологик ҡомартҡылары. Өфөнөң Октябрь р‑ны Нуғай а. көньяҡ-көнсығышҡа табан Ағиҙел й. уң ярында йәнәш морондарҙа урынлашҡан. 1983 й. И.М.Аҡбулатов һәм Г.Н.Гарустович тарафынан асыла һәм өйрәнелә, 1993 й. М.Ф.Обыдённов, 1998 й. В.В.Овсянников тикшерә. 2 ҡаласыҡ табылған....
НУҒАЙ ТЕЛЕ
НУҒАЙ ТЕЛЕ, ҡыпсаҡ төркөмөнә (ҡара: Ҡыпсаҡ телдәре) ҡараған төрки телдәрҙең береһе. Нуғайҙарҙың милли теле. Дағстанда, Ингушетияла, Ҡарасай‑Черкес, Чечен Респ., Әстерхан өлк., РФ‑тың Краснодар һәм Ставрополь крайҙарында таралған. Һөйләшеүселәр һаны яҡынса 75 мең кеше (1989). Ҡаҙаҡ теленә, ҡарағалпаҡ...
НУҒАЙ УРҘАҺЫ
НУҒАЙ УРҘАҺЫ, 15 б. башы — 16 б. 2‑се ярт. көнбайышта Волга й. түбәнге ағымынан алып көнсығышта Иртыш й. тиклем, төньяҡта Һамар һәм Ҡариҙел йй. түбәнге ағымынан алып көньяҡта Арал һәм Каспий диңгеҙҙәренә тиклем терр‑яны биләгән дәүләт. Алтын Урҙаның көньяҡ‑көнсығыш өлөшөндә Иҙеүкәй хан тарафынан Манғыт...
НУҒАЙ, ауыл, Өфө составында
НУҒАЙ, ауыл, 1992 й. алып Өфө составында, Октябрь р‑ны Нуғай а/с үҙәге. Өфөнән К.‑Көнс. 30 км һәм Юрмаш т. юл ст. К.‑Көнб. табан 20 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. – 1024 кеше; 1920 – 1406; 1939 – 1700; 1959 – 864; 1989 – 541; 2002 – 766; 2010 – 1479 кеше. Урыҫтар йәшәй (2002). Урта мәктәп,...
