Для авторизации на текущем портале в Вашем профиле ЕСИА должно быть заполнено поле "Электронная почта"

Инергə
Төбәк интерактив энциклопедик портал «Башҡортостан»
Башҡортостан Республикаһы Фәндәр академияһы Башҡортостан Республикаһы “Башҡорт энциклопедияһы” дәүләт автономиялы фән учреждениеһы

Список материалов

Наименование статьи
Содержание статьи
Автор
Рубрикатор
Шәхестәр
Энциклопедии
Яңынан эҙләргә

САВКИН, Бәләбәй р-нындағы ауыл

САВКИН, С и р е к л е, Бәләбәй р‑нындағы ауыл, Ермолкин а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т.‑Көнб. 26 км һәм Аксаков т. юл ст. Т.‑Көнб. табан 36 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 166 кеше; 1920 — 214; 1939 — 303; 1959 — 300; 1989 — 92; 2002 — 101; 2010 — 57 кеше. Сыуаштар, урыҫтар йәшәй (2002). Ауылға...

САВОНЕНКО Нина Иосифовна

САВОНЕНКО Нина Иосифовна (12.4.1921, Өфө — 1996 й. февр., Ленинград өлк. Гатчина ҡ.), педиатр. Соц. Хеҙмәт Геройы (1969). БДМИ‑ны тамамлағандан һуң (1942) Тихвин ҡ., 1944 й. алып Гатчина ҡ. мед. учреждениеларында эшләй: ҡала һаулыҡ һаҡлау бүлегендә, 1953 й. — ҡала дауаханаһында (балалар бүлеге мөдире,...

САВРОМАТ МӘҘӘНИӘТЕ

САВРОМАТ МӘҘӘНИӘТЕ, иртә тимер быуат археологик мәҙәниәте. Б.э.т. 7—4 бб. ҡарай. Б.э.т. 7—4 бб. Евразия далаларында йәшәгән иран телле күсмә ҡәбиләләрҙең (ҡара: Савроматтар) грекса исеме б‑са аталған. Башҡортостан терр‑яһында С.м. 25‑кә яҡын ҡомартҡыһы (Ивановка ҡурғандары, Сиҙәм ҡурғандары һ.б.) билдәле....

САВРОМАТТАР

САВРОМАТТАР, б.э.т. 7—4 бб. күсмә һинд‑иран ҡәбиләләре. Антик авторҙар (Геродот, Плиний, Псевдо‑Гиппократ, Страбон һ.б.) хеҙмәттәрендә телгә алына. Формалашыу өлкәһе Волга м‑н Дон йй. араһында булыуы ихтимал. Ғалимдарҙың күпселеге (М.Г.Мошкова, А.Х.Пшеничнюк, К.Ф.Смирнов һ.б.) С. килеп сығыуын Волга‑Дон...

САВЧЕНКО Николай Иванович

САВЧЕНКО Николай Иванович (5.12.1896, Херсон губ. Новгородка а. — 22.2.1980, Омск ҡ.), невролог. Мед. ф. д‑ры (1947), проф. (1947). БАССР‑ҙың атҡ. фән эшмәкәре (1944). Беренсе донъя һәм Граждандар һуғыштарында ҡатнашыусы. Томск ун‑тын тамамлағандан һуң (1925) шунда уҡ эшләй. 1931 й. алып Иркутск мед....

САВЧЕНКО Оксана Владимировна

САВЧЕНКО Оксана Владимировна (10.10.1990, Петропавловск‑Камчатский ҡ.), спортсы. Йөҙөү буйынса Рәсәйҙең халыҡ‑ара класлы спорт мастеры (2007), Рәсәйҙең атҡаҙанған спорт мастеры (2008). БР‑ҙың күренекле спортсыһы (2009). БДПУ‑ны һәм ӨДНТУ‑ны тамамлаған (икеһе лә — 2013). ДЮСШ тәрбиәләнеүсеһе (Петропавловск‑Камчатский ҡ.,...

САВЧЕНКО Оксана Владимировна

САВЧЕНКО Оксана Владимировна (10.10.1990, Петропавловск‑Камчатский ҡ.), спортсы. Йөҙөү буйынса Рәсәйҙең халыҡ‑ара класлы спорт мастеры (2007), Рәсәйҙең атҡаҙанған спорт мастеры (2008). БР‑ҙың күренекле спортсыһы (2009). БДПУ‑ны һәм ӨДНТУ‑ны тамамлаған (икеһе лә — 2013). ДЮСШ тәрбиәләнеүсеһе (Петропавловск‑Камчатский ҡ.,...

САҒАН

САҒАН (Acer), саған һымаҡтар ғаиләһенә ҡараған үҫемлек заты. Яҡынса__150 төрө билдәле, Төньяҡ ярымшарҙың уртаса бүлкәтендә таралған. Башҡортостанда ҡара С. һәм интродуценттары: татар С. һәм Америка С. (ҡырағайлашҡан хәлдә осрай) үҫә. Бер һәм ике өйлө, яҡтылыҡ яратыусан, япраҡ ҡойоусы ағас (һирәгерәк...

САҒАН, һыҙа

САҒАН, һыҙа, тәбиғәт ҡомартҡыһы (1985). Туймазы р‑ны Арҙат а. төньяҡҡа табан 1 км алыҫлыҡта Бөгөлмә‑Бәләбәй ҡалҡыулығының төньяҡ- көнсығыш өлөшөндә урынлашҡан. Майҙаны 235 га. Йырын‑һыҙа системаһы, айырсалары күп булған 2 һәм 3 км оҙонлоҡтағы тоташтырылған ике тармаҡтан тора. 1950—80 йй. С. агроурманмелиорация...

САҒАНЛЫ, Бәләбәй р-нындағы ауыл

САҒАНЛЫ, Бәләбәй р‑нындағы ауыл, Анновка а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т. 18 км һәм Аксаков т. юл ст. Т.-Көнб. табан 28 км алыҫлыҡта Ҡыҙыл й. (Өҫән й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 306 кеше; 1920 — 442; 1939 — 331; 1959 — 274; 1989 — 168; 2002 — 138; 2010 — 148 кеше. Татарҙар йәшәй (2002)....

САҒЫР ИЛӘЙМӘНОВ

САҒЫР ИЛӘЙМӘНОВ, С. С ө л ә й м ә н о в, Крәҫтиәндәр һуғышында (1773—75) ҡатнашыусы, Е.И.Пугачёв полковнигы. Исәт провинцияһы башҡорто. 1774 й. майында башҡорт делегацияһы составында ҡаҙаҡтарҙың ҡораллы ярҙамы т‑да һөйләшеүҙәр алып барыр өсөн Пугачёв тарафынан Урта йөҙ ханы Әбләйгә ебәрелә. Артабанғы...

САҒЫР, Ҡыйғы р‑нындағы ауыл

САҒЫР, С у т ы ш, Ҡыйғы р‑нындағы ауыл, Дүшәмбикә а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т. 5 км һәм Һилейә т. юл ст. (Силәбе өлк.) Т.‑Көнб. табан 48 км алыҫлыҡта Ҡыйғы й. буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 440 кеше; 1920 — 583; 1939 — 333; 1959 — 332; 1989 — 242; 2002 — 268; 2010 — 277 кеше. Башҡорттар йәшәй...

САҒЫШТЫРМА ТЕЛ ҒИЛЕМЕ

САҒЫШТЫРМА ТЕЛ ҒИЛЕМЕ, к о н т р а с т и в л и н г в и с т и к а, к о н ф р о н т а т и в л и н г в и с т и к а, дөйөм тел ғилеме тикшеренеүҙәренең йүнәлеше. С.т.ғ. төп маҡсаты — тел системаһының бөтә кимәлдәрендә: фонологик, лексик, морфемалы һүҙьяһалыш, морфол. һәм синтаксик оҡшашлыҡтарын һәм айырымлыҡтарын...

САҒЫШТЫРМА‑ТАРИХИ ТЕЛ ҒИЛЕМЕ

САҒЫШТЫРМА‑ТАРИХИ ТЕЛ ҒИЛЕМЕ, с а ғ ы ш т ы р м а  т е л ғ и л е м е, г е н е т и к  т е л  ғ и л е м е, к о м п а р а т и в и с т и к а, сағыштырма‑тарихи метод алымдарын ҡулланып, билдәле бер тел йәки ҡәрҙәш телдәр төркөмөнөң үҙенсәлектәрен йәшәп килеү дәүеренең төрлө этаптарында (синхрония) йәки...

САДИҠ СӘЙЕТОВ

САДИҠ СӘЙЕТОВ, Крәҫтиәндәр һуғышында (1773—75) ҡатнашыусы, Е.И.Пугачёв полковнигы. Сәйет биҫтәһе татары. Пугачёвтың Йәшерен советы составына ингән. Баш күтәреүселәрҙең Төп ғәскәре составында Ырымбур ҡ., Ырымбур провинцияһының Татищев ҡәлғәһе һәм Һаҡмар ҡаласығы, Троицк ҡәлғәһе, Исәт провинцияһының Лягушино...

САДИҠОВ Айрат Зәғфәр улы

САДИҠОВ Айрат Зәғфәр улы (19.10. 1978, ТАССР‑ҙың Ютаза а.), спортсы. Самбо б‑са Рәсәйҙең халыҡ‑ара класлы спорт мастеры (2008). Урал физик культура акад. тамамлаған (2003). 1‑се ДЮСШ тәрбиәләнеүсеһе (Октябрьский ҡ.; тренеры Р.Ғ.Зәлиев). Донъя кубогының (2009) һәм Донъя кубогы этаптарының (2007, 2009)...

САДИҠОВ Әхмәт Сәлих улы

САДИҠОВ Әхмәт Сәлих улы (1908— 1942), актёр, режиссёр. Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. Башҡ. сәнғәт техникумын тамамлаған (1930; В.Мортазин‑Иманский, М.Ә.Мәһәҙиев курсы). 1928 й. алып Башҡ. драма театры актёры, 1932—33 йй. Баймаҡ колхоз‑совхоз театрының (ҡара: Сибай башҡорт драма театры) баш реж. вазифаһын...

САДИҠОВ Рәйес Әсхәт улы

САДИҠОВ Рәйес Әсхәт улы (18.7. 1948, БАССР‑ҙың Шишмә р‑ны Шишмә ҡсб), физик. Химия ф. д‑ры (2009). Новосибирск ун‑тын тамамлағандан һуң (1971) Органик химия ин‑тында (1981 й. алып өлкән ғилми хеҙм‑р) эшләй. 1992 й. башлап Нефтехимия һәм катализ ин‑тында өлкән ғилми хеҙм‑р, 2009 й. — РФА‑ның ғилми үҙәгенең...

САДИҠОВ Рәүеф Ғайса улы

САДИҠОВ Рәүеф Ғайса улы (20.8. 1951, Прокопьевск ҡ.), философ. Филос. ф. д‑ры (2008). ЛДУ‑ны тамамлағандан һуң (1979) Тажикстан Респ. ФА (Дүшәмбе) эшләй. 1997 й. алып Мәләүез ҡ.: 42‑се һөнәрселек лицейы, 1998 й. башлап 9‑сы гимназия, 2001 й. — Мәскәү технологиялар һәм идара итеү ун‑ты филиалы уҡытыусыһы...

САДИҠОВ Рәфис Рауил улы

САДИҠОВ Рәфис Рауил улы (9.9. 1959, Өфө), спортсы. Грек‑рим көрәше б‑са СССР‑ҙың халыҡ‑ара класлы спорт мастеры (1981). БР‑ҙың күренекле спортсыһы (1994). БР‑ҙың атҡ. физик культура хеҙм‑ре (2003). БДУ‑ны тамамлаған (1991). “Хеҙмәт резервтары” ДСО‑һы тәрбиәләнеүсеһе (тренеры В.А.Борман). СССР кубогын...