Список материалов
ГӨЛӨК, Дүртөйлө р‑нындағы ауыл
ГӨЛӨК, Дүртөйлө р‑нындағы ауыл, Иҫке Байыш а/с ҡарай. Район үҙәгенән К.‑Көнс. 14 км һәм Өфө т. юл ст. Т.‑Көнб. табан 149 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. – 435 кеше;...
ГӨМБӘ, Асҡын р-нындағы ауыл
ГӨМБӘ, Асҡын р-нындағы ауыл, Ҡашҡа а/с ҡарай. Район үҙәгенән К.-Көнс. 47 км һәм Чернушка т. юл ст. (Пермь крайы) К.-Көнс. табан 142 км алыҫлыҡта Төй й. буйында урынлашҡан. Халҡы:...
ГӨРГӨРӨЙ, Кушнаренко р‑нындағы ауыл
ГӨРГӨРӨЙ, Кушнаренко р‑нындағы ауыл, Шәрип а/с ҡарай. Район үҙәгенән К. 24 км һәм Өфө т. юл ст. Т.‑Көнб. табан 54 км алыҫлыҡта Мишеҙе й. (Ҡармасан й. ҡушылдығы) буйында...
ГӨРӨЗДӘ
ГӨРӨЗДӘ, сей гөрөздә (Lactarius resimus), базидиомицеттар класының һарыҡ бәшмәге һымаҡтар ғаиләһенә ҡараған бәшмәк. Евразияла таралған. Эшләпәһенең диам. 5—20 см, яҫы, аҡ, лайлалы,...
ГӨТБӨР, Яңауыл р-нындағы ауыл
ГӨТБӨР, Яңауыл р-нындағы ауыл, Байғужа а/с ҡарай. Район үҙәгенән һәм Яңауыл т. юл ст. К.-Көнб. 11 км алыҫлыҡта Уръя й. (Беүә й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. –...
ГРАВИРАЗВЕДКА
ГРАВИРАЗВЕДКА, гравиметрик разведка, ер өҫтөндәге йәки уға яҡын ерҙәге тәбиғи ауырлыҡ ҡырын өйрәнеүгә нигеҙләнгән разведка геофизикаһы ысулы. Гравитация ҡыры т‑дағы...
ГРАДИЕНТ МАТЕРИАЛДАР
ГРАДИЕНТ МАТЕРИАЛДАР, структураһы һәм үҙенсәлектәре өҫкө йөҙөнән тәрәнгә маҡсатҡа йүнәлешле үҙгәртелгән материалдар. Материалдарҙа (ҡороста, металл иретмәләрендә...
ГРАЖДАНДАР ҺУҒЫШЫ
ГРАЖДАНДАР ҺУҒЫШЫ, 1917—22 йй. Рәсәйҙә була, башланыуына Беренсе донъя һуғышы һәм революция (1917) сәбәпсе була. Башҡортостанда Г.һ. үҙенсәлектәре Башҡорт милли хәрәкәтенең,...
ГРАЖДАНКИН Василий Филиппович
ГРАЖДАНКИН Василий Филиппович (9.5.1911, Мәскәү — 2004, Өфө), конструктор. БАССР‑ҙың атҡ. фән һәм техника эшмәкәре (1971). Н.Э.Бауман ис. Мәскәү механика-машиналар эшләү ин‑тын...
ГРАЖДАНЛЫҠ
ГРАЖДАНЛЫҠ, физик шәхес м-н дәүләттең үҙ-ара хоҡуҡтар һәм бурыстар бергәлегендә сағылдырылған тотороҡло хоҡуҡи бәйләнеше. Г. эйә булыу – шәхестең закон тарафынан...
ГРАММАТИК КАТЕГОРИЯ
ГРАММАТИК КАТЕГОРИЯ, тиң грамматик мәғәнәле бер нисә грамматик форманы (ҡара: Грамматика) ҡапма‑ҡаршы ҡуйыу системаһы. Морфологик (ҡара: Морфология) һәм синтаксик...
ГРАММАТИКА
ГРАММАТИКА (грек телендәге grammatiké, gramma — хәреф, яҙылыш), 1) тел төҙөлөшө, йәғни уның формаль кимәле (морфологик категориялар һәм формалар, синтаксик категориялар һәм...
ГРАМОТА МӘКТӘПТӘРЕ
ГРАМОТА МӘКТӘПТӘРЕ, 1) Рәсәйҙә 19 б. — 20 б. башында элементар типтағы башланғыс уҡыу йорттары. Ауыл халҡының ихтыяры б‑са уларҙың аҡсаһына асыла. Халыҡ мәғарифы министрлығының...
ГРАНАТТАР
ГРАНАТТАР (латинса granatus — бөртөклө), A2+—Mg, Fe, Mn, Ca; B3+ — Al, Fe, Cr, Ti һ.б. булған A32+B23+(SiO4)3 дөйөм формулалы үҙгәреүсән составлы ортосиликат минералдар төркөмө. Алюминлыларға —...
ГРАНИТ
ГРАНИТ (латинса granum — бөртөк), әсе составлы интрузив магматик тау тоҡомо. Кварцтан (20—40%, һирәгерәк — 60%‑ҡа тиклем) һәм биотит, мусковит, мөгөҙ обманкаһы һ.б. ҡушылмалары...
ГРАНОВ Лев Григорьевич
ГРАНОВ Лев Григорьевич (18.12.1906, Минск губ. Игумен ҡ. — 1997, Мәскәү), хирург. Мед. ф. д‑ры (1955), проф. (1956). Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. Белорус ун‑тын тамамлаған (Минск, 1928). 1959—66 йй....
ГРАФ ТЕОРИЯҺЫ
ГРАФ ТЕОРИЯҺЫ, математиканың мәғлүмәт моделдәренең һәм идара итеү системаларының структураһын һәм геом. үҙенсәнлектәрен өйрәнгән бүлеге. Төп төшөнсә — граф — түбәләр...
ГРАФИКА
ГРАФИКА (гр. graphike, grapho — яҙам, һыҙам, һүрәт төшөрәм), рәсем һәм баҫма художестволы һүрәттәрҙе үҙ эсенә алған һынлы сәнғәт төрө. Г. төп һүрәтләү саралары — һыҙыҡ, штрих,...
ГРАФИКА лингвистикала
ГРАФИКА лингвистикала, 1) яҙыуҙың графемалар, тыныш билдәләре, транскрипция, баҫым билдәһен һ.б. үҙ эсенә алған һыҙма саралар йыйылмаһы; графема һәм фонемалар араһындағы...
ГРАФИТ
ГРАФИТ (гр. grapho — яҙам), минерал, углеродтың аллотроп модификацияһы, С. Һоро-ҡара төҫтәге металл ялтырауыҡлы кристаллик матдә, гексагональ-ҡатламлы структуралы; tиреү...
