Список материалов
АВКСЕНТЬЕВ Николай Дмитриевич
АВКСЕНТЬЕВ Николай Дмитриевич (29.11.1878, Пенза ҡ. — 4.3.1943, Нью‑Йорк ҡ., АҠШ), сәйәси эшмәкәр. Филос. ф. д‑ры (1905). Дворяндарҙан. 1905 й. алып Социал‑революционерҙар партияһы...
АВРАС Леонид Фёдорович
АВРАС Леонид Фёдорович (17.1.1907, Киев — 2.7.1986, Өфө), хужалыҡ эшмәкәре. Соц. Хеҙмәт Геройы (1971). БАССР‑ҙың атҡ. фән һәм техника эшмәкәре (1958). Харьков авиация ин‑тын тамамлағандан...
АВСТРИЯ, Австрия Республикаһы
АВСТРИЯ, Австрия Республикаһы, Үҙәк Европала Дунай й. басс. дәүләт. Майҙаны — 83,8 мең км2. Баш ҡалаһы — Вена. Дәүләт башлығы — президент. Халҡы — 8,4 млн кеше (2010), 98% —...
АВТО...
АВТО... (гр. autos — үҙе), “автоматик” (мәҫ., автоэләктергес), “үҙе йөрөүсе” (автодрезина, автобус), “автомобиль” (автобаза, автосервис), “үҙенең”, “үҙе...” (автономия,...
АВТОБИОГРАФИЯ
АВТОБИОГРАФИЯ (авто..., био... һәм ...графия) художестволы, авторҙың үҙ тормошон һүрәтләүгә нигеҙләнгән әҙәби прозаик жанр. Художестволы А., мәғлүмәти А. (үҙ тормошоңдоң...
АВТОБУС
АВТОБУС (нем. Autobus), пассажирҙар йөрөтөү өсөн капот йәки вагон тибындағы кузов м‑н йыһазландырылған күп урынлы (9 йәки унан да күберәк) автомобиль. Тәғәйенләнеше б‑са...
АВТОКЛАВ ТӨҘӨЛӨШ МАТЕРИАЛДАРЫ
АВТОКЛАВ ТӨҘӨЛӨШ МАТЕРИАЛДАРЫ, автоклавта ҡатырылған төҙөлөш материалдары һәм изделиелар. А.т.м. силикат кирбес, автоклав силикат бетондан эшләнгән изделиелар (стена...
АВТОМАТИК ТЕЛЕФОН СТАНЦИЯҺЫ
АВТОМАТИК ТЕЛЕФОН СТАНЦИЯҺЫ, телефон селтәре абоненттарын автоматик рәүештә коммутациялау өсөн техник саралар йыйылмаһы. Телефон элемтәһе селтәрҙәрендә, һуңғы һәм...
АВТОМАТЛАШТЫРЫЛҒАН ИДАРА ИТЕҮ СИСТЕМАҺЫ
АВТОМАТЛАШТЫРЫЛҒАН ИДАРА ИТЕҮ СИСТЕМАҺЫ, ҡатмарлы объект йәки процесс м‑н бирелгән маҡсатҡа ярашлы һәм объекттың хәҙ. торошо һәм тирә‑яҡ мөхит т‑дағы мәғлүмәтте...
АВТОМОБИЛЬ ПОЕЗЫ
АВТОМОБИЛЬ ПОЕЗЫ, ярым тағылма йәки тағылма (бер йәки бер нисә) м‑н эшләүсе автомобиль‑тартҡыс. Пассажир (тағылмалы автобус) һәм йөк А.п. айырып йөрөтөлә. А.п. файҙаланыу...
АВТОМОБИЛЬ СӘНӘҒӘТЕ
АВТОМОБИЛЬ СӘНӘҒӘТЕ, машиналар эшләү тармағы, автомобилдәрҙең бөтә төрҙәрен, автомобиль тағылмалары һәм двигателдәре, троллейбустар, уларға узелдар һәм запас частар...
АВТОМОБИЛЬ СПОРТЫ
АВТОМОБИЛЬ СПОРТЫ, уҙыш, спорт һәм сериялы автомобилдәрҙә ярыштар. А.с. автокросс, картинг, ралли, тауҙағы уҙыштар, трек уҙыштары, түңәрәк б‑са уҙыштар һ.б. инә. Башҡортостанда...
АВТОМОБИЛЬ ТРАНСПОРТЫ
АВТОМОБИЛЬ ТРАНСПОРТЫ, дөйөм файҙаланыуҙағы, айырым ведомствоға ҡараған һәм граждандарҙың шәхси милкендәге транспорттан тора.
Башҡортостандың транспорт системаһында...
АВТОМОБИЛЬ ЮЛДАРЫ
АВТОМОБИЛЬ ЮЛДАРЫ, йөк ауырлығы билдәләнгән, тиҙлек кимәле күрһәтелгән автомобиль транспортының туҡтауһыҙ һәм хәүефһеҙ хәрәкәтен тәьмин итеү, дәүләттең соц.‑иҡт.,...
АВТОМОДЕЛЬ СПОРТЫ
АВТОМОДЕЛЬ СПОРТЫ, автомобиль (кордалы, радио м‑н идара ителеүсе, трасса өсөн) моделдәрен конструкциялау һәм әҙерләү, улар м‑н махсус трассаларҙа йөрөш һынауҙарында...
АВТОНОМИЯ
АВТОНОМИЯ, (авто... һәм гр. nomos — ҡанун), 1) территориаль — үҙенсәлекле көнкүрешкә һәм халҡының милли составына, иҡт. теүәллеккә һәм ошо терр‑яла үҙ аллы идара итеүҙән...
АВТОСЕРВИС
АВТОСЕРВИС (авто... һәм ингл. service — хеҙмәт), автомобилдәрҙе техник хеҙмәтләндереү һәм ремонтлау, ш. иҫ. һатыуға алдан әҙерләү һәм өҫтәмә ҡорамалдар ҡуйыу б‑са хеҙмәт...
АВТОТРАНСПОРТ КОЛЛЕДЖЫ
АВТОТРАНСПОРТ КОЛЛЕДЖЫ. 1930 й. Өфө юл техникумы булараҡ нигеҙ һалына, 1960 й. алып автоюлдар, 1970 й. — автотранспорт техникумы, 1991 й. — Өфө автотранспорт колледжы. Йылайыр...
АВТОТРОФТАР
АВТОТРОФТАР (авто... һәм гр. trophe — аҙыҡ), углерод сығанағы сифатында углекислый газ ҡулланып, органик булмаған матдәләрҙән йәшәү сығанағы өсөн кәрәкле органик матдәләр...
АГАДЖАНЯН Николай Александрович
АГАДЖАНЯН Николай Александрович (28.1.1928, Әзерб. ССР‑ы Хачмас а. — 27.12.2014, Мәскәү ҡ.), физиолог. РФА академигы (2013), Рәсәй медицина ФА академигы (1993), БР ФА‑ның почётлы академигы...
