Список материалов
СУХАРЕВ Михаил Иванович
СУХАРЕВ Михаил Иванович (? – 1774 й. июле, Сарапул биҫтәһе), Крәҫтиәндәр һуғышында (1773–75) ҡатнашыусы, Е.И.Пугачёв полковнигы. Яйыҡ казагы. Пугачёвтың Төп ғәскәре составында була. 1774 й. июнь аҙ. Сарапул биҫтәһенә ебәрелә, унда И.Гурьев етәкс. хөкүмәт ғәскәрҙәренә ҡаршы алыштарҙа ҡатнаша.
С.У.Таймаҫов...
СУХАРЕВКА, Мәләүез р‑нындағы ауыл
СУХАРЕВКА, Д у р а с о в к а, Мәләүез р‑нындағы ауыл, Корнеевка а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т.‑Көнб. 40 км һәм Ергән т. юл ст. Т.‑Көнб. табан 13 км алыҫлыҡта Һуҡайлы й. буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. – 709 кеше; 1920 – 664; 1939 – 624; 1959 – 285; 1989 – 206; 2002 – 227; 2010 – 239 кеше. Урыҫтар йәшәй...
СУХОВ Алексей Николаевич
СУХОВ Алексей Николаевич (16.7. 1972, Күмертау ҡ.), спортсы. Парашют спорты б‑са Рәсәйҙең халыҡ‑ара класлы спорт мастеры (1998). Авиация‑техник спорт клубы тәрбиәләнеүсеһе (тренеры А.П.Сафонов), 1994—99 йй. Һауа‑десант ғәскәрҙәренең Үҙәк спорт парашют клубы (Рязань ҡ., тренеры С.М.Шкурапат) өсөн сығыш...
СУХОВ Анатолий Петрович
СУХОВ Анатолий Петрович (26.11. 1948, Өфө – 10.9.2012, шунда уҡ), тренер. Мотоспорт б‑са РСФСР‑ҙың атҡ. тренеры (1983), СССР‑ҙың спорт мастеры (1972). П.Ф.Лесгафт ис. Ленинград физик культура ин‑тын тамамлаған (1980). Төҙөлөш тресы № 3 спорт мотоклубы тәрбиәләнеүсеһе (тренерҙары Б.А.Самородов, Н.Ф.Чернов)....
СУХОВ Владимир Павлович
СУХОВ Владимир Павлович (11.2. 1934, Мәскәү өлк. Электросталь ҡсб – 26.2.2016, Өфө), геолог, педагог‑методист. Геол.‑минералогия ф. канд. (1969), пед. ф. д‑ры (2005). БР‑ҙың атҡ. уҡытыусыһы (1992), РСФСР‑ҙың халыҡ мәғарифы отличнигы (1988). ЛДУ‑ны тамамлағандан һуң (1957) Красноярск геол. идаралығында...
СУХОВ Иван Степанович
СУХОВ Иван Степанович (19.9.1907, Ырымбур губ. Верхнеурал өйәҙе Белорет заводы а., хәҙ. Белорет ҡ., – 13.10.1976, Мәскәү), лётчик, полк. (1938). Советтар Союзы Геройы (1939). 1938 й. Хәсән күле янындағы совет‑япон ҡораллы бәрелешендә, 1939 й. Көнбайыш Белоруссияла хәрби хәрәкәттәрҙә, 1939–40 йй. совет‑финлянд...
СУХОМЛИНОВ Николай Александрович
СУХОМЛИНОВ Николай Александрович (27.7.1850, Волынск губ. – ?), дәүләт эшмәкәре. Кавалериянан ген. (1916). Дворяндарҙан. 1877–78 йй. рус‑төрөк һуғышында ҡатнашыусы. 1‑се С.‑Петербург кадет корпусын, Николай кавалерия уч‑щеһын (С.‑Петербург) тамамлаған. 1866–1917 йй. рус армияһында. 1909 й. алып 9‑сы...
СУХОПОЛЬ, Архангел р‑нындағы ауыл
СУХОПОЛЬ, Архангел р‑нындағы ауыл, Инйәр а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т.‑Көнс. 21 км һәм Приуралье т. юл ст. Т.‑Көнс. табан 26 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. – 229 кеше; 1920 – 320; 1939 – 320; 1959 – 265; 1989 – 166; 2002 – 153; 2010 – 115 кеше. Урыҫтар йәшәй (2002).
Ауылға 20 б. башында Стәрлетамаҡ...
СУХОРЕЧКА, Бишбүләк р‑нындағы ауыл
СУХОРЕЧКА, Бишбүләк р‑нындағы ауыл, Сухоречка а/с үҙәге. Район үҙәгенән Т.‑Көнб. 30 км һәм Приют т. юл ст. К. табан 27 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. – 286 кеше; 1920 – 331; 1939 – 320; 1959 – 685; 1989 – 938; 2002 – 855; 2010 – 775 кеше. Татарҙар, урыҫтар йәшәй (2002). Урта мәктәп, балалар...
СУХОРУКОВ Алексей Яковлевич
СУХОРУКОВ Алексей Яковлевич (20.7.1916, Өфө губернаһы Стәрлетамаҡ өйәҙе Преображеновка а. (БР‑ҙың Стәрлетамаҡ районы) — 20.2.1973, Салауат ҡ.), майор. Советтар Союзы Геройы (1943). 1939—40 йй. совет‑финлянд һуғышында, 1940 й. Бессарабияла һәм Төньяҡ Буковинала хәрби хәрәкәттәрҙә һәм Б.В. һуғышында ҡатнашыусы....
СУХОРУКОВ Алексей Яковлевич
СУХОРУКОВ Алексей Яковлевич (20.7.1916, Өфө губернаһы Стәрлетамаҡ өйәҙе Преображеновка а. (БР‑ҙың Стәрлетамаҡ районы) — 20.2.1973, Салауат ҡ.), майор. Советтар Союзы Геройы (1943). 1939—40 йй. совет‑финлянд һуғышында, 1940 й. Бессарабияла һәм Төньяҡ Буковинала хәрби хәрәкәттәрҙә һәм Б.В. һуғышында ҡатнашыусы....
СУХТЕЛЕН Павел Петрович
СУХТЕЛЕН Павел Петрович (23.8. 1788, С.‑Петербург – 20.3.1833, Ырымбур ҡ.), граф, дәүләт һәм хәрби эшмәкәр. Баш штаб эргәһендәге Хәрби акад. почётлы ағзаһы (1832). Ген.‑лейтенант (1826), ген.‑адъютант (1828). 1805 й. рус‑австрий‑француз, 1806–07 йй. рус‑прусс‑француз, 1806–12 йй. рус‑төрөк, 1808–09...
СУШКИН Пётр Петрович
СУШКИН Пётр Петрович (27.2.1868, Тула ҡ. — 17.9.1928, Кисловодск ҡ.), зоолог, орнитолог. СССР ФА академигы (1923), биология фәндәре докторы (1914), профессор (1901). Фәнни эшмәкәрлеге орнитология, зоогеография, сағыштырма анатомия, палеонтология мәсьәләләренә арналған. С. тарафынан Рәсәйҙең Европа һәм...
СУШКО Борис Константинович
СУШКО Борис Константинович (20.6.1947, Өфө), физик. Техник ф. д‑ры (2009). СССР‑ҙың уйлап табыусыһы (1987). БДУ‑ны тамамлаған (1975). 1965 й. алып ӨПЭЗ‑дә, 1973 й. башлап БДУ‑ла (1979 й. башлап өлкән ғилми хеҙм‑р) эшләй. Фәнни эшмәкәрлеге электр оптикаһы өлкәһендәге тикшеренеүҙәргә, электрон‑ионлы технологик...
СҮКЕҮ
СҮКЕҮ, металдарҙы баҫым ярҙамында эшкәртеүҙең бер төрө. Сүкегәндә ҡыҙҙырылған әҙерләмәгә инструмент м‑н күп тапҡыр һуғалар, һөҙөмтәлә ул кәрәкле форма һәм үлсәмдәрҙе ала. Сүкеү инструменттары: һуҡҡыс, балта, тишкес, разгонка, ҡыҫҡыс һ.б. Машина м‑н һәм нәфис С. (ҡулдан С.) айырыла. С. технологик процесы...
СҮКЕҮ‑ШТАМПЛАУ ТЕХНОЛОГИЯЛАРЫ
СҮКЕҮ‑ШТАМПЛАУ ТЕХНОЛОГИЯЛАРЫ, әҙерләмәнең локаль күләмен бүлгеләп, материалдарҙы пластик деформация иҫәбенә формалаштырыу. С.‑ш.т. материалдарҙың тышҡы көстәр йоғонтоһонан емерелмәйенсә деформацияланыу үҙсәнлегенә нигеҙләнгән. Пластик формалаштырыу материалдарҙың структураһына һәм үҙсәнлектәренә ыңғай...
СҮЛТЕ, Илеш р‑нындағы ауыл
СҮЛТЕ, Илеш р‑нындағы ауыл, Сүлте а/с үҙәге. Район үҙәгенән К. 20 км һәм Бүздәк т. юл ст. Т. табан 90 км алыҫлыҡта Баҙы й. буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. – 569 кеше; 1920 – 714; 1939 – 561; 1959 – 405; 1989 – 347; 2002 – 367; 2010 – 339 кеше. Башҡорттар йәшәй (2002). Төп мәктәп (Дөмәй урта мәктәбе...
СҮЛТӨП, Кушнаренко р‑нындағы ауыл
СҮЛТӨП, Б а й к а л, Кушнаренко р‑нындағы ауыл, Иҫке Ҡормаш а/с ҡарай. Район үҙәгенән К.‑Көнб. 24 км һәм Өфө т. юл ст. Т.‑Көнб. табан 82 км алыҫлыҡта Кәрәкә й. (Ҡармасан й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. – 408 кеше; 1920 – 487; 1939 – 238; 1959 – 328; 1989 – 148; 2002 – 149; 2010 – 153...
СҮПРӘБӘШМӘГЕ
СҮПРӘ БӘШМӘГЕ, аскомицеттар, базидиомицеттар һәм дейтеромицеттар класына ҡараған, типик мицелийы булмаған бер күҙәнәкле бәшмәктәрҙең йыйылма төркөмө. Яҡынса 500 төрө билдәле. Күҙәнәктәренең ҙурлығы 1‑ҙән алып 10 мкм тиклем (йышыраҡ 3—7 мкм), оҙонсаларыныҡы – 20 мкм тиклем һәм артығыраҡ. С.б. күҙәнәктәре...
СҮСЛЕ ҮҪЕМЛЕКТӘР
СҮСЛЕ ҮҪЕМЛЕКТӘР, механик туҡымаларында бик күп сүстәр йәки емештәрендә һәм орлоҡтарында оҙон төксәләр булған үҫемлектәр. С.ү. туҡыу сәнәғәтендә еп һәм туҡымалар (оҙон етен, мамыҡ үләне), үрелгән әйберҙәр (балан, муйыл, тал), бумалалар, һалабаш, щёткалар (йүкә), һеперткеләр (күкһәүел, селек), ҡағыҙ...
