Список материалов
ХИСМӘТУЛЛИНА Зөһрә Рәшит ҡыҙы
ХИСМӘТУЛЛИНА Зөһрә Рәшит ҡыҙы (4.5.1964, Ҡаҙаҡ ССР-ының Гранитогорск ҡсб), физиолог. Биология фәндәре докторы (2009). БР-ҙың мәғариф отличнигы (2005), РФ-тың почётлы юғары профессиональ...
ХИСМӘТУЛЛИНА Миңлегөл Хәбибйән ҡыҙы
ХИСМӘТУЛЛИНА Миңлегөл Хәбибйән ҡыҙы [24.11.1927, БАССР-ҙың Өфө кантоны Ябалаҡлы а. (БР-ҙың Шишмә р-ны) — 18.2.2004, Өфө], яҙыусы. Яҙыусылар союзы ағзаһы (1982). 1945—48 йй. Шишмә р-нының...
ХИТАП
ХИТАП (ғәр.), халыҡҡа йәки айырым соц. төркөмгә йүнәлтелгән, тормош күренештәренә ижт. һәм әхлаҡи баһа биргән әҙәби жанр, шиғри монолог-мөрәжәғәт. Х. формалашыуына йырау...
ХИТРИДИОМИЦЕТТАР
ХИТРИДИОМИЦЕТТАР (Chytridiomycetes), бәшмәктәр класы. 3 тәртибе (бластокладия, моноблефарида, хитридий һымаҡтар), яҡынса 1000 төрө билдәле, киң таралған. БР-ҙа бер нисә тиҫтә төрө...
ХИУА ПОХОДЫ
ХИУА ПОХОДЫ (1839—40), Рәсәйҙең Урта Азияла дәүләт һәм иҡт. мәнфәғәтен яҡлау маҡсатында рус ғәскәрҙәренең Хиуа ханлығына ҡаршы хәрби хәрәкәттәре. Ырымбур айырым корпусы...
ХИХЛУХА Лев Васильевич
ХИХЛУХА Лев Васильевич (6.12. 1937, БАССР-ҙың Туймазы р-ны Туймазы эшселәр ҡсб, хәҙ. Туймазы ҡ.), архитектор. Рәсәй архитектура һәм төҙөлөш фәндәре акад. тулы хоҡуҡлы ағзаһы...
ХЛАДОНДАР, ҡара: Фторорганик берләшмәләр
ХЛАДОНДАР, ҡара: Фторорганик берләшмәләр.
ХЛАМИДИОЗ
ХЛАМИДИОЗ, башлыса бәүел-енес системаһын зарарлаған урогениталь инфекцион ауырыу.
Тыуҙырыусылары — Chlamydia заты микроорганизмдары: C. trachomatis, C. pneumoniaе, C. рsittaci. Көнкүрештә...
ХЛЕБНИКОВА Татьяна Дмитриевна
ХЛЕБНИКОВА Татьяна Дмитриевна (8.1.1961, Өфө), биотехнолог. Химия ф. д-ры (2001), проф. (2010). ӨНИ-не тамамлағандан һуң (1983) шунда уҡ эшләй: 2002 й. алып юғары уҡыу йортона тиклемге...
ХЛЕБОДАРОВКА МӘМЕРЙӘҺЕ
ХЛЕБОДАРОВКА МӘМЕРЙӘҺЕ, П о д а р о ч н ы й. Мәләүез р-ны Хлебодаровка а. көнсығышҡа табан 2 км алыҫлыҡта Баш Алатау һыртының көнбайыш битләүендә урынлашҡан. Карст мәмерйәһе,...
ХЛЕБОДАРОВКА, Мәләүез р-нындағы ауыл
ХЛЕБОДАРОВКА, Мәләүез р-нындағы ауыл, Александровка а/с ҡарай. Район үҙәгенән һәм Мәләүез т. юл ст. Т.-Көнс. табан 34 км алыҫлыҡта Үсҡаныш й. (Нөгөш й. ҡушылдығы) буйында...
ХЛЁСКИН Николай Артемьевич
ХЛЁСКИН Николай Артемьевич (1891, Өфө губ. Стәрлетамаҡ өйәҙе Богоявленск а., хәҙ. БР‑ҙың Ғафури р‑ны Красноусол а. — 9.8.1960, Өфө), химик. 1911—19 йй. Мәскәү юғары техник уч‑щеһында...
ХЛЁСТКИН Рудольф Николаевич
ХЛЁСТКИН Рудольф Николаевич [27.6.1939, БАССР-ҙың Воскресенск р-ны ш. уҡ исемле а. (БР-ҙың Мәләүез р-ны) — 19.4.2011, Өфө], химик-технолог. Техник ф. д-ры (1983), проф. (1984). БР-ҙың атҡ....
ХЛОПИН Иван Никитович
ХЛОПИН Иван Никитович [3.12. 1929, БАССР-ҙың Өфө кантоны Түб. Ләмәҙ а. (БР-ҙың Иглин р-ны) — 28.2.2013, Үрге Өпәле ҡ.], Соц. Хеҙмәт Геройы (1971). 1951 й. алып Үрге Өпәле ҡ. эшләй: 1954 й. башлап...
ХЛОР
ХЛОР (Chlorum), Сl, Д.И.Менделеев периодик системаһының VII төркөм химик элементы, галогендарға ҡарай. 2 тотороҡло һәм 7 радиоактив изотобы бар. Минералдар (галит, карналлит,...
ХЛОРАМИНДАР
ХЛОРАМИНДАР, молекулаларында N—Cl бәйләнеше булған берләшмәләр. Улар эсенә аммиактың(дөйөм формулаһы NH3-xClx, бында x=1—3; органик булмаған Х.), аминдарҙың(RNHCl йәки RNCl2, бында...
ХЛОРИТ
ХЛОРИТ (гр. chlōros — йәшел), ҡатлаулы структуралы магний һәм тимерҙең һыулы метаалюмосиликаттарының минералдар төркөмө (Mg,Al,Fe)[(Si,Al)O](OH). Тәртипкә килтерелгән ҡатнаш ҡатлаулы...
ХЛОРИТОИД
ХЛОРИТОИД, утрау силикаттары ярым класы минералы, (Fe2+,Mg,Mn)2• •(Al,Fe3+) Al3О2[SiO4]2(OH). Составы үҙгәреүсән, ғәҙәттә Fe2+ — Mg, Mn; Аl — Fe3+ алмашына. Төрҙәре: оттрелит (марганец миҡдары...
ХЛОРОРГАНИК БЕРЛӘШМӘЛӘР
ХЛОРОРГАНИК БЕРЛӘШМӘЛӘР, хлор атомы углерод атомы м-н туранан-тура (хлоруглеводородтар, ҡара: Галоген‑углеводородтар) йәки азот (органик хлораминдар, хлоримидтар),...
ХЛЫБОВ Виктор Петрович
ХЛЫБОВ Виктор Петрович (13.5. 1947, Өфө), сценограф. РФ-тың атҡ. мәҙәниәт хеҙм-ре (2007), БР-ҙың атҡ. сәнғәт эшмәкәре (1998). 1964 й. алып БДОБТ-ла, 1968 й. — М.Шкетан ис. Мари драма театрында...
