Список материалов
ТЕХНИК УГЛЕРОД ПРОИЗВОДСТВОҺЫ
ТЕХНИК УГЛЕРОД ПРОИЗВОДСТВОҺЫ, нефтехимия сәнәғәте тармағы. Башҡортостанда 20 б. 60‑сы йй. Туймазы ҡором з‑ды (ҡара: “Туймазытехуглерод”) асылғандан һуң үҫешә башлай. Техник углерод етештереү (мең т): 1960 й. — 6,9; 1970 — 11,7; 1980 — 55,5; 1990 — 64,0; 1995 — 12,6; 2000 — 9,8; 2005 — 22,3; 2009 —...
ТИМЕР ЮЛ ТРАНСПОРТЫ
ТИМЕР ЮЛ ТРАНСПОРТЫ, тимер юлдар буйлап пассажирҙар һәм йөк ташыған транспорт төрө. Тәғәйенләнеше б‑са дөйөм ҡулланылыштағы һәм сәнәғәт Т.ю.т. бүленә. Башҡортостанда Т.ю.т. үҫешә башлауы 1888 й. Һамар—Өфө т. юлын асыуға бәйле. Хәрәкәт иткән юл составын 4 тауар‑пассажир һәм 27 тауар паровозы (А серияһы),...
ТИМЕР ЮЛДАР
ТИМЕР ЮЛДАР, хәрәкәт иткән махсус составтар (локомотив һәм вагондар) өсөн тәғәйенләнгән рельслы юлдар; илдең берҙәм транспорт селтәренең ҡушма өлөшө. Техник саралар комплексы — хәрәкәт иткән состав (ҡара: Тимер юл транспорты), яһалма ҡоролмалар (күперҙәр, эстакадалар, туннелдәр), станциялар, автоматика...
ТОРЛАҠ КООПЕРАЦИЯҺЫ
ТОРЛАҠ КООПЕРАЦИЯҺЫ, физик шәхестәрҙең торлаҡҡа ихтыяжын ҡәнәғәтләндереү маҡсаты м‑н ирекле рәүештә ағза булып берләшеүе. Торлаҡ‑ҡуртым һәм торлаҡ-төҙөлөш (ҡала һәм дача) кооперациялары айырыла. Торлаҡ‑ҡуртым кооператив ширҡәттәренең эшмәкәрлеге үҙенең пайсыларына ҡуртымға торлаҡ биналары биреүҙән ғибәрәт....
ТОРЛАҠ ФОНДЫ
ТОРЛАҠ ФОНДЫ, торлаҡ биналар йыйылмаһы. Күп фатирлы һәм шәхси торлаҡ йорттарҙы, махсус йорттар һәм фатирҙарҙы, эштәге һәм йәшәүгә яраҡлы йорттарҙағы башҡа торлаҡ урындарын үҙ эсенә ала. Милек формаһы б‑са дәүләт, муниц., шәхси, йәмәғәт, ш. уҡ ҡатнаш формаларға бүленә. Т.ф. иҫәпкә алыуҙың төп күрһәткесе...
ТӨҘӨЛӨШ
ТӨҘӨЛӨШ, иҡтисад тармағы. Төрлө тәғәйенләнешле бина һәм инженер ҡоролмаларын төҙөү, реконструкциялау һәм капиталь ремонтлау, инженер ҡорамалдарын монтажлау, проект, тикшеренеү, быраулау һәм билдәле объекттарҙы төҙөүгә бәйле башҡа эштәрҙе үҙ эсенә ала. Объекттарҙың тәғәйенләнеше б‑са торлаҡ-гражданлыҡ...
ТӨҘӨЛӨШ БЕЛЕМЕ БИРЕҮ
ТӨҘӨЛӨШ БЕЛЕМЕ БИРЕҮ, төҙөлөш өлкәһендә урта һәм юғары квалификациялы белгестәр әҙерләү системаһы, техник белем биреү тармағы; проф. һәм өҫтәлмә белем биреүҙе үҙ эсенә ала. Башҡортостанда Т.б.б. 1877 й. Ер үлсәү училищеһы асылғандан һуң үҫешә. 20 б. 30‑сы йй. Өфөлә төҙөлөш техникумы, 2 төҙөлөш өйрәнсектәре...
ТӨҘӨЛӨШ МАТЕРИАЛДАРЫ СӘНӘҒӘТЕ
ТӨҘӨЛӨШ МАТЕРИАЛДАРЫ СӘНӘҒӘТЕ, ауыл төҙөлөшө, сәнәғәттөҙөлөшө, торлаҡ‑гражданлыҡ төҙөлөшө һәм төҙөлөштөң башҡа төрҙәре өсөн төҙөлөш материалдары етештереү тармаҡтарын үҙ эсенә алған сәнәғәт тармағы. БР‑ҙа йыйылма тимер‑бетон һәм бетон конструкциялар һәм изделиела рсәнәғәте, стена материалдары сәнәғәте,...
ТӨҘӨЛӨШ ПЛИТАҺЫ
ТӨҘӨЛӨШ ПЛИТАҺЫ, төҙөлөш конструкциялары элементы. Т.п. яһау өсөн төрлө төҙөлөш материалдары ҡулланыла. Башҡортостанда тимер‑бетон плиталар (ҡара: Тимер-бетон конструкциялар, Эре панелле конструкциялар), йөҙләү таштарынан плиталар (ҡара: Биҙәкләү материалдары), керамик плиткалар (ҡара: Керамик төҙөлөш...
ТӨҘӨЛӨШ ТРЕСЫ №3
ТӨҘӨЛӨШ ТРЕСЫ №3, ААЙ. Өфөлә урынлашҡан. Составына 1‑се төҙөлөш идаралығы, 5‑се төҙөлөш идаралығы (Бөрө ҡ.), Төҙөлөш‑сәнәғәт комплексы, Соц. учреждениелар идаралығы (бөтәһе лә — бүлендек ЯСЙ‑лар); 3‑сө трест — күсемһеҙ милек, 3‑сө Генподрядлы төҙөлөш тресы (икеһе лә — ЯСЙ); уҡыу комб‑ты инә. 2009 й....
ТӨП ФОНДТАР
ТӨП ФОНДТАР, тауар етештереү һәм хеҙмәт күрһәтеү өсөн оҙайлы ваҡыт эсендә ҡат-ҡат йәки даими файҙаланыла торған етештерелгән активтар. Т.ф. бер йыл хеҙмәт иткәндән кәм һәм хаҡы норматив тәртиптә билдәләнгәндән кәм булмаған объекттар инә. Матди (биналар, ҡоролмалар, машиналар, ҡорамалдар, приборҙар,...
ТӨП ФОНДТАРҘЫҢ АМОРТИЗАЦИЯЛАНЫУЫ
ТӨП ФОНДТАРҘЫҢ АМОРТИЗАЦИЯЛАНЫУЫ, билдәле бер осор эсендә (йылдарҙа иҫәпләнә) физик һәм мораль яҡтан иҫкереү арҡаһында төп фондтарҙың, тәүге хаҡын үҙҙәре ҡатнашлығында етештерелгән продукттың үҙҡиммәтенә өлөшләп күсереү процесы. Амортизация бүлемдәре ай һайын билдәләнгән нормативтар б‑са ғәмәлгә ашырыла....
ТӨП ХИМИЯ СӘНӘҒӘТЕ
ТӨП ХИМИЯ СӘНӘҒӘТЕ, химия сәнәғәте тармағы. Азот, сода, хлор, йод‑бром сәнәғәттәрен, минераль ашламалар, органик булмаған химия продукттары производстволарын үҙ эсенә ала. Сеймалы: эзбизташ, таштоҙ, һоро күмер, фосфориттар һ.б. БР‑ҙа Т.х.с. барлыҡҡа килеү Бөйөк Ватан һуғышы йылдарында илдең бер нисә...
ТӨҪЛӨ МЕТАЛЛУРГИЯ
ТӨҪЛӨ МЕТАЛЛУРГИЯ, төҫлө металл мәғдәндәрен сығарыу, байыҡтырыу, төҫлө металдарҙы иретеү һәм уларҙың иретмәләрен алыу б‑са металлургия тармағы. Башҡортостанда 17 б. аҙ. тәүге тау з‑дтары асылғандан һуң үҫеш ала; 18 б. аҙ. тимер етештереү һәм баҡыр иретеү з‑дтары өлөшөнә Рәсәйҙә етештерелгән баҡыр күләменең...
ТРАКТОР ҺӘМ АУЫЛ ХУЖАЛЫҒЫ МАШИНАЛАРЫН ЭШЛӘҮ
ТРАКТОР ҺӘМ АУЫЛ ХУЖАЛЫҒЫ МАШИНАЛАРЫН ЭШЛӘҮ, машиналар эшләүҙең тракторҙар, комбайндар һәм башҡа а.х. машиналары һәм ҡорамалдары етештергән тармағы. Башҡортостанда Т.һ.а.х.м.э. 20 б. 30‑сы йй. Өфө мотор з‑дын сафҡа индергәндән һуң үҫешә башлай, унда комбайндар өсөн моторҙар сығарыла (ҡара: Өфө моторҙар...
ТРАНСПОРТ
ТРАНСПОРТ (лат. transporto — күсерәм), йөрөү саралары комплексы; кеше һәм йөк ташый торған иҡтисад тармағы. Т. — ер өҫтө (т. юл, автомобиль һәм үткәргес торба), һыу (йылға һәм диңгеҙ), һауа төрҙәре; тәғәйенләнеше б‑са — дөйөм (әйләнеш өлкәһен һәм халыҡты хеҙмәтләндерә) һәм дөйөм булмаған (производство...
ТРАНСПОРТ ТӨҘӨЛӨШӨ
ТРАНСПОРТ ТӨҘӨЛӨШӨ, автомобиль транспорты, һауа транспорты, тимер юл транспорты, йылға транспорты, үткәргес торба транспорты объекттарын төҙөү һәм реконструкциялауҙы тормошҡа ашырған төҙөлөш тармағы; автомобиль юлдарының һәм тимер юлдарҙың ер полотноһын, юл өҫтө төҙөлөшөн, т. юлдағы электрлаштырыу,...
ТРОЛЛЕЙБУС ПАРКЫ
ТРОЛЛЕЙБУС ПАРКЫ, троллейбус туҡтау һәм ремонтлау урыны. Башҡортостанда тәүге троллейбус депоһы 1961 й. Стәрлетамаҡ ҡ. төҙөлә, паркта 15 троллейбус иҫәпләнә, троллейбус линияһының оҙонлоғо 12,7 км тәшкил итә. 1989 й. 2‑се депо сафҡа индерелә. 1962 й. Өфөлә 1‑се депоның тәүге сираты эшләй башлай, троллейбустар...
ТУЙМАЗЫ АВТОБЕТОНОВОЗДАР ЗАВОДЫ
ТУЙМАЗЫ АВТОБЕТОНОВОЗДАР ЗАВОДЫ, ААЙ. Составына әҙерләү‑иретеп йәбештереү, механика, йыйыу‑биҙәү, тәжрибә өлгөләре һәм ваҡ сериялар етештереү, гидроцилиндрҙар, күсергестәр, инструменттар, ремонт‑механика, транспорт цехтары; ремонт‑төҙөлөш, теүәл ҡойоу, электр‑ремонт, эске йөктәрҙе ташыу участкалары;...
ТУЙМАЗЫ ГАЗ ЭШКӘРТЕҮ ЗАВОДЫ
ТУЙМАЗЫ ГАЗ ЭШКӘРТЕҮ ЗАВОДЫ. Эйәрсен нефть газын эшкәртеү м‑н шөғөлләнә. Составына нефть газын әҙерләү һәм газды фракцияларға айырыу ҡоролмалары, тауар-сеймал паркы, бушатыу‑ҡойоу эстакадаһы инә. 2008 й. 445 кеше эшләгән; эшкәртеүгә 27749 мең м3 эйәрсен нефть газы, 94,8 мең т еңел углеводородтарҙың...
