Список материалов

ГУБЕРНА СТАТИСТИКА КОМИТЕТТАРЫ, Рәсәйҙә статистик материалдарҙы йыйыу, эшкәртеү, анализлау һәм баҫтырып сығарыу эшмәкәрлеген ғәмәлгә ашырыусы урындағы дәүләт органдары. 1834 й. алып губерна һәм өлкә идаралары эргәһендә эшләгәндәр, ЭЭМ‑дың — Статистика бүлегенә, 1858 й. башлап Үҙәк статистика ком‑тына...

ГУДКОВТАР, тыуған яҡты өйрәнеүселәр, ирле-ҡатынлы. Георгий Фёдорович Г. (8.1.1916, Өфө — 24.12.1995, шунда уҡ), БАССР-ҙың атҡ. мәҙәниәт хеҙм-ре (1990). Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. В.В.Куйбышев ис. Мәскәү инженерлыҡ‑төҙөлөш ин-тын тамамлаған (1941). Өфөнөң төҙөлөш ойошмаларында һәм уҡыу йорттарында эшләгән....

ГУРВИЧ Николай Александрович (1828, Гродно ҡ. — 20.5.1914, Өфө), табип, тыуған яҡты өйрәнеүсе. Действительный статский советник (1880). Император мед.‑хирургия акад. тамамлаған (С.-Петербург, 1852). 1853 й. алып Ырымбур удел контораһы табибы, 1854 й. — Өфө губерна төрмәләр попечителлеге ком-ты дир.,...

ҒАЙСИН Усман Барый улы (12.1.1954, Төрөкмән ССР‑ы Байробан а.), тарихсы. Тарих ф. д-ры (2000), проф. (2005). БДУ‑ны тамамлағандан һуң (1985) 1997 й. тиклем һәм 2000 й. алып ӨДНТУ уҡытыусыһы, 2002 й. — ӨДАТУ‑ның тарих һәм культурология каф. мөдире. Фәнни тикшеренеүҙәре совет дәүләтенең йәштәр сәйәсәтенә,...

ҒӘБДЕЛХАҠОВ Рәмзил Борис улы (19.2.1962, БАССР‑ҙың Яңауыл р‑ны Яңауыл ҡсб, хәҙ. Яңауыл ҡ.), тарихсы. Тарих ф. д‑ры (2005). БР‑ҙың мәғариф отличнигы (1999), РФ‑тың почётлы юғары проф. белем биреү хеҙм‑ре (2009). БДУ‑ны тамамлағандан һуң (1985) һәм 1992— 95 йй. 2‑се Яңауыл мәктәп‑гимназияһында, 1986 й....

ҒӘНИЕВ Ревмир Ғәле улы (18.11.1929, БАССР‑ҙың Бәләбәй кантоны Ҡабыҡҡыуыш а. — 7.5.2007, Өфө), тарихсы. Тарих ф. канд. (1961), проф. (1982). БАССР‑ҙың атҡ. фән эшмәкәре (1977). МДУ‑ны тамамлағандан һуң (1954) КПСС‑тың Башҡ‑н өлкә ком‑ты эргәһендәге Өлкә партия мәктәбендә уҡыта. 1956—62 йй. (өҙөклөк м‑н)...

ҒИЛМИ АРХИВ, РФА‑ның Өфө ФҮ ҡарамағында була. Өфө фәнни үҙәгенең, уның учреждениеларының документтарын, ғалимдарҙың шәхси документтарын, экспедиция материалдарын һ.б. ҡабул итеү һәм һаҡлау м‑н шөғөлләнә. 1956 й. СССР ФА БФ Президиумы эргәһендә ТТӘИ документтары базаһында ойошторола, 2018 й. алып РФА...

ДАНИЛКО Елена Сергеевна (31.5.1970, БАССР‑ҙың Дәүләкән р‑ны Баҡса а.), тарихсы. Тарих ф. д‑ры (2007). БДУ‑ны тамамлаған (1995). 1992 й. алып ТТӘИ‑лә, 1993 й. — Этнологик тикшеренеүҙәр үҙәгендә эшләй. 2002 й. башлап РФА‑ның Этнология һәм антропология ин‑тында (Мәскәү): 2007 й. алып төп ғилми хеҙм‑р,...

ДӘҮЛӘТШИН Рафаэль Әхмәтгәрәй улы (24.12.1939, БАССР-ҙың Балаҡатай районы Түбәнге Үтәш а. — 26.10.2016, Өфө ҡ.), тарихсы. Тарих фәндәре докторы (2000). БР-ҙың атҡаҙанған фән эшмәкәре (2004). БДУ-ны тамамлағандан һуң (1966) Балаҡатай районының Билән, 1968 й. алып Майғаҙы урта мәктәптәре директоры, 1971—72...

ДЕМИДОВА Наталья Фёдоровна (27.10.1920, Орёл губернаһы Яңы Посёлок а. — 20.1.2015, Мәскәү ҡ.), тарихсы. Тарих фәндәре докторы (1990). Мәскәү тарих‑архив институтын тамамлаған (1942). 1946—64 йй. һәм 1993—98 йй. Рәсәй дәүләт боронғо акттар архивында, 1964 й. алып Дәүләт тарих музейында, 1967 й. — СССР...

ЕГӘҘЕ ЗАВОДЫ, 1888 й. Верхнеурал өйәҙе Ҡатай улусы башҡорттарынан ҡуртымға алынған ерҙәрҙә Егәҙе й. (Ағиҙел й. басс.) буйында сауҙагәрҙәр Н.С.Кальсин һәм Н.Д.Шамов тарафынан суйын иретеү заводы булараҡ нигеҙ һалына. Хужалары: Кальсин һәм Шамов, 1909 й. (башҡа мәғлүмәттәр б‑са, 1908 й.) алып М.В.Асеев;...

ЕР БИЛӘҮ, хужаларының тейешле хоҡуҡтары һәм бурыстарының шарты булған билдәле бер хоҡуҡ нигеҙендә ергә хужа булыу (милек, ҡуртым һ.б.). Башҡорттарҙа Е.б. (йола хоҡуғына барып тоташа) аҫабалыҡ хоҡуғы (ҡара: Башҡорттарҙың аҫабалыҡ хоҡуғы) нигеҙендә формалашҡан. Ергә шәхси милектең булмауы башҡорттарҙың...

ЕР БҮЛЕМЕ, община милке булған шәхси файҙаланыуҙағы ер биләмәһе (ҡара: Ер биләү). Башҡортостанда файҙаланыуға яраҡлы ерҙәрҙе бүлеү игенселектең үҫеүе һәм ултыраҡ тормошҡа күсеү м-н башлана, игенселектең хужалыҡ-мәҙәни тибы өҫтөнлөк иткән көнбайыш һәм төньяҡкөнбайыш райондарҙа киң таралыу ала. Ырыу аҫабалығы...

ЕР КОМИТЕТТАРЫ, Рәсәйҙә 1917—18 йй. Ваҡытлы хөкүмәт тарафынан Бөтә Рәсәй Ойоштороу йыйылышы саҡырылғанға тиклем ер реформаһын әҙерләү һәм аграр мәсьәләне хәл итеү б‑са ваҡытлыса сараларҙы эшләү маҡсатында ойошторолған учреждениелар. Баш Е.к. Игенселек министрлығы эргәһендә — 1917 й. мартында, губерна,...

ЕР СӘЙӘСӘТЕ, дәүләттең ер мөнәсәбәттәре өлкәһендәге эшмәкәрлеге. Башҡорттарҙың ер мөнәсәбәттәрен дәүләт тарафынан көйләү 13 б. барып тоташа: Алтын Урҙа хакимдары башҡорттарға башҡорт ҡәбиләләре һәм ырыуҙарының аҫаба ерҙәрен һаҡлап ҡалдырыуҙы гарантиялаған ярлыҡтар биргән. Башҡортостандың Рус дәүләтенә...

ЖАЛОВАННЫЙ ГРАМОТАЛАР, айырым кешеләргә йәки халыҡ төркөмөнә билдәле бер хоҡуҡтар йәки өҫтөнлөктәр биреү т‑да документ, улар 12—19 бб. Рәсәйҙә юғары власть тарафынан бирелгән. Тәүге Ж.г. Башҡортостандың Рус дәүләтенә ҡушылыуы барышында башҡорттар алған. Был документтарҙа башҡорттарҙың Мәскәү батшалығы...

ЖЕРАВИНА Әнисә Нурылғаян ҡыҙы (22.5.1932, БАССР‑ҙың Саҡмағош р-ны Тайнаш а.), тарихсы. Тарих ф. д‑ры (1989), проф. (1990). РФ‑тың атҡ. юғары мәктәп хеҙм‑ре (2011), РФ-тың почётлы юғары проф. белем биреү хеҙм‑ре (2002). Томск ун‑тын тамамлағандан һуң (1955) 1961 й. тиклем Томск өлк. Молчаново р‑нында...

ЗАЙЦЕВ Яков Васильевич (5.10.1923, Сыуаш авт. өлк. Батеево а. — 9.8.1994, Өфө), тарихсы. Тарих ф. д‑ры (1975), проф. (1976). РСФСР‑ҙың атҡ. мәҙәниәт хеҙм‑ре (1984), БАССРҙың атҡ. фән эшмәкәре (1980). Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. Ҡазан пед. ин‑тын (1948), КПСС ҮК эргәһендәге Ижт. фәндәр акад. тамамлаған...

ЗӘЙНЕТДИНОВ Шамил Рәшит улы (28.11.1951, Өфө), тарихсы. Тарих ф. д‑ры (2001). МДУ‑ны тамамлағандан һуң (1975) Өфөлә эшләй: ТТӘИ‑лә (1995 й. алып өлкән ғилми хеҙм‑р), 2000 й. — Көнсығыш иҡт.‑юридик гуманитар акад. (ватан һәм дөйөм тарих каф. мөдире), 2003 й. — Бөтә Рәсәй ситтән тороп уҡыу финанс‑иҡт....

ЗЕНЬКОВСКИЙ Сергей Александрович (16.6.1907, Киев — 31.3.1990, Деланд ҡ., АҠШ), тарихсы. Филос. д‑ры (1942), профессор. Париж ун‑тын тамамлаған (1930). 1922 й. алып — Чехословакияла, Францияла, 1949 й. башлап АҠШ‑та йәшәй. Фәнни тикшеренеүҙәре боронғо урыҫ әҙәбиәте, старообрядсылыҡ тарихына, 1905—25 йй....