Список материалов
НИҒМӘТУЛЛИН Ришат Вәхит улы
НИҒМӘТУЛЛИН Ришат Вәхит улы (11.1.1959, БАССР‑ҙың Ейәнсура р‑ны Иҫәнғол а.), юрист. Юридик ф. д‑ры (2008), проф. (2013). БР‑ҙың атҡ. юрисы (2009), РФ ЭЭМ‑ының почётлы хеҙм‑ре (2009). БДУ‑ны (1982), Өфө юғары мәктәбен (1994) тамамлаған. 1982 й. алып БДПИ‑ла эшләй. 1985 й. башлап Өфө халыҡ депутаттарының...
НИҒМӘТУЛЛИН Рафиҡ Тәлғәт улы
НИҒМӘТУЛЛИН Рафиҡ Тәлғәт улы (26.7.1950, БАССР‑ҙың Мишкә р‑ны Мишкә а.), анатом. Мед. ф. д‑ры (1997), проф. (1999). РФ‑тың (2006) һәм БР‑ҙың (2000) атҡ. фән эшмәкәре, СССР‑ҙың һаулыҡ һаҡлау отличнигы (1982). БДМИ‑ны тамамлаған (1974), 1977 й. алып шунда уҡ эшләй, бер үк ваҡытта 1990 й. башлап Бөтә Рәсәй...
НИҒМӘТУЛЛИН Рауил Хөрмәт улы
НИҒМӘТУЛЛИН Рауил Хөрмәт улы [12.5.1941, БАССР‑ҙың Маҡар р‑ны Ғүмәр а. (БР‑ҙың Ишембай р‑ны) — 5.9.2005, шунда уҡ], шағир. БССР‑ҙың атҡ. мәҙәниәт хеҙм‑ре (1991). Яҙыусылар союзы ағзаһы (1984). БДУ‑ны тамамлаған (1969). 1970 й. алып Ишембай р‑ны Әхмәр урта мәктәбе дир., 1973 й. — РСФСР Мәғариф министрлығы...
НИҒМӘТУЛЛИН Рамаҙан Муллағәле улы
НИҒМӘТУЛЛИН Рамаҙан Муллағәле улы [16.7.1924, БАССР‑ҙың Тамъян- Ҡатай кантоны Иманғол а. (БР‑ҙың Учалы р‑ны) — 19.2.2002, Учалы ҡ.], Соц. Хеҙмәт Геройы (1966). СССР‑ҙың почётлы таусыһы (1979). Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. 1940—42 йй. һәм 1950 й. алып Учалы тау-байыҡтырыу комб‑тында эшләй: забойсы, 1951...
НИҒМӘТУЛЛИН Радик Әсхәт улы
НИҒМӘТУЛЛИН Радик Әсхәт улы (20.6.1959, БАССР‑ҙың Борай районы Салҡаҡ а. — 5.10.2010, Өфө ҡ.), хирург. Медицина фәндәре докторы (1999), профессор (2002). БДМИ‑ны тамамлаған (1986). 1983—86 йй. Өфө ҡ. ашығыс медицина ярҙамы станцияһында эшләй, 1991 й. алып БДМУ‑ла. Фәнни эшмәкәрлеге һөт биҙенең шешеүе...
НИҒМӘТУЛЛИН Нурмөхәмәт Мәғәфүр улы
НИҒМӘТУЛЛИН Нурмөхәмәт Мәғәфүр улы (8.12.1946, БАССР‑ҙың Баймаҡ р‑ны Сибай эшселәр ҡсб, хәҙ. Сибай ҡ. — 26.6.2019, Өфө), дин әһеле, БР мосолмандарының Диниә назараты мөфтөйө (1992—2019). Әл‑Бохари ис. Ташкент Ислам ин‑тын (1979), “Ислам саҡырыуы” ин‑тында (Дәмәшҡ, 1982), РФ Президенты ҡарамағындағы...
НИҒМӘТУЛЛИН Мулланур Абдулхай улы
НИҒМӘТУЛЛИН Мулланур Абдулхай улы (28.10.1941, БАССР‑ҙың Мәсетле р‑ны Йонос а. – 11.2.2002, Сибай ҡ.), актёр. БАССР‑ҙың халыҡ (1989) һәм атҡ. (1978) артисы. Театр эшмәкәрҙәре союзы ағзаһы (1979). Өфө сәнғәт уч‑щеһын тамамлағандан һуң (1966; И.Х.Йомағолов курсы) Мәсетле район мәҙәниәт йортоноң художество...
НИҒМӘТУЛЛИН Искәндәр Ниғмәтулла улы
НИҒМӘТУЛЛИН Искәндәр Ниғмәтулла улы (23.1.1908, Өфө губ. Бәләбәй өйәҙе Яңы Ҡарғалы а., хәҙ. БР‑ҙың Благовар р‑ны Үрге Ҡарғалы а., – 29.6.1980, Мәскәү), инженер. Техник ф. д‑ры (1955), проф. (1955). Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. Тереғоловтар нәҫеленән, Ғ.Н.Тереғоловтың ҡустыһы. 1925 й. алып ВЛКСМ‑дың Белорет...
НИҒМӘТУЛЛИН Әхәт Зәйнетдин улы
НИҒМӘТУЛЛИН Әхәт Зәйнетдин улы [30.11.1921, Ырымбур губ. ш. уҡ исемле өйәҙе Үтәй а. (Ырымбур өлк. Красногвардейский р‑ны) — 11.5.2015, Өфө], әҙәбиәт белгесе, шағир. Филол. ф. д‑ры (1993), проф. (1996). БАССР‑ҙың атҡ. фән эшмәкәре (1982). Журналистар союзы (1966), Яҙыусылар союзы (2000) ағзаһы. Б.В....
НИҒМӘТУЛЛА, Әлшәй р‑нындағы ауыл
НИҒМӘТУЛЛА, Әлшәй р‑нындағы ауыл, Ниғмәтулла а/с үҙәге. Район үҙәгенән һәм Раевка т. юл ст. К.-Көнс. табан 33 км алыҫлыҡта Таҡйылға й. (Өршәк й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 2535 кеше; 1920 — 2963; 1939 — 1902; 1959 — 1072; 1989 — 664; 2002 — 614; 2010 — 553 кеше. Татарҙар йәшәй (2002)....
НИҒМӘТЙӘНОВ Ғилман Вилдан улы
НИҒМӘТЙӘНОВ Ғилман Вилдан улы [22.3.1911, Өфө губ. Стәрлетамаҡ өйәҙе Туҡмаҡлы а. (БР‑ҙың Архангел р‑ны) — 18.6.1989, Өфө], дәүләт эшмәкәре. Иҡт. ф. канд. (1950). Куйбышев план ин‑тын тамамлағандан һуң (1935) БАССР Дәүләт планында эшләй: иҡтисадсы, төркөм етәксеһе, сектор нач., 1938 й. алып рәйес урынбаҫары,...
НИҒМӘТИ Рәшит Ниғмәтулла улы
НИҒМӘТИ (Ниғмәтуллин) Рәшит Ниғмәтулла улы [27.1.1909, Һамар губ. Николаевск өйәҙе Диңгеҙбай а. (Һамар өлк. Оло Чернигов р‑ны) – 13.10.1959, Өфө, Н.К.Крупская ис. баҡсала (хәҙ. С.Юлаев ис. баҡса) ерләнгән], шағир. БАССР‑ҙың халыҡ шағиры (1959). Яҙыусылар союзы ағзаһы (1938). Тыуған ауылындағы мәҙрәсәлә...
НИҒМӘТИ Ғәлимйән Әмирйән улы
НИҒМӘТИ (Ниғмәтуллин) Ғәлимйән Әмирйән улы [26.7.1897, Өфө губ. ш. уҡ исемле өйәҙе Өйҙөрәкбаш а. (БР‑ҙың Благовар р‑ны) — 4.11. 1941 (башҡа мәғлүмәттәр б‑са, 4.12. 1941), Коми АССР‑ы Усть-Вымь а.], әҙәбиәт белгесе. “Ғәлиә” мәҙрәсәһендә, Мәскәү журналистика ин‑тында уҡыған (1922—23). 1918 й. алып “Кызыл...
НИҒӘМӘТ, Баймаҡ р‑нындағы ауыл
НИҒӘМӘТ, Ү р н ә к, Баймаҡ р‑нындағы ауыл, Ниғәмәт а/с үҙәге. Район үҙәгенән Т.‑Көнб. 30 км һәм Сибай т. юл ст. Көнб. табан 75 км алыҫлыҡта Таулы й. (Һаҡмар й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1900 й. — 211 кеше; 1920 — 206; 1939 — 369; 1959 — 621; 1989 — 825; 2002 — 909; 2010 — 838 кеше. Башҡорттар...
НЕЧАЕВА Тамара Павловна
НЕЧАЕВА Тамара Павловна (17.10. 1922, Воронеж губ. Народная ст. ҡсб – 16.8.2003, Өфө), скульптор, керамика оҫтаһы, монументалист, рәссам. РСФСР‑ҙың атҡ. (1974), БАССР‑ҙың халыҡ (1968) рәссамы, БАССР‑ҙың атҡ. сәнғәт эшмәкәре (1957). Рәссамдар союзы ағзаһы (1943). 1940—41 йй. Ленинградтың Мәскәү р‑ны...
НЕЧАЕВ Евгений Павлович
НЕЧАЕВ Евгений Павлович [6.3. 1915, Өфө губ. Бөрө өйәҙе Миәҙек а. (БР‑ҙың Бөрө р‑ны) — 27.2.1999, Псков ҡ.], яҙыусы. Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. Ҡазан ун‑тында уҡыған (1934—35). 1933 й. алып Борай р‑нының Яңы Киҙгән мәктәбендә уҡыта, 1935—36 йй. Мари АССР‑ы мәктәптәренең береһендә эшләй. 1954 й. башлап...
НЕХОРОШКОВА Тамара Павловна
НЕХОРОШКОВА Тамара Павловна (25.5.1953, Златоуст ҡ.), тел белгесе. Филол. ф. д‑ры (2003). ЛДУ‑ны тамамлағандан һуң (1977) шунда уҡ эшләй. 1982 й. алып БДУ‑ла, 1985 й. — ӨДНТУ‑ла (2004 й. башлап сит телдәр каф. мөдире). Фәнни тикшеренеүҙәре когнитив лингвистика мәсьәләләренә: номинация теорияһына; инглиз...
НЕФТЬ ЯТҠЫЛЫҠТАРЫ
НЕФТЬ ЯТҠЫЛЫҠТАРЫ, бер йәки бер нисә сәнәғәт нефть ятыштарынан торған ултырма ҡатлам, һирәгерәк ер ҡабығының кристаллы тоҡом участкалары. Геол. структураларға тура килеүенә ҡарап, структур (көмбәҙ), литологик һәм риф ятыштары айырыла. Нефттең айырым ятыштары бер геол. ҡатламда (литологик, гидродинамик,...
НЕФТЬ ЭШКӘРТЕҮ СӘНӘҒӘТЕ
НЕФТЬ ЭШКӘРТЕҮ СӘНӘҒӘТЕ, нефть эшкәртеү б‑са яғыулыҡ сәнәғәте тармағы. Нефть продукттары (ароматик углеводородтар, битумдар, ҡаҙанлыҡ яғыулығы, минераль майҙар, мотор яғыулығы, нефтле кокс, олефиндар, парафиндар, пектар, эреткестәр, әлифтәр һ.б.) етештерә. Нефть продукттары нефтехимия сәнәғәте өсөн...
НЕФТЬ ЫҪМАЛАЛАРЫ
НЕФТЬ ЫҪМАЛАЛАРЫ, туйындырылған углеводородтарҙа эрей торған, түбән т‑раларҙа ҡайнаған юғары молекуляр гетероатомлы нефть компоненттары (массаһы б‑са 1—20%). Ҡара йәки көрән төҫтәге насар осҡан ҡаты йәки ныҡ йәбешкәк аморф матдәләр; уртаса мол. м. 400—1500; инерт атмосферала йомшарыу т‑раһы 35—90°С;...
